Biosfera: Różnice pomiędzy wersjami
m (Czyszczenie tekstu) |
m (cleanup bibliografii i rotten links) |
||
| (Nie pokazano 13 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Biosfera''' jest obszarem globu, który zamieszkują wszystkie organizmy żywe. Swym zasięgiem obejmuje ona przede wszystkim: | '''Biosfera''' jest obszarem globu, który zamieszkują wszystkie organizmy żywe. Swym zasięgiem obejmuje ona przede wszystkim: | ||
* zewnętrzną warstwę skorupy ziemskiej (do głębokości kilku kilometrów, najczęściej przyjmuje się 2-3 km, głębiej w skorupie ziemskiej występują już tylko bakterie), | * zewnętrzną warstwę skorupy ziemskiej (do głębokości kilku kilometrów, najczęściej przyjmuje się 2-3 km, głębiej w skorupie ziemskiej występują już tylko bakterie), | ||
| Linia 19: | Linia 4: | ||
* dolną część atmosfery (do wysokości kilkuset metrów, niektóre źródła podają nawet 10 km. Wyżej obecne w atmosferze są już tylko bardzo małe owady, zarodniki oraz bakterie). | * dolną część atmosfery (do wysokości kilkuset metrów, niektóre źródła podają nawet 10 km. Wyżej obecne w atmosferze są już tylko bardzo małe owady, zarodniki oraz bakterie). | ||
Największe natężenie procesów życiowych oraz spora większość organizmów żywych występują jednak na powierzchni lądu, w glebie, w wodach rzek czy jezior, a także w przypowierzchniowych warstwach oceanu, tworząc tym samym stosunkowo cienką warstwę, o zasięgu około 100 m. Biosferę definiuje się jako globalny [[ekosystem]], który charakteryzuje się tym, że w jego zamkniętych obiegach krąży woda oraz pierwiastki biogenne. Obiegi te w głównej mierze zasilane są przez energię słoneczną, a tylko w niewielkim stopniu przez energię pochodzącą z reakcji promieniotwórczych w głębi planety | Największe natężenie procesów życiowych oraz spora większość organizmów żywych występują jednak na powierzchni lądu, w glebie, w wodach rzek czy jezior, a także w przypowierzchniowych warstwach oceanu, tworząc tym samym stosunkowo cienką warstwę, o zasięgu około 100 m. Biosferę definiuje się jako globalny [[ekosystem]], który charakteryzuje się tym, że w jego zamkniętych obiegach krąży woda oraz pierwiastki biogenne. Obiegi te w głównej mierze zasilane są przez energię słoneczną, a tylko w niewielkim stopniu przez energię pochodzącą z reakcji promieniotwórczych w głębi planety<ref>Dołęga J. (2011). ''Nauki środowiskowe na początku XXI wieku''], "Paedagogia Christiana", 2/28, s. 27</ref><ref>Poskrobko B., Poskrobko T., Skiba K. (2007). ''Ochrona biosfery'', Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, s. 9</ref> | ||
'''Biosfera''', obok litosfery, hydrosfery, atmosfery, kosmosfery, a także antroposfery, stanowi jedną ze sfer środowiska, a także jeden z elementów ekosystemu, zaraz obok człowieka z całą antroposferą i czynników abiotycznych, tj.: litosfera, hydrosfera, atmosfera, magnetosfera oraz kosmosfera | '''Biosfera''', obok litosfery, hydrosfery, atmosfery, kosmosfery, a także antroposfery, stanowi jedną ze sfer środowiska, a także jeden z elementów ekosystemu, zaraz obok człowieka z całą antroposferą i czynników abiotycznych, tj.: litosfera, hydrosfera, atmosfera, magnetosfera oraz kosmosfera<ref>Dołęga J. (2011). ''Nauki środowiskowe na początku XXI wieku''], "Paedagogia Christiana", 2/28, s. 13</ref> | ||
==Negatywne skutki działalności człowieka dla biosfery== | ==Negatywne skutki działalności człowieka dla biosfery== | ||
| Linia 34: | Linia 18: | ||
Zmiany genetyczne organizmów są kolejnym negatywnym skutkiem działalności człowieka dla biosfery. Człowiek prowadzi modyfikację genetyczną roślin i zwierząt w celu uzyskania pożądanych cech, takich jak większa [[wydajność]], [[odporność]] na choroby czy lepsza [[jakość]] produktów. Jednak te zmiany mogą prowadzić do niekontrolowanego rozprzestrzeniania się zmodyfikowanych organizmów, co może mieć nieodwracalne skutki dla ekosystemów. | Zmiany genetyczne organizmów są kolejnym negatywnym skutkiem działalności człowieka dla biosfery. Człowiek prowadzi modyfikację genetyczną roślin i zwierząt w celu uzyskania pożądanych cech, takich jak większa [[wydajność]], [[odporność]] na choroby czy lepsza [[jakość]] produktów. Jednak te zmiany mogą prowadzić do niekontrolowanego rozprzestrzeniania się zmodyfikowanych organizmów, co może mieć nieodwracalne skutki dla ekosystemów. | ||
<google>n</google> | |||
==Organizacje i instytucje ochrony biosfery== | ==Organizacje i instytucje ochrony biosfery== | ||
| Linia 65: | Linia 51: | ||
* [[otoczenie bliższe]] - zwane bezpośrednim i celowym | * [[otoczenie bliższe]] - zwane bezpośrednim i celowym | ||
* [[otoczenie dalsze]] - zwane ogólnym lub pośrednim <ref>Gliński B., Kuc B.R. (1990). ''Podstawy zarządzania organizacjami'', PWE, Warszawa</ref><ref>Griffin R. W. (2006). ''Podstawy zarządzania organizacjami'', PWN, Warszawa</ref><ref>Krzyżanowski L.J. (1999). ''O podstawach kierowania organizacjami inaczej: paradygmaty, [[modele]], metafory, filozofia, [[metodologia]], dylematy, trendy'', PWN, Warszawa</ref> | * [[otoczenie dalsze]] - zwane ogólnym lub pośrednim <ref>Gliński B., Kuc B.R. (1990). ''Podstawy zarządzania organizacjami'', PWE, Warszawa</ref><ref>Griffin R. W. (2006). ''Podstawy zarządzania organizacjami'', PWN, Warszawa</ref><ref>Krzyżanowski L.J. (1999). ''O podstawach kierowania organizacjami inaczej: paradygmaty, [[modele]], metafory, filozofia, [[metodologia]], dylematy, trendy'', PWN, Warszawa</ref> | ||
{{infobox5|list1={{i5link|a=[[Różnorodność biologiczna]]}} — {{i5link|a=[[Bioróżnorodność]]}} — {{i5link|a=[[Sozologia]]}} — {{i5link|a=[[Różnorodność]]}} — {{i5link|a=[[Agenda 21]]}} — {{i5link|a=[[Ekologia]]}} — {{i5link|a=[[Rewitalizacja]]}} — {{i5link|a=[[Walory przyrodnicze]]}} — {{i5link|a=[[Ochrona środowiska]]}} }} | |||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| Linia 71: | Linia 59: | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<noautolinks> | <noautolinks> | ||
* Brudnicki R., Jaroszewska-Brudnicka R. (2011) | * Brudnicki R., Jaroszewska-Brudnicka R. (2011), ''Problemy rozwoju turystyki - studium przypadku na przykładzie Rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie'', Studia i Materiały CEPL w Rogowi, zeszyt 3(28) | ||
* Demidienko E., Szatałow A. (2011) | * Demidienko E., Szatałow A. (2011), ''Biospołeczna natura człowieka. Paradygmat ekozoficzny'', Filozofia przyrody - dziś | ||
* Dołęga J. (2011) | * Dołęga J. (2011), ''[https://apcz.umk.pl/czasopisma/index.php/PCh/article/viewFile/204/206 Nauki środowiskowe na początku XXI wieku]'', Paedagogia Christiana, 2/28 | ||
* Gliński B., Kuc B | * Gliński B., Kuc B. (1999), ''Podstawy zarządzania organizacjami'', PWE, Warszawa | ||
* Grabińska B. (2000) | * Grabińska B. (2000), ''[https://rcin.org.pl/igipz/Content/1030/Wa51_3632_r2000-t72-z3_Przeg-Geogr.pdf#page=75 Przegląd teorii i dziedzin współczesnej biogeografii]'', Przegląd Geograficzny, tom 72, zeszyt 3 | ||
* Griffin R | * Griffin R. (2017), ''Podstawy zarządzania organizacją'', Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa | ||
* Krzyżanowski L. (1999), ''O podstawach kierowania organizacji inaczej'', PWN, Warszawa | |||
* Krzyżanowski L | |||
* Poskrobko B., Poskrobko T., Skiba K. (2007), ''Ochrona biosfery'', Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa | * Poskrobko B., Poskrobko T., Skiba K. (2007), ''Ochrona biosfery'', Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa | ||
</noautolinks> | </noautolinks> | ||
{{a|Agnieszka Popek, Anna Waleczek}} | {{a|Agnieszka Popek, Anna Waleczek}} | ||
[[Kategoria: | [[Kategoria:Ekologia]] | ||
{{#metamaster:description|Biosfera to globalny ekosystem z lądem, wodą i atmosferą. Obejmuje cienką warstwę życia o zasięgu 100 m. Jest zamkniętym obiegiem wody i pierwiastków biogennych zasilanym przez energię słoneczną.}} | {{#metamaster:description|Biosfera to globalny ekosystem z lądem, wodą i atmosferą. Obejmuje cienką warstwę życia o zasięgu 100 m. Jest zamkniętym obiegiem wody i pierwiastków biogennych zasilanym przez energię słoneczną.}} | ||
Aktualna wersja na dzień 12:54, 21 sty 2024
Biosfera jest obszarem globu, który zamieszkują wszystkie organizmy żywe. Swym zasięgiem obejmuje ona przede wszystkim:
- zewnętrzną warstwę skorupy ziemskiej (do głębokości kilku kilometrów, najczęściej przyjmuje się 2-3 km, głębiej w skorupie ziemskiej występują już tylko bakterie),
- całą hydrosferę (czyli wszystkie wody na kuli ziemskiej, do głębokości 11 km),
- dolną część atmosfery (do wysokości kilkuset metrów, niektóre źródła podają nawet 10 km. Wyżej obecne w atmosferze są już tylko bardzo małe owady, zarodniki oraz bakterie).
Największe natężenie procesów życiowych oraz spora większość organizmów żywych występują jednak na powierzchni lądu, w glebie, w wodach rzek czy jezior, a także w przypowierzchniowych warstwach oceanu, tworząc tym samym stosunkowo cienką warstwę, o zasięgu około 100 m. Biosferę definiuje się jako globalny ekosystem, który charakteryzuje się tym, że w jego zamkniętych obiegach krąży woda oraz pierwiastki biogenne. Obiegi te w głównej mierze zasilane są przez energię słoneczną, a tylko w niewielkim stopniu przez energię pochodzącą z reakcji promieniotwórczych w głębi planety[1][2]
Biosfera, obok litosfery, hydrosfery, atmosfery, kosmosfery, a także antroposfery, stanowi jedną ze sfer środowiska, a także jeden z elementów ekosystemu, zaraz obok człowieka z całą antroposferą i czynników abiotycznych, tj.: litosfera, hydrosfera, atmosfera, magnetosfera oraz kosmosfera[3]
Negatywne skutki działalności człowieka dla biosfery
Człowiek może negatywnie wpływać na biosferę poprzez zmianę jej naturalnego środowiska. Zaburzanie równowagi biologicznej i chemicznej, wylesianie, degradacja siedlisk i zmiany genetyczne organizmów to tylko niektóre z negatywnych skutków działalności człowieka dla biosfery.
Zaburzanie równowagi biologicznej i chemicznej to jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla biosfery. Człowiek wprowadza do środowiska substancje chemiczne, takie jak pestycydy, zanieczyszczenia przemysłowe, nawozy sztuczne i inne szkodliwe substancje. Te substancje mogą zakłócać naturalne procesy ekologiczne, prowadząc do zanieczyszczenia wody, powietrza i gleby. Skutki tego mogą być katastrofalne dla organizmów żywych, a także dla całych ekosystemów.
Wylesianie jest kolejnym poważnym problemem, który ma negatywny wpływ na biosferę. Człowiek wycina lasy, aby uzyskać miejsce na rolnictwo, pastwiska, budowę infrastruktury i pozyskiwanie surowców. To prowadzi do utraty siedlisk dla wielu gatunków zwierząt i roślin, a także do zmniejszenia bioróżnorodności. Ponadto, wylesianie przyczynia się do wzrostu emisji dwutlenku węgla, co przyspiesza proces globalnego ocieplenia.
Degradacja siedlisk jest kolejnym negatywnym skutkiem działalności człowieka dla biosfery. Budowa dróg, miast i innych infrastruktur prowadzi do niszczenia naturalnych siedlisk. To prowadzi do utraty różnorodności biologicznej i zwiększenia ryzyka wyginięcia wielu gatunków. Ponadto, degradacja siedlisk może prowadzić do zmniejszenia dostępności zasobów naturalnych, takich jak woda i żywność.
Zmiany genetyczne organizmów są kolejnym negatywnym skutkiem działalności człowieka dla biosfery. Człowiek prowadzi modyfikację genetyczną roślin i zwierząt w celu uzyskania pożądanych cech, takich jak większa wydajność, odporność na choroby czy lepsza jakość produktów. Jednak te zmiany mogą prowadzić do niekontrolowanego rozprzestrzeniania się zmodyfikowanych organizmów, co może mieć nieodwracalne skutki dla ekosystemów.
Organizacje i instytucje ochrony biosfery
W celu ochrony biosfery istnieje wiele organizacji rządowych i pozarządowych. Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ), UNESCO, Program Środowiskowy Narodów Zjednoczonych (UNEP), Greenpeace i Światowy Fundusz na rzecz Przyrody (WWF) to tylko kilka z nich. Te organizacje zajmują się ochroną biosfery poprzez tworzenie parków narodowych, rezerwatów przyrody, ochronę zagrożonych gatunków, edukację ekologiczną i promowanie zrównoważonego rozwoju.
Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) jest jedną z najważniejszych międzynarodowych organizacji zajmujących się ochroną środowiska. ONZ prowadzi różnorodne programy i inicjatywy, mające na celu ochronę biosfery na całym świecie. W ramach tych działań ONZ promuje zrównoważony rozwój, ochronę bioróżnorodności i walkę ze zmianami klimatu.
UNESCO, jako organizacja specjalizowana ONZ, również odgrywa ważną rolę w ochronie biosfery. UNESCO prowadzi program "Człowiek i biosfera" (MAB), który promuje zrównoważone rozwój i ochronę bioróżnorodności. Program MAB prowadzi badania, szkolenia i edukację w zakresie ochrony biosfery, a także utworzenie rezerwatów biosfery na całym świecie.
Program Środowiskowy Narodów Zjednoczonych (UNEP) również angażuje się w ochronę biosfery. UNEP prowadzi działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego, w tym ochrony ekosystemów, walki ze zanieczyszczeniem i poprawy jakości powietrza i wody. UNEP promuje również zrównoważony rozwój i edukację ekologiczną.
Organizacje pozarządowe, takie jak Greenpeace i Światowy Fundusz na rzecz Przyrody (WWF), również odgrywają kluczową rolę w ochronie biosfery. Greenpeace prowadzi kampanie na rzecz ochrony środowiska, walki ze zmianami klimatu i ochrony zagrożonych gatunków. WWF zajmuje się ochroną bioróżnorodności, ochroną siedlisk, walką ze zmianami klimatu i edukacją ekologiczną.
Działalność tych organizacji i instytucji jest nieoceniona dla ochrony biosfery. Wspólnymi siłami można osiągnąć postęp w ochronie środowiska naturalnego i zabezpieczeniu przyszłości naszej planety.
Zrównoważony rozwój jako kluczowe podejście do zarządzania biosferą
Ochrona biosfery jest nie tylko moralnym obowiązkiem, ale także ma ogromne znaczenie dla człowieka. Biosfera działa jako naturalna tarcza, chroniąc nas przed ekstremalnymi warunkami atmosferycznymi, zapewniając stabilność klimatyczną, czyste powietrze, wodę i pokarm.
W celu ochrony biosfery stosuje się różne metody, techniki i narzędzia. Tworzenie parków narodowych i rezerwatów przyrody, ochrona zagrożonych gatunków, edukacja ekologiczna, zastosowanie technologii odnawialnych, monitorowanie jakości środowiska, implementacja programów recyklingu i gospodarki odpadami, współpraca międzynarodowa i promowanie zrównoważonego turystyki to tylko niektóre z nich.
Zrównoważony rozwój to podejście, które uwzględnia równoczesne zaspokajanie potrzeb społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, minimalizując negatywny wpływ na środowisko.
Zrównoważony rozwój jest kluczowy w zarządzaniu i ochronie biosfery. Poprzez zrównoważone metody produkcji, zastosowanie technologii odnawialnych, monitorowanie jakości środowiska, wspieranie lokalnych społeczności i promowanie zrównoważonego turystyki, można minimalizować negatywny wpływ na biosferę.
Biosfera jako otoczenie organizacji
W literaturze światowej z dziedziny zarządzania organizacjami autorzy zwracają coraz baczniejszą uwagę na biosferę rozumianą jako otoczenie organizacji, przy czym podkreślają, że każda organizacja jest tylko względnie wyodrębniona z otoczenia. Przez określenie względnie wyodrębniona rozumie się, że organizacja nie może bez otoczenia istnieć i rozwijać się dlatego, iż czerpie z niego zasoby ludzkie, materialno-techniczne, energetyczne, środki finansowe i informacje.
Organizacja winna respektować wymagania otoczenia, w przeciwnym razie nie zyska jego aprobaty, sama również może też wpływać na strukturę potrzeb otoczenia. Powinna zatem stosować równolegle strategię adaptacyjną, kreując nowe potrzeby w otoczeniu. Organizacja musi mieć świadomość, że otoczenie społeczne śledzi, kontroluje i ocenia działalność organizacji pod różnymi aspektami, np. pod względem etyki prowadzenia biznesu, reguł funkcjonowania itd.
Wyróżnia się dwojakiego rodzaju otoczenie organizacji:
- otoczenie bliższe - zwane bezpośrednim i celowym
- otoczenie dalsze - zwane ogólnym lub pośrednim [4][5][6]
| Biosfera — artykuły polecane |
| Różnorodność biologiczna — Bioróżnorodność — Sozologia — Różnorodność — Agenda 21 — Ekologia — Rewitalizacja — Walory przyrodnicze — Ochrona środowiska |
Przypisy
- ↑ Dołęga J. (2011). Nauki środowiskowe na początku XXI wieku], "Paedagogia Christiana", 2/28, s. 27
- ↑ Poskrobko B., Poskrobko T., Skiba K. (2007). Ochrona biosfery, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, s. 9
- ↑ Dołęga J. (2011). Nauki środowiskowe na początku XXI wieku], "Paedagogia Christiana", 2/28, s. 13
- ↑ Gliński B., Kuc B.R. (1990). Podstawy zarządzania organizacjami, PWE, Warszawa
- ↑ Griffin R. W. (2006). Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, Warszawa
- ↑ Krzyżanowski L.J. (1999). O podstawach kierowania organizacjami inaczej: paradygmaty, modele, metafory, filozofia, metodologia, dylematy, trendy, PWN, Warszawa
Bibliografia
- Brudnicki R., Jaroszewska-Brudnicka R. (2011), Problemy rozwoju turystyki - studium przypadku na przykładzie Rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie, Studia i Materiały CEPL w Rogowi, zeszyt 3(28)
- Demidienko E., Szatałow A. (2011), Biospołeczna natura człowieka. Paradygmat ekozoficzny, Filozofia przyrody - dziś
- Dołęga J. (2011), Nauki środowiskowe na początku XXI wieku, Paedagogia Christiana, 2/28
- Gliński B., Kuc B. (1999), Podstawy zarządzania organizacjami, PWE, Warszawa
- Grabińska B. (2000), Przegląd teorii i dziedzin współczesnej biogeografii, Przegląd Geograficzny, tom 72, zeszyt 3
- Griffin R. (2017), Podstawy zarządzania organizacją, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Krzyżanowski L. (1999), O podstawach kierowania organizacji inaczej, PWN, Warszawa
- Poskrobko B., Poskrobko T., Skiba K. (2007), Ochrona biosfery, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
Autor: Agnieszka Popek, Anna Waleczek
