Dobro wolne

Dobro wolne jest to rzecz, która ma za zadanie zaspokoić potrzeby człowieka. Dobro to nie jest wytworem pracy ludzkiej (oznacza to że nie jest ono wyrobem stworzonym przez człowieka) i występuje w formie nadającej się bezpośrednio do użytku. Może być też materiałem, który pozwala człowiekowi stworzyć produkt czy też usługę. Zatem dobro wolne jest podstawową jednostką dla wytwarzania wielu półproduktów i towarów końcowych (finalnych).

TL;DR

Artykuł omawia pojęcie dóbr wolnych, czyli dóbr nieprodukowanych przez człowieka, takich jak powietrze czy woda. Opisuje również istnienie i definicję dóbr wolnych, zarówno w ogólnym sensie, jak i w kontekście Polski. Wskazuje, że obecnie większość dóbr nie jest już wolna, a ich zerowa cena nie oznacza braku kosztów. Omawia też koszt alternatywny dla społeczeństwa oraz konieczność ochrony dóbr wolnych i zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych.

Przykłady dóbr wolnych

Za jedne z najpopularniejszych dóbr wolnych uważa się:

• powietrze
• woda
• światło słoneczne
• opady atmosferyczne
• produkty leśne (grzyby, owoce)
• krajobraz
• paliwa kopalne (ropa, gaz ziemny, gaz łupkowy, węgiel brunatny, drzewny, kamienny)
• lód na Biegunie Północnym (nie jest dobrem wolnym w kraju gorącym takim jak Egipt, Turcja)
• piasek na Saharze (nie jest dobrem wolnym np. w Polsce czy też Francji, Japonii)
• plaże
• jeziora

Inaczej mówiąc są to dobra już występujące w naturze.

Istnienie dóbr wolnych

Istnienie dóbr wolnych wynika z:

• braku praw własności (np. do jezior, plaż, lasów),
• polityki państwa, które decyduje się na bezpłatne dostarczanie niektórych dóbr (w niektórych krajach np. szkolnictwo czy ochrona zdrowia są bezpłatne).

Dobro wolne w Polsce

W dzisiejszych czasach dobra wolne praktycznie już nie istnieją, dlatego też pojawiła się druga definicja pojęcia dobro wolno. Definicja ta mówi o dobrach wolnych, których cena równa się zero. Oznacza to, że w XXI wieku niektórzy ludzie dobrami wolnymi określają wszystkie dobra za które nie musimy nic płacić. Nowo powstała definicja ma jednak jeden mankament. Tłumacząc tak dobra wolne nie jesteśmy w stanie odróżnić ich w żaden sposób od dóbr publicznych. Obie te definicje są jak najbardziej aktualne.

W Polsce kilka dóbr możemy uznać za wolne, gdyż możemy uzyskać je bez płacenia za nie. Przykładem takiego dobra występującego w naszym kraju jest bezpłatna edukacja, bezpłatne biblioteki czy też bezpłatna usługa służby zdrowia. W takim przypadku zerowa cena nie oznacza oczywiście tego że występują tutaj również zerowe koszty. Wszystkie te usługi dostarczane są do konsumenta za pomocą rzadkich czynników wytwórczych, którymi w tym przypadku są praca, paliwo, ziemia, materiały itd. Wykorzystanie tychże czynników wytwórczych związane jest oczywiście z poniesionym kosztem alternatywnym. Właśnie dlatego nie możemy nazwać do końca ich dobrami wolnymi.

Dobro wolne a koszt alternatywny

Jeżeli spojrzymy od strony konsumenta możemy powiedzieć, że dobra wolne mają koszt alternatywny równy 0, nie oznacza to jednak, że koszt ten jest równy zero dla wszystkich. Biorąc pod uwagę społeczeństwo w momencie gdy koszt alternatywny jest równy zera dla konsumenta, z drugiej jednak strony dla społeczeństwa koszt ten nie jest równy zero. Społeczeństwo może ponieść koszt alternatywny wówczas gdy, bezpłatna ochrona zdrowia czy bezpłatne szkolnictwo wymagają zaangażowania określonych środków czy też zasobów, które mogłyby zostać użyte przez to społeczeństwo w całkiem inny sposób czy też mogłyby zostać wydane na zupełnie inną rzecz. W takiej sytuacji pojawia się koszt alternatywny, który to ponosi całe przedsiębiorstwo. Dobra wolne z punktu widzenia społeczeństwa należą już do bardzo nielicznych. Wraz z rozwojem społeczno-gospodarczym, który cały czas rozwija się coraz szybciej zasób takich dóbr jak czyste powietrze czy też woda maleje.

Możemy zatem powiedzieć, że gdyby zasoby wytwórcze były nieograniczone, tak samo jak podaż wszystkich dóbr, wówczas potrzebny ludzkie byłyby w pełni zaspokojone. W danej sytuacji nie istniało by zjawisko rzadkości. Ludzie nie musieliby również zajmować się gospodarowaniem, nie musieliby również dokonywać wyborów. Nie trzeba by było rezygnować z danej rzeczy w celu otrzymania, zakupu innej. Wszystkie dobra byłyby dobrami wolnymi, czyli można by powiedzieć, że koszt alternatywny w ogóle by nie istniał. Oznacza to, że gdy chcemy produkować większą ilość jednego dobra nie mamy konieczności rezygnowania z produkcji drugiego dobra, ani również ze zmniejszenia wielkości produkcji drugiego z dóbr.

Ochrona dóbr wolnych

Dobra wolne, które występują w przyrodzie, w postaci nadającej się do zaspokojenia określonej potrzeby ludzkiej, w praktyce wyczerpują się. Zachodzi więc potrzeba racjonalnego ich wykorzystania i większego zainteresowania tym problemem ze strony nauk ekonomii jak i całej rasy ludzkiej. Paradoksalnie powszechne dobro jakim jest powietrze zaczęło być sprzedawane w miejscach gdzie zanieczyszczenie powietrza jest wysokie, np. w miastach ogarniętych smogiem. Przykład ten ukazuje w jak dramatycznej sytuacji znajduję się część społeczeństwa i pobudza nas to głębszej refleksji o tym jak istotne jest racjonalne czerpanie z zasobów natury i w jaki sposób człowiek może zapobiec czyhającemu nam zagrożeniu. Naszą uwagę i wsparcie powinny otrzymać organizację ekologiczne które w sposób waleczny chcą chronić naszą planetę.

W jednej z książek ekonomicznych hasło to zostało wytłumaczone w następujący sposób: "Dobro wolne - to dobro nie będące efektem pracy człowieka, ich ilość jest ograniczona w stosunku do potrzeb ludzkich (np. powietrze, światło słoneczne, woda itp.)"

Dobro wolne — artykuły polecane

Dobro rzadkie — Gospodarka naturalna — Krzywa możliwości produkcyjnych — Ludwig von Mises — Efekt zewnętrzny — Środek wymiany — Efekt Veblena — Dochód — Wartość

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Chmielewski P. (2014), Dysponowanie wspólnymi zasobami, Wolters Kluwer, Warszawa
• Chudy S., Kabat F., Pietraszewski M. (2000), Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw, eMPi, Poznań
• Dach Z., Pollok A., Przybylska K. (2009), Zbiór zadań z mikroekonomii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Kraków
• Kapuściński R. (2009), Ochrona przyrody: Idea - Praktyka - Nauka, Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej, vol 11. Zeszyt 2 (21)
• Kargol-Wasiluk A. (2008), Teoria dóbr publicznych a paradygmat ekonomii sektora publicznego, Zarządzanie Publiczne Nr 3(5)
• Krugman P., Wells R. (2020), Mikroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Nojszewska E. (2010), Podstawy Ekonomii, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa
• Rambisz W., Sielska A. (2015), Mikroekonomia współczesna, Vizja Press, Warszawa
• Rekowski M. (2009), Mikroekonomia, Wydawnictwo Akademia, Poznań
• Skrzypek M., Skrzypek S. (2012), Podstawy ekonomii część 1 mikroekonomia, Fosze, Rzeszów
• Solarz K. (2009), Dobra publiczne w usługach finansowych, Wyższa Szkoła Ubezpieczeń i Bankowości w Warszawie, Ekonomia, nr 13
• Wołyniec P. (2013), Zasoby przyrodnicze jako przykład dóbr typu CPR (common-pool resources), Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskie w Białymstoku, Konspekty społeczne

Autor: Justyna Pastuszak, Arkadiusz Pamuła