Dobro normalne

Dobro normalne (zwykłe) - to takie dobro, na które popyt wzrasta wraz ze wzrostem dochodu, charakteryzuje je więc dodatnia elastyczność dochodowa popytu (D. Begg 2003, s. 128). Przypadkiem przeciwnym jest dobro niższego rzędu, na które zapotrzebowanie maleje wraz ze wzrostem dochodu.

Do dóbr normalnych zaliczyć można większość towarów nabywanych na rynku. O tym czy dane dobro można zaliczyć do grupy dóbr normalnych czy tez niższego rzędu decydują zarówno preferencje konsumenta jak i poziom jego dochodów. Zazwyczaj dobrami niższego rzędu są podstawowe produkty żywnościowe kupowane przez konsumenta w sytuacji, gdy nie stać go na nic lepszego. Najczęściej są to produkty niskiej jakości.

Rozróżnić możemy dobra podrzędne, dobra normalne oraz dobra wyższego rzędu. Istnieje również klasyfikacja, w której dodatkowo wyróżnia się dobra pierwszej potrzeby. Są to dobra, które równocześnie są dobrami normalnymi, zajmują miejsce pośrednie pomiędzy dobrami niższego rzędu, a dobrami luksusowymi. W miarę wzrostu dochodu wielkość zapotrzebowania na żywność rośnie, ale stosunkowo wolno. Większość rodzin, mino wzrostu dochodów, nadal preferuje stosunkowo proste potrawy przyrządzane w domu.

TL;DR

Artykuł omawia różne rodzaje dóbr, takie jak dobra normalne, podrzędne, luksusowe oraz paradoks Giffena. Dobra normalne to te, których popyt rośnie wraz z wzrostem dochodu, podczas gdy dobra podrzędne to te, na które popyt rośnie wraz ze spadkiem dochodu. Dobra luksusowe są kupowane głównie przez bogatsze osoby, a paradoks Giffena to zjawisko, w którym popyt na dobro rośnie, mimo wzrostu jego ceny. Efekt Veblena polega na większej konsumpcji dóbr droższych przez osoby o wyższych dochodach, aby pokazać swoje wyższe status społeczny.

Dobra podrzędne

W ekonomii dobro podrzędne, to dobro, na które popyt rośnie pod wpływem spadku dochodów nabywcy (lub odwrotnie ilość kupowanego dobra maleje wraz ze wzrostem dochodów konsumenta), w przeciwieństwie do towarów normalnych, w których to zjawisko jest odwrotne. Dobra niższego rzędu często kojarzą się z uboższymi grupami społeczno-ekonomicznymi. Dobra podrzędne, w tym znaczeniu, oznaczają obserwowalną zmianę dostępności, a nie świadczą o stanie jakości danych produktów. Zazwyczaj dobra podrzędne, to towary niedrogie, ale spełniające swoją funkcję, oczywiście posiadające substytuty, ale w wyższej cenie.

Jest bardzo dużo przykładów dóbr podrzędnych, np. tanie samochody, konsumenci wolą tanie samochody w momencie, kiedy ich dochody są ograniczone. Z racji tego, że dochód konsumenta wzrasta, stopniowo zapotrzebowanie na tanie samochody zmniejszy się, a wzrośnie zapotrzebowanie na drogie samochody, dlatego właśnie tanie samochody są dobrem podrzędnym. Niektóre dobra, zaliczamy do różnych grup w różnych regionach geograficznych lub kulturach. Dla przykładu, ziemniak generalnie odpowiada funkcji towaru podrzędnego w regionie andyjskim, ponieważ tam powstały jego zbiory. Osoby o wyższych dochodach i/lub osoby migrujące do innych obszarów przybrzeżnych, preferują inne surowce w zastępstwie, takie jak ryż lub produkty zbożowe, ponieważ mogą sobie na nie pozwolić. Jednak w kilku krajach Azji, takich jak Bangladesz, ziemniaki nie są traktowane jako dobra podrzędne, a raczej jako stosunkowo drogie źródło kalorii i rodzaj atrakcyjnego pożywienia, w szczególności jadaną w postaci frytek.

Paradoks Giffena

Szczególnym rodzajem dobra niższego rzędu jest dobro Giffena. Jego cechą charakterystyczną jest zwiększenie zapotrzebowania na to dobro wśród ludzi o niskich dochodach przy równoczesnym wzroście ceny. Sir Robert Giffen III zauważył, że w XIX wieku w Irlandii, kiedy cena ziemniaków wzrosła, biedniejsze społeczeństwo zamiast zrezygnować z kupna ziemniaków, zaczęło spożywać ich w większej ilości. Od tamtej pory zjawisko to nazywane jest jako Paradoks Giffena.

Dobra luksusowe

Szczególnym przypadkiem dobra normalnego jest dobro luksusowe, które charakteryzuje elastyczność dochodowa popytu >1, pozostałą część stanowią dobra podstawowe, dla których elastyczność dochodowa popytu zawiera się w przedziale (0;1). Kiedy dochód konsumenta wzrasta, udział wydatków na dobra luksusowe w całym budżecie rośnie, zaś udział wydatków na dobra podstawowe spada (D. Begg 2003, s. 129). W ekonomii dobro luksusowe to dobro, na które popyt wzrasta szybciej, niż wzrastają dochody. Na te dobra większą część swoich dochodów przeznaczają ludzie bogatsi. Dobra luksusowe cechują się wysoką elastycznością popytu. Dobro luksusowe może stać się dobrem normalnym, a nawet dobrem podrzędnym, w zależności od poziomu dochodów, np. bogaty człowiek zaprzestaje powiększać liczbę swoich luksusowych samochodów, na rzecz kupna samolotu, w tym momencie samochód może stać się dla niego dobrem podrzędnym. W praktyce, do określenia czy coś jest dobrem luksusowym, używa się kilku kryteriów. Jednym z nich jest wysoka cena, ograniczająca nabywców produktu do wąskiego grona najzamożniejszych. Za kolejne kryterium uznaje się doskonałą jakość produktu - dobra luksusowe powinny więc charakteryzować się najwyższymi parametrami jakościowymi w zakresie materiałów, wartości funkcjonalnych czy wzornictwa. Jeszcze inny wyznacznik luksusu wykracza poza produkt i jego jakość, skupiając się na symbolice marek luksusowych - dostarczony produkt nie tylko musi być doskonały sam w sobie, ale powinien również zapewnić poczucie wyjątkowości oraz kreować elitarny styl życia. Za dobra luksusowe uznajemy samoloty, jachty, samochody, zegarki a także ubrania i biżuterię od największych kreatorów i z najwyższej półki.

Efekt Veblena

Dobro Veblena podobnie jak dobro Giffena jest chętniej nabywane przy wyższej cenie, lecz przez ludzi o wysokich dochodach. Jest to tak zwany efekt snoba, wyższa cena skłania do zwiększenia konsumpcji dóbr drożejących, więc mniej dostępnych dla ogółu nabywców. Większe konsumpcja świadczy wtedy o wyższym statusie materialnym (E. Czarny 2006, s. 39)

Dobro normalne — artykuły polecane

Dobro luksusowe — Dobro niższego rzędu — Elastyczność cenowa popytu — Pojemność rynku — Dobra komplementarne — Popyt konsumpcyjny — Efekt Veblena — Popyt turystyczny — Elastyczność dochodowa popytu

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Bouis H., Scott G. (2010), Sustainability of Potato Consumption in Developing Countries: The Case of Bangladesh, International Potato Center, Program Report
• Cloutier D. (2015), The vice of luxury: economic excess in a consumer age, Georgetown University Press, Washington
• Czarny E. (2006), Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Dryl W. (2012), Strategie marketingowe dóbr luksusowych, Zarządzanie i Finanse, nr 2
• Okonowo U. (2007), Luxury Fashion Branding, Palgrave Macmillan, Basingstoke
• Veblen T. (1998), Teoria klasy próżniaczej, Muza, Warszawa

Autor: Małgorzata Stanek, Monika Pałka