Umowa nienazwana

Umowami nienazwanymi (contractus innominati) są te umowy niemające w ogóle odrębnego, normatywnego odniesienia, nie zostały one uregulowane ani w kodeksie cywilnym, ani w innych aktach prawnych porządku krajowego.

W obrocie handlowym panuje podział na umowy nazwane i umowy nienazwane, w zależności od kryterium, jakim jest istnienie lub brak regulacji normatywnych w odniesieniu do danego rodzaju umowy. Kontrowersyjne w nauce jest wyróżnienie umów mieszanych. Treść umów nienazwanych nie jest przewidziana przez żadną z postaci umów nazwanych. Nie da się jej bez reszty przyporządkować jakiejkolwiek umowie typowej. Ze względu na zasadę swobody umów, stosunki prawne regulowane umową nienazwaną kreowane są przez strony w sposób dowolny i odpowiadający stronom. Treść umowy nienazwanej nie może być sprzeczna z prawem, tzn. jej cel, zapisy i efekty nie mogą naruszać żadnych przepisów prawa.

“Umowy nienazwana są kreowane w celu zaspokojenia zindywidualizowanych potrzeb lub nowych potrzeb. Potrzeba ich tworzenia uwzględnia sytuacje gospodarcze, dla których katalog umów nazwanych nie oferuje odpowiednich wzorcowych rozwiązań".(M.Szczepańska 2011, s. 49)

TL;DR

Artykuł omawia umowy nienazwane, czyli umowy bez odrębnego normatywnego odniesienia. Treść umów nienazwanych jest dowolnie kreowana przez strony, pod warunkiem, że nie narusza prawa. W artykule przedstawiono również systematykę umów w obrocie gospodarczym oraz warunki prawne i cechy umów nienazwanych. Opisano również różne typy umów nienazwanych, takie jak franchising, factoring, sponsoring, itp. Umowy nienazwane są coraz bardziej popularne w obrocie gospodarczym.

Systematyka umów w obrocie gospodarczym

Ze względu na kryterium funkcjonalne, można podzielić w obrocie handlowym następujące grupy umów:

• prowadzące do przeniesienia własności rzeczy i praw w obrocie towarowym,
• regulujące korzystanie i używanie praw i rzeczy,
• inwestycyjne,
• regulujące przewóz rzeczy i związane z nim usługi,
• regulujące pośrednictwo handlowe,
• umowy menedżerskie,
• regulujące stosunki przedsiębiorców z bankami,
• umowy rozliczeniowe i zabezpieczające, również dotyczące papierów wartościowych,
• umowy ubezpieczenia gospodarczego.

Warunki prawne i cechy umowy nienazwanej

Warunki prawne: (M.Szczepańska 2011, s. 51)

• "dwustronna czynność prawna, będąca ważną umową,
• brak jej nazwania, choć to nazwanie nie musi wystąpić wprost przez jakiś tytuł, pojęcie itp., może wynikać z kontekstu lub opisania,
• brak określenia essentialia negotii (elementy przedmiotowo istotne) takiej umowy w kodeksie cywilnym lub w innej ustawie, mimo że mogą być tam umieszczone wskazówki, co umowa ma w swej treści zawierać,
• brak tożsamości umowy z umową nazwaną albo takiego podobieństwa, które wskazywałoby na rodzaj umowy nazwanej, albo istotny wyjątek od zasad konkretnej umowy nazwanej,
• określenie stron umowy, jej przedmiotu i treści, w tym zwłaszcza praw i obowiązków stron,
• pozostawanie w zgodzie z porządkiem prawnym tzn. w zgodności kreowanego stosunku prawnego (jego treści i celu) z jego właściwościami (naturą), ustawami i zasadami słuszności, jak też dobrymi obyczajami (nazywanymi obecnie w art. 353 k.c. zasadami współżycia cywilnego.)"

Cechy umowy nienazwanej: (M.Szczepańska 2011, s. 52)

• Subsydiarność,
• Relatywność: Umowy nienazwanej nie możemy nazwać “nienazwaną" dopóki nie przywołamy definicji pozostałych umów nazwanych.
• Przejściowość: Powielanie relacji prawnych i ich standaryzacja skutkuje wykształceniem się essentialia negotii wcześniejszej umowy nienazwanej.

Kwalifikacja umów nienazwanych

Podział umów nienazwanych:

• Czysta: umowy nienazwane wykazują wszystkie cechy odrębne od jakiegokolwiek istniejącego typu umowy,
• Mieszana: niektóre cechy umowy nienazwanej możemy przyporządkować istniejącym typom umów, a pozostałe odbiegają zupełnie od jakiegokolwiek typu.

Inny podział umów nienazwanych: (M.Szczepańska 2011, s. 53)

• umowy “czyste",
• umowy, które mają w różnym stopniu nasilenia odniesienie do umów nazwanych,
• umowy “eksperymentalne",
• umowy indywidualne, które powstają w wyniku jednorazowej potrzeby stron,
• umowy mieszane, konstruowane na podstawie umów nienazwanych oraz nazwanych.

Typy umów nienazwanych

Najczęściej spotykanymi i rozpowszechnionymi w praktyce umowami nienazwanymi są umowy:

• franchisingu,
• factoringu,
• forfaitingu,
• sponsoringu,
• know-how,
• konsultingu,
• najmu statku bez załogi,
• kontraktów ilościowe,
• kontraktów autoryzacyjne,
• umowy dystrybucyjne
• konsorcjum,
• umowy lombardowe
• różne postaci licencji,
• campingu,
• rentingu,
• itp.

Umowy te są cechą zmian gospodarczych, jaką jest występowanie coraz większej liczby umów nienazwanych. Ich ranga w obrocie gospodarczym jest zróżnicowana.

Umowa nienazwana — artykuły polecane

Polisa ubezpieczeniowa — Prawo pierwokupu — Zasada swobody umów — Ryzyko prawne — Umowa licencyjna — Umowa cywilno-prawna — Umowa ustna — Umowa leasingu — Firma

Bibliografia

• Chajęcki A., Bojar M., Chajęcki M. Umowy nienazwane na przykładzie franczyzy jako instrument tworzenia nowych warunków inwestycyjnych
• Kruczalak K. (2002), Zarys prawa handlowego, LexisNexis, Warszawa
• Kruczalak K. (2007), Prawo handlowe, zarys wykładu, LexisNexis, Warszawa
• Nowak T. (2011), Rynek gwarancji ubezpieczeniowych w Polsce, Wiadomości ubezpieczeniowe, nr 3
• Okolski J. (1999), Prawo handlowe, KiK Konieczny i Kruszewski, Warszawa
• Romanowski M. (2013), Umowa ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym w świetle przepisów Kodeksu cywilnego i projektowanych w tym zakresie zmian, Wiadomości Ubezpieczeniowe, Nr 3
• Szczepańska M. (2011), Ubezpieczenie na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Joanna Dziwik, Agnieszka Wójcik