Koprodukcja

Koprodukcja (co-production) - współcześnie jest określana jako nowoczesne podejście do zmian w formie świadczenia  usług w sektorze publicznym.Jej głównym celem jest połączenie sił kilku podmiotów w społeczeństwie i współzarządzanie. Podstawą jej działania jest próba nawiązania znajomości między obywatelami, instytucjami publicznymi i przedsiębiorstwami. Dzięki temu będzie możliwe wywołanie większego zaangażowania w sprawy związane z zarządzaniem usługami publicznymi, a co więcej przyczyni się to do zwiększenia kontroli nad tymi usługami. Koprodukcja jest określana jako jeden z filarów reformy polityki publicznej na całym świecie (Kobylińska.U 2018, s. 206). John Alford jeden z głównych teoretyków koprodukcji twierdzi, że pojęcie to ukrywa w sobie wszelkie aktywne zachowania podmiotów nienależących do aparatu administracji publicznej, które są podejmowane wspólnie z instytucjami publicznymi albo przynajmniej są przez te instytucje stymulowane, są przynajmniej częściowo dobrowolne i prowadzą w sposób zamierzony, choć także nieplanowany, do wytworzenia wartości publicznej (Sześciło.D 2015, s. 14). W skrócie koprodukcje tłumaczy się jako “świadomy udział obywateli lub organizacji społeczeństwa obywatelskiego w świadczeniu usług publicznych".(Kaźmierczak.T 2014, s. 3)

TL;DR

Koprodukcja to nowoczesne podejście do świadczenia usług w sektorze publicznym. Jej celem jest połączenie sił różnych podmiotów społecznych i współzarządzanie. Koprodukcja ma trzy filary: istotną partycypację, wymieszanie zasobów publicznych i prywatnych oraz brak nastawienia na zysk. W koprodukcji obywatele i organizacje społeczne mają wpływ na usługi publiczne. Koprodukcja ma wiele cech, takich jak udział obywateli, głównie w fazie planowania i dostarczania usług, oraz standardowy element procesu świadczenia usług. Koprodukcja przynosi korzyści, takie jak ograniczenie wydatków publicznych i wzrost produktywności, ale także wyzwania, takie jak unikanie nierówności społecznych. Administracja musi współpracować z różnymi grupami społeczeństwa.

Filary koprodukcji

Koprodukcja może brać udział w każdej z trzech faz procesu zapewniania usług społecznych. Aby wesprzeć ten cykl idea koprodukcji posiłkuje się następującymi filarami (Sześciło.D 2015, s. 20):

• Istotna partycypacja (uspołecznienie) - najdokładniej ideę koprodukcji wyjaśnia taki model uspołecznienia, w którym obywatel ma wiele do powiedzenia, a jego zdanie ma decydujący, na równi z innymi wpływ na to jak wyglądają usługi publiczne. Poprzez własną pracę może się spełniać i wywierać wpływ na wygląd sektora usług publicznych.
• Wymieszanie zasobów publicznych i prywatnych - w koprodukcji coraz mniej widoczny jest podział na administrację (określaną jako świadczeniodawca), a obywatela (opisywanego jako odbiorca i klient systemu usług publicznych). Koprodukcja określa relację między administracją, a grupami obywateli, rzadko pojedynczymi podmiotami.
• Uczestnicy nie są nastawieni na zysk - co nie oznacza oczywiście, że nie wynoszą oni żadnych korzyści w trakcie tego procesu. Korzyści te nie mają formy majątkowej, lecz pozwalają uzyskać dostęp do większej ilości usług publicznych lub usług lepszej jakości, albo zaspokoić potrzeby osobiste.

Cechy koprodukcji

Niemożliwe jest dokładne poznanie terminu koprodukcja bez bliższego przyjrzenia się jego cechą, do których zaliczamy (Kaźmierczak.T 2014, s. 21):

• Obywatele są tzw. koproducentami ma to miejsce zwłaszcza “w usługach z zakresu zdrowia, opieki społecznej i edukacji; w większości usług w roli koproducentów występują też organizacje społeczeństwa obywatelskiego".
• Ma swoje miejsce głównie w fazie planowania i bezpośredniego dostarczania usług.
• Prawie w każdych rodzajach usług udział koproducentów jest uzupełniany przez “wkład profesjonalnych usługodawców, ale są też usługi, jak usługi w zakresie zdrowia, opieki społecznej, mieszkalnictwa i ochrony środowiska, gdzie bywa on większy".
• Prawie zawsze praktyki koprodukcyjne stanowią standardowy element procesu ich świadczenia.
• Koprodukcja oprócz tego, że zawsze powiększa usługi może także powodować ich fundamentalną transformację- ma to miejsce głównie w przypadku “ogólnych usług publicznych, usług w zakresie ładu i bezpieczeństwa publicznego, zdrowia, mieszkalnictwa i usług komunalnych oraz ochrony środowiska, ale przede wszystkim w przypadku usług opieki społecznej".

Korzyści z koprodukcji

Chyba nikt nie ma wątpliwości, że głównym zadaniem koprodukcji jest jak najefektywniejsze wykorzystanie swoich zasobów przez administrację i obywateli czego efektem będzie podniesienie wydajności w świadczeniu usług publicznych. Uważa się, że dzięki wykorzystaniu zasobów odbiorców usług publicznych, nie ponosząc większych kosztów możliwe jest wytworzenie większej ilości dóbr publicznych. Do korzyści z koprodukcji zaliczamy np.(Sześciło. D 2015, s. 15):

• ograniczenie wydatków publicznych albo zwiększenie ilości usług zapewnianych w ramach stałego budżetu, a możliwe jest to dzięki przejęciu przez obywateli części zadań połączonych z produkcją,
• można zaobserwować wzrost produktywności systemu usług publicznych,
• koszty ponoszone z budżetu państwa się zmniejszają, lecz niestety przenoszone są one na obywateli,
• według Needham koprodukcja daje szansę na odbudowę solidarnościowych postaw społecznych,
• pozwala zrealizować wewnętrzną chęć pomocy innym bądź dla dobra wspólnego,
• korzyści w formie materialnej jak np: bon na towar czy usługę jako wynagrodzenie za pracę wolontariacką bądź niepieniężnej jak zwiększenie poczucia bezpieczeństwa.

Wyzwania i ograniczenia

Jak wiadomo wszystko na świecie ma swoje słabe i mocne strony. Tak i termin koprodukcja skrywa w sobie nie tylko korzyści lecz także wyzwania i ograniczenia, z którymi musi się mierzyć, a zaliczamy do nich m.in (Sześciło.D 2015, s. 18):

• Uniknięcie wzrostu podziału oraz nierówności wśród społeczeństwa
• Żądanie, aby kapitał społeczny i intelektualny u uczestników był na odpowiednim poziomie, a czasem nawet zasobów rzeczowych lub finansowych
• Koprodukcja ma znaczenie tylko jeśli każdy z uczestników jest w stanie wnieść określony wkład na jego rzecz
• Administracja musi współpracować z każdą grupą społeczeństwa z biednymi jak i zamożnymi.

Koprodukcja — artykuły polecane

Organizacja pozarządowa — Cel gospodarowania — Ekonomia społeczna — Kapitał ludzki — Polityka turystyczna — Kryzys pracy — Jakość pracy — Usługa społeczna — Turystyka zrównoważona

Bibliografia

• Heffner K., Klemens B. (2017), Koprodukcja usług publicznych - na obszarach wiejskich w Polsce, Studia Obszarów Wiejskich Tom 47 Zasoby lokalne w polityce terytorialnej
• Kaźmierczak T. (2014), Koprodukcja usług publicznych (koncepcja, badania, rola w świadczeniu usług adresowanych do osób wykluczonych społecznie, warunki upowszechnienia), ekspertyza w ramach projektu w ramach projektu EAPN Polska - wspólnie budujemy Europę Socjalną
• Kobylińska U. (2018), Koprodukcja usług publicznych w świetle przeglądu literatury, Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów / Szkoła Główna Handlowa, nr, z, 162
• Sienkiewicz-Małyjurek K. (2016), Innowacyjność koprodukcji w zarządzaniu publicznym na poziomie lokalnym, Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska, nr 89
• Sześciło D. (2015), Koprodukcja a ekonomia społeczna. Alternatywa rozłączna czy komplementarność?, Ekonomia Społeczna, nr 1
• Sześciło D. (2015), Współzarządzanie jako koprodukcja usług publicznych, Zarządzanie Publiczne / Public Governance, nr 1(31)

Autor: Agnieszka Kufel