Sąd apelacyjny

Sąd apelacyjny - jest instytucją działającą w ramach wymiaru sprawiedliwości, która "wydaje wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej". Do zadań sądu apelacyjnego należy rozpatrywanie odwołań od orzeczeń sądowych wydanych przez sąd I instancji oraz rozpatrywanie innych spraw oddelegowanych mu przez ustawę. Podobnie jak sąd rejonowy i sąd okręgowy, sąd apelacyjny jest sądem powszechnym.

Dwuinstancyjność sądów w Polsce

W Polsce zasada dwuinstancyjności w prowadzeniu postępowania sądowego jest gwarantowana przez Konstytucję RP. Oznacza to, że po wydaniu orzeczenia przez sąd I instancji obie strony postępowania mają prawo do wniesienia środków odwoławczych do sądu II instancji w celu zmiany orzeczenia sądu. Sąd apelacyjny jest sądem II instancji, dlatego odwołanie od wydanego przez niego orzeczenia sądowego jest rozpatrywane przez Sąd Najwyższy.

Sądy II instancji: sąd okręgowy, sąd apelacyjny

Sądy I instancji: sąd rejonowy, sąd okręgowy

Apelacja w postępowaniu cywilnym

W postępowaniu cywilnym możliwe jest zastosowanie środków odwoławczych od orzeczenia sądu I instancji. Apelacja jest środkiem odwoławczym, który kontroluje i ocenia zasadność wyroku I instancji. Wniesienie apelacji sprawia, że wyrok nie jest prawomocny, a sprawa automatycznie przeniesiona do sądu II instancji. Czas na wniesienie apelacji wynosi 14 dni. Sąd apelacyjny rozpoznaje sprawy, w których zaskarżone zostały wyroki sądów okręgowych. Sąd apelacyjny może zadecydować aby:

• odrzucić apelację, kiedy uzna ją za bezzasadną
• zmienić wydane orzeczenie
• wydać nowe orzeczenie

W wyjątkowych przypadkach sąd apelacyjny może uchylić orzeczenie zaskarżone a sprawę przekazać do ponownego rozpatrzenia sądowi I instancji albo też uchylić orzeczenie jednocześnie odrzucając pozew lub umarzając całe postępowanie.

Organizacja sądu apelacyjnego

Sądy apelacyjne są tworzone lub znoszone poprzez wydanie odpowiedniego rozporządzenia przez Ministra Sprawiedliwości po jego uprzednim skonsultowaniu się z Krajową Radą Sądownictwa. Sąd apelacyjny może zostać utworzony dla obszaru właściwości nie mniej niż dwóch okręgów sądowych, zwanego inaczej obszarem apelacji. Organem sprawującym kontrolę nad jego działalnością jest Sąd Najwyższy.

Sąd apelacyjny jest podzielony na wydziały:

1. cywilny - kieruje się do niego sprawy z zakresu prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego, a także inne sprawy gospodarcze wynikające z oddzielnych ustaw;
2. karny - kieruje się do niego sprawy z zakresu prawa karnego oraz sprawy dotyczące oświadczeń lustracyjnych;
3. pracy i ubezpieczeń społecznych - kieruje się do niego sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.

Istnieje możliwość utworzenia wydziałów innych niż powyższe.

Organy sądu apelacyjnego

W skład organów sądu apelacyjnego wchodzą:

• prezes sądu - powołany zostaje przez Ministra Sprawiedliwości z grona sędziów sądu apelacyjnego na okres 6 lat
• kolegium sądu - liczy pięcioro członków wybieranych poprzez tajne głosowanie na okres 3 lat, uchwały zostają wydane, gdy przy minimum połowie członków kolegium obecnych na głosowaniu zdobędą większość głosów
• dyrektor sądu - zostaje zatrudniony z wcześniejszym powołaniem go przez Ministra Sprawiedliwości na wniosek prezesa sądu.

Praca i decyzje sądu apelacyjnego

Analiza dowodów i ocena ich ważności

Sąd apelacyjny pełni istotną rolę w analizie dowodów przedstawionych w procesie sądowym. Jego zadaniem jest dokładna i obiektywna ocena dowodów zgromadzonych przez sąd niższej instancji. Analiza dowodów obejmuje zarówno ich zgodność z procedurami prawnymi, jak i ich wiarygodność i ważność.

Sąd apelacyjny przede wszystkim bada, czy sąd niższej instancji przeprowadził postępowanie dowodowe zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Analizuje, czy wszystkie strony miały równe szanse na przedstawienie swoich dowodów i czy każdy dowód został należycie skonsultowany. Jeśli sąd apelacyjny stwierdzi, że procedury zostały naruszone, może nakazać ponowne przeprowadzenie postępowania dowodowego.

Kolejnym ważnym aspektem pracy sądu apelacyjnego jest ocena wiarygodności i ważności zgromadzonych dowodów. Sąd apelacyjny przeprowadza szczegółową analizę każdego przedstawionego dowodu, biorąc pod uwagę jego zgodność z prawem, jakość źródła, które go dostarczyło, oraz jego związek z przedstawionymi argumentami i faktami.

Analiza dowodów przez sąd apelacyjny jest istotna, ponieważ ma bezpośredni wpływ na ostateczne rozstrzygnięcie sprawy. Jeśli sąd apelacyjny stwierdzi, że dowody zgromadzone przez sąd niższej instancji są niewystarczające lub nieprawidłowe, może zmienić orzeczenie niższej instancji lub nakazać ponowne przeprowadzenie procesu.

Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych

Sąd apelacyjny ma również uprawnienia do rozstrzygania sporów kompetencyjnych między różnymi sądami. Spory kompetencyjne mogą wynikać z niejasności w zakresie właściwości sądu lub z naruszenia zasad podziału kompetencji między różnymi organami sądowymi.

Przy rozstrzyganiu sporów kompetencyjnych, sąd apelacyjny dokładnie analizuje przepisy prawa dotyczące właściwości sądów. Przeanalizuje również wszystkie dostępne dowody i argumenty przedstawione przez strony sporu. Na podstawie tej analizy sąd apelacyjny wyda ostateczną decyzję, która określi, który sąd jest właściwy do rozpoznania danej sprawy.

W przypadku sporów kompetencyjnych sąd apelacyjny pełni kluczową rolę w zapewnieniu jednolitego stosowania prawa i utrzymaniu stabilności systemu sądowego. Jego decyzje stanowią precedensy, które mogą wpływać na przyszłe rozstrzygnięcia sporów kompetencyjnych.

Wydawanie postanowień w postępowaniu uproszczonym

Sąd apelacyjny ma również możliwość wydawania postanowień w postępowaniu uproszczonym. Postępowanie uproszczone ma na celu szybkie i efektywne rozpatrywanie pewnych spraw, które nie wymagają pełnego procesu sądowego.

W postępowaniu uproszczonym sąd apelacyjny może wydać postanowienie, które ma moc orzeczenia. Postanowienie to może dotyczyć na przykład wniosku o wydanie zaświadczenia o prawomocności wyroku czy o przywrócenie terminu do złożenia środka odwoławczego.

Postanowienia wydawane przez sąd apelacyjny w postępowaniu uproszczonym są ostateczne i nie podlegają odwołaniu. Mają one na celu przyspieszenie postępowania i zapewnienie skutecznego rozstrzygnięcia pewnych spraw bez konieczności przeprowadzania pełnego procesu sądowego.

Wpływ decyzji sądu apelacyjnego na zakończenie postępowania

Decyzje wydawane przez sąd apelacyjny mają bezpośredni wpływ na zakończenie postępowania sądowego. Sąd apelacyjny może potwierdzić orzeczenie sądu niższej instancji, zmienić je lub uchylić.

W przypadku potwierdzenia orzeczenia sądu niższej instancji, decyzja sądu apelacyjnego staje się prawomocna. Oznacza to, że strony postępowania nie mają już możliwości zaskarżenia tego orzeczenia i muszą się do niego dostosować.

Jeśli sąd apelacyjny zmienia orzeczenie sądu niższej instancji, jego decyzja staje się nowym ostatecznym orzeczeniem. Strony postępowania są zobowiązane do przestrzegania tej decyzji i dostosowania się do niej.

W przypadku uchylenia orzeczenia przez sąd apelacyjny, sprawa zostaje odesłana do ponownego rozpoznania przez sąd niższej instancji. Oznacza to, że postępowanie nie jest jeszcze zakończone i strony mają możliwość przedstawienia nowych dowodów lub argumentów.

Wpływ decyzji sądu apelacyjnego na zakończenie postępowania jest istotny dla zapewnienia sprawiedliwości i ochrony praw stron postępowania. Decyzje te stanowią ostateczne rozstrzygnięcia, które mają bezpośredni wpływ na prawa i obowiązki stron.

Kontrola nad sądem apelacyjnym

Sąd Najwyższy a decyzje sądu apelacyjnego

Kontrola nad sądem apelacyjnym jest jednym z kluczowych elementów systemu sądowego. Sąd Najwyższy odgrywa istotną rolę w zapewnieniu spójności i jednolitości orzecznictwa sądów apelacyjnych. Jest to najwyższy organ sądowy w Polsce, który ma władzę rozstrzygania spraw w drodze kasacji i nadzoru nad sądami apelacyjnymi.

Kiedy sprawa zostaje przekazana do sądu apelacyjnego, strony mają prawo odwołać się od wyroku wydanego przez sąd niższej instancji. W przypadku, gdy strony nie są zadowolone z wyniku postępowania apelacyjnego, mogą wnieść kasację do Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy ma kompetencję do oceny orzeczeń sądów apelacyjnych pod względem ich zgodności z prawem i ewentualnego uchylenia lub zmiany tych orzeczeń.

Jednak rola Sądu Najwyższego w kontroli decyzji sądu apelacyjnego nie ogranicza się tylko do kasacji. Sąd Najwyższy może również rozpatrywać wnioski o nadzwyczajne środki zaskarżenia, takie jak np. wniosek o wznowienie postępowania. W ten sposób, Sąd Najwyższy pełni funkcję ostatecznego organu odwoławczego, który sprawuje kontrolę nad orzeczeniami sądów apelacyjnych.

Rola Krajowej Rady Sądownictwa w tworzeniu i nadzorze nad sądami apelacyjnymi

Krajowa Rada Sądownictwa (KRS) odgrywa kluczową rolę w tworzeniu i nadzorze nad sądami apelacyjnymi. KRS jest organem, który ma za zadanie dbać o niezależność sądów i zapewnić właściwe funkcjonowanie całego systemu sądownictwa.

KRS ma uprawnienia m.in. do powoływania sędziów i ich awansowania. To właśnie KRS jest odpowiedzialna za wydawanie opinii na temat kandydatów na sędziów sądów apelacyjnych. Przeprowadza ona konkursy sędziowskie, na podstawie których rekomenduje wybór odpowiednich kandydatów.

Ponadto, KRS sprawuje nadzór nad sędziami i ma możliwość wszczynania postępowań dyscyplinarnych wobec nich. W przypadku, gdy sędzia sądu apelacyjnego dopuści się naruszenia etyki sędziowskiej lub innych przewinień, KRS ma prawo podjąć odpowiednie działania dyscyplinarne, aż do ich odwołania ze stanowiska.

W ten sposób, Krajowa Rada Sądownictwa pełni ważną rolę w tworzeniu i nadzorze nad sądami apelacyjnymi, zapewniając, że sędziowie są odpowiednio wykwalifikowani, niezależni i odpowiedzialni za swoje działania.

Etyka sędziowska i niezależność sądów apelacyjnych

Etyka sędziowska i niezależność sądów apelacyjnych są fundamentem sprawiedliwego i skutecznego systemu sądownictwa. Sędziowie są zobowiązani do przestrzegania wysokich standardów etycznych w swojej pracy i podejmowania decyzji na podstawie prawa, niezależnie od wpływów zewnętrznych.

Niezależność sądów apelacyjnych jest gwarantowana przez Konstytucję i ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia sprawiedliwego procesu. Sędziowie są wolni od jakiejkolwiek ingerencji ze strony innych organów władzy, polityków czy osób trzecich. Tylko w ten sposób mogą oni wydawać niezależne i bezstronne decyzje.

Etyka sędziowska obejmuje również obowiązek uczciwości, bezstronności, poufności oraz przestrzegania zasad postępowania sądowego. Sędzia sądu apelacyjnego powinien być wzorem dla innych, dbając o swoje zachowanie, jasność orzeczeń oraz poszanowanie praw stron postępowania.

Niezależność i etyka sędziowska są nieodłącznymi elementami kontroli nad sądem apelacyjnym. Dzięki nim, sędziowie są w stanie wykonywać swoje obowiązki w sposób profesjonalny i uczciwy, chroniąc prawa obywateli i zapewniając sprawiedliwość dla wszystkich stron postępowania.

Sąd apelacyjny — artykuły polecane

Naczelny Sąd Administracyjny — Sąd administracyjny — Ustawa — Odwołanie od decyzji — Monitor Polski — Funkcjonariusz publiczny — Trybunał Konstytucyjny — Najwyższa Izba Kontroli — Rzecznik Praw Obywatelskich

Bibliografia

• Guziak A. (2020), Zarys struktury sądownictwa powszechnego w Polsce i w Niemczech wraz z terminologią dla tłumaczy, Lingua Legis nr 27
• Klubińska M. (2019), Skarga na wyrok sądu odwoławczego jako środek zaskarżenia w postępowaniu karnym, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny tom 81 nr 3
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
• Lemkowski M. (2019), Uwzględnienie skargi kasacyjnej przez Sąd Najwyższy jako podstawa żądania naprawienia szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny tom 81 nr 2
• Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych. Dz.U. 2001 nr 98 poz. 1070
• Wiśniewski T. (2013), Przebieg procesu cywilnego, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Weronika Curyło