Koszt alternatywny

Koszt alternatywny (inaczej: koszt utraconych możliwości, koszt utraconych korzyści) podjętej decyzji (rozwiązania) to potencjalne możliwości utracone wskutek podjęcia tej decyzji (rozwiązania). Przekładając tę ogólną zasadę na rynek dóbr i usług, powiemy że koszt alternatywny danego dobra to ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe było wyprodukowanie (skonsumowanie) kolejnej jednostki tego pierwszego dobra.

W praktyce każda nasza decyzja związana jest z korzyściami płynącymi z podjętego wyboru, ale także z kosztami tego wyboru. Decydując się np. na podjęcie studiów w trybie dziennym powinniśmy rozważyć koszty utraconych możliwości płynące z niemożności podjęcia stałej pracy. Analizując korzyści i koszty podjęcia studiów, rozpatrujemy fakt, iż przez okres najbliższych 3-5 lat nie będziemy finansowo niezależni, jak wtedy gdybyśmy pracowali. Jednakże podjęcie studiów niesie ze sobą przyszłe korzyści m.in. wyższe wynagrodzenie. Kosztem alternatywnym niepodjęcia studiów, będą więc niższe zarobki w przyszłości.

Z kosztem alternatywnym mamy do czynienia właściwie zawsze - nawet gdy nie widzimy początkowo wyboru. Załóżmy na przykład, że zdecydowaliśmy się zdeponować nasze oszczędności w banku. Korzyścią takiego rozwiązania jest przychód związany z oprocentowaniem depozytu. Nawet jeśli nie rozpatrywaliśmy innych możliwości wykorzystania oszczędności i tak ponieśliśmy koszt alternatywny, gdyż deponując pieniądze na długoterminowej lokacie "zamrażamy" je pozbawiając się możliwości przeznaczenia ich na konsumpcję, zakupienie akcji czy udziałów w funduszu inwestycyjnym. Pozostawienie oszczędności w przysłowiowej skarpecie to również podjęcie decyzji - o rezygnacji z inwestowania czy innych form oszczędzania. Przyjęło się uważać, że kosztem alternatywnym są najwyższe możliwe korzyści (wartość najlepszej utraconej inicjatywy), których nie osiągniemy z powodu podjęcia danej decyzji.

TL;DR

Koszt alternatywny to możliwości utracone w wyniku podjęcia danej decyzji. Zawsze istnieje koszt alternatywny, nawet jeśli nie widzimy innych wyborów. Koszt alternatywny dotyczy zarówno konsumpcji, jak i produkcji. Rzadkość zasobów i nieograniczone potrzeby wymagają ciągłego dokonywania wyborów. Istnieje różnica między kosztem ekonomicznym a kosztem księgowym. Koszt alternatywny dotyczy również inwestycji i edukacji.

Krzywa możliwości produkcyjnych

W zrozumieniu kosztu alternatywnego może pomóc graficzne przedstawienie krzywej możliwości produkcyjnych, poruszając się po której rezygnujemy z części produkcji jednego dobra, na korzyść produkcji drugiego. O koszcie alternatywnym w przypadku konsumpcji mówimy wtedy, gdy przy ograniczonym budżecie możemy sobie pozwolić na zakup danej ilości jednego dobra rezygnując tym samym z pewnej ilości dobra drugiego.

Rzadkość

Przy omawianiu pojęcia koszt alternatywny należy zwrócić uwagę na problem rzadkości. Jak pisze Tomasz Zalega jest to ograniczona dostępność danego dobra lub usługi. Występuje on zawsze, gdy zapotrzebowanie ludzi na dobra bądź usługi jest większe niż możliwość ich wyprodukowania lub świadczenia (T. Zalega, 2015, s. 10). Rzadkość jest wynikiem ograniczoności zasobów. (T. Zalega 2015, s. 14) Przez tę właśnie rzadkość zasobów i potrzeby, które są nieograniczone ludzie muszą ciągle dokonywać wyboru, co i jak produkować. (T. Zalega 2015, s. 7)

Koszt ekonomiczny a koszt księgowy

Pojęcie koszt przysparza wiele problemów, ponieważ definiowanie tego terminu jest odmienne wśród ekonomistów i księgowych. Dla osób, będących księgowymi, istotne są koszty nazywane kosztami księgowymi. Te koszty dotyczą wydatków, które są ponoszone w trakcie realizacji procesu produkcji i dane przedsiębiorstwo posiada na nie odpowiednie dokumenty finansowe. Kluczowe są tutaj zapisy kosztów księgowych, natomiast nie znajdziemy informacji odnośnie kosztów alternatywnych. Jednakże koszty alternatywne, oczywiście obok kosztów księgowych, są obiektem zainteresowania ekonomistów. Dlatego istotne było wprowadzenie nowej kategorii kosztów, nazwanej kosztami ekonomicznymi. Pojęcie to oznacza sumę kosztów księgowych (kosztów wyraźnych, kosztów jawnych) oraz kosztów alternatywnych i kosztów ukrytych. (G. Wolska 2014, s. 171)

Przykłady

Poniżej przedstawiono przykłady, które pomogą zrozumieć, czym jest koszt alternatywny.

• Kosztem alternatywnym zakupu pralki przez Pana Kowalskiego jest utrata szansy wykorzystania na działalność gospodarczą środków, które zostały wydane na pralkę. (T. Zalega 2015, s. 15)
• W pewnej uczelni organizowane są dodatkowe zajęcia z historii jazzu i tenisa dla początkujących. Student X musi dokonać wyboru jednego z oferowanych warsztatów. Załóżmy, że dany student wybrał zajęcia z jazzu. Kosztem alternatywnym wzięcia udziału w zajęciach z historii jazzu jest satysfakcja i przyjemność jakiej doświadczyłby Student X uczęszczając na zajęcia z tenisa dla początkujących (R. Weels, P. Krugman 2012, s. 12)
• Pewien zarząd ma do wyboru zatrzymanie zysków w celu reinwestowania ich w przedsiębiorstwie lub wypłacenie ich jako dywidendy. Jeśli zarząd postanowi zatrzymać zyski, to wystąpią koszty utraconych możliwości, ponieważ akcjonariusze dostawszy dywidendy mieliby okazję do zainwestowania pieniędzy w inne akcje czy na przykład obligacje. (K. Byrka - Kita 2011, s. 167)
• Decydując się na dalszą edukację również ponosi się koszty alternatywne, ponieważ wybierając tę drogę, rezygnuje się z dochodów, jakie można byłoby otrzymać, podejmując zamiast kształcenia pracę zarobkową. (A. Majcherowska, S. Roszkowska s. 237)

Koszt alternatywny — artykuły polecane

Koszty działalności gospodarczej — Dobro wolne — Rzadkość — Zysk — Zasób — Koszt a wydatek — Freeride — Budżet domowy — Promesa kredytowa

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Byrka-Kita K. (2011), Technika składania (build - up approach) jako alternatywna metoda szacowania kosztów kapitału, Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, nr 21
• Dach Z. (2002), Mikroekonomia, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Dach Z. (2007), Mikroekonomia dla studiów licencjackich, Wydawnictwo Naukowe SYNABA, Kraków
• Krugman P., Wells R. (2020), Mikroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Majcherowska A., Roszkowska S. (2013), Czy wykształcenie i doświadczenie zawodowe mają znaczenie? Wyniki równania Mincera dla Polski, Roczniki Kolegium Analiz Ekonomicznych, nr 30
• Wolska G. (red.) (2014), Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Zalega T. (2015), Mikroekonomia współczesna, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa

Autor: Jakub Przybek, Karolina Szwalec