Samozatrudnienie

Samozatrudnienie - świadczenie pracy na rzecz własnego przedsiębiorstwa, prowadzenie przez osobę fizyczną działalności gospodarczej na własny rachunek. Osoba fizyczna występuje w przedsiębiorstwie w podwójnej roli - jest właścicielem oraz osobą świadczącą pracę [P. Kaczorowski 2012, s. 3]. Samozatrudniony działa w celu osiągnięcia zysku, a jego praca ma charakter formalny [B. Lasocki, M. Skrzek - Lubasińska 2016 s. 10].

Termin ten posiada wiele synonimów: indywidualna Działalność gospodarcza, firma jednoosobowa, praca na własny rachunek, działalność na własny rachunek, działalność gospodarcza osób fizycznych, Przedsiębiorca jednoosobowy, samodzielna działalność zarobkowa [B. Buchelt, U. Pauli, A. Pocztowski 2016, s. 41].

"Samozatrudnienie jest jedną z form skutecznego przeciwdziałania bezrobociu, podnoszenia poziomu aktywności zawodowej społeczeństwa, a także stymulowania rozwoju ekonomicznego i społecznego regionów oraz kraju" [A. Szepelska 2013, s. 70].

TL;DR

Samozatrudnienie to prowadzenie własnej działalności gospodarczej na własny rachunek. Polskie prawo nie definiuje jednoznacznie tego pojęcia, ale traktuje je jako czynności wykonywane na rzecz podmiotów gospodarczych na innej podstawie niż umowa o pracę. Samozatrudnienie może być alternatywą dla osób niezadowolonych z pracy etatowej lub dla tych, którzy nie mogą znaleźć stałego zatrudnienia. Ma wiele zalet, takich jak rozwój samozatrudnienia, elastyczność rynku pracy, niższe koszty prowadzenia działalności i pełna niezależność w podejmowaniu decyzji. Jednak wiąże się również z ryzykiem niepowodzenia, dużą ilością formalności i brakiem praw pracowniczych, takich jak płatny urlop.

Samozatrudnienie w świetle prawa

Polskie prawo nie definiuje jednoznacznie tego pojęcia. Używa go w kontekście czynności wykonywanych na rzecz podmiotów gospodarczych na innej podstawie niż umowa o pracę. Osoba prowadząca działalność ponosi konsekwencje majątkowe oraz gospodarcze swojej zawodowej aktywności [P. Kaczorowski 2012, s. 4].

Samozatrudnienie to jedna z form działalności gospodarczej. Zgodnie z artykułem 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej: Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Zgodnie z artykułem 5b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych za działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeśli łącznie spełnione są warunki:

1. odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności;
2. są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności;
3. wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.

"Wprowadzenie takich zapisów miało na celu wyeliminowanie zjawiska fikcyjnego samozatrudnienia, ukierunkowanego na obniżanie kosztów pracy. Zgodnie z interpretacją niewystępowanie tych trzech sytuacji łącznie wymusza zawarcie umowy o pracę" [B. Buchelt, U. Pauli, A. Pocztowski 2016, s. 42].

Grupy samozatrudnionych przedsiębiorców

Samozatrudnionych przedsiębiorców możemy podzielić na trzy grupy:

• Pierwsza grupa traktuje samozatrudnienie jako okres przejściowy.
• Druga grupa to przedsiębiorcy, którzy nie planują stworzenia dużego przedsiębiorstwa.
• Trzecia grupa to pracownicy, którzy tylko formalnie prowadzą jednoosobową działalność gospodarczą [A. Szepelska 2013 s. 72-73].

Motywacje do podjęcia samozatrudnienia

Samozatrudnieni mogą rozpocząć działalność gospodarczą z dwóch podstawowych powodów:

• Chęć prowadzenia własnej działalności (pull) - realizacja ambicji, rozwój osobisty, wykorzystanie istniejących na rynku okazji. Może wynikać z niezadowolenia z dotychczasowych warunków pracy, jak np. wynagrodzenia, czas pracy czy możliwości rozwoju i awansu.
• Przymus prowadzenia własnej działalności (push) - efekt braku możliwość znalezienia stałego Zatrudnienie [P. Kaczorowski 2012, s. 5].

Można wnioskować, że samozatrudnienie może stanowić atrakcyjna alternatywę dla osób niezadowolonych z pracy etatowej bądź jedyny sposób świadczenia pracy, szczególnie gdy przedsiębiorstwa stają przed koniecznością Restrukturyzacja [B. Puzio-Wacławik 2013, s. 202].

Zalety samozatrudnienia

Ta forma zatrudnienia, jak i każda inna ma swoje plusy i minusy. Wyróżnić możemy kilka pozytywnych stron, m. in.:

• Rozwój samozatrudnienia to niewątpliwie pozytywne zjawisko, które przyczynia się do zmniejszenia bezrobocia.
• Uelastycznienie Rynek pracy, dzięki możliwości świadczenia usług w inny sposób niż tradycyjna umowa o pracę.
• Niższe koszty prowadzenia działalności w stosunku do zatrudnienia w przedsiębiorstwie (m.in. niższe składki ZUS) i obniżka kosztów pracy w istniejących przedsiębiorstwach.
• Pełna niezależność w podejmowaniu decyzji.
• Całkowita identyfikacja właściciela z sukcesami przedsiębiorstwa.
• Kompleksowe Zarządzanie firmą [A. Szepelska 2013, s. 76-77].
• Możliwość szybszego reagowania na zmieniające się warunki rynkowe i efektywne dostosowywanie się do potrzeb gospodarki [P. Kaczorowski 2012, s. 3].
• Samodzielna organizacja pracy [P. Kaczorowski 2012, s. 8].

Wady samozatrudnienia

Negatywne strony i wyzwania przed jakimi stają samozatrudnieni to m.in.:

• Duże ryzyko niepowodzenia, na co wskazuje niski wskaźnik przeżywalności przedsiębiorstw w pierwszych trzech latach.
• Duża ilość formalności związanych z rozpoczęciem prowadzenia działalności gospodarczej, unormowania prawne i obciążenie biurokratyczne [A. Szepelska 2013, s. 76].
• Konieczność opłacania kosztów prowadzenia działalności gospodarczej oraz prowadzenia księgowości [P. Kaczorowski 2012, s. 9].
• Brak prawa do płatnego urlopu wypoczynkowego, świadczeń BHP.
• Konieczność posiadania podstawowej wiedzy z zakresu zarządzania, marketingu, prawa, księgowości itp.
• Brak minimalnego poziomu płacy [B. Puzio-Wacławik 2013, s. 199-201].

Samozatrudnienie — artykuły polecane

Elastyczne formy zatrudnienia — Job sharing — Leasing pracowniczy — Kontrakt menedżerski — Podwykonawca — Honorarium — Work-life balance — Praca na czarno — Dystrybucja franchisingowa

Bibliografia

• Buchelt B., Pauli U., Pocztowski A. (2016), Samozatrudnienie jako forma aktywności zawodowej sprzyjająca ograniczaniu bezrobocia wśród osób młodych w Polsce, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica nr 4 (323), Łódź
• Kaczorowski P. (2012), Samozatrudnienie jako forma rozwoju przedsiębiorczości w województwie łódzkim - ocena dotychczasowego stanu, bariery i perspektywy, Uniwersytet Łódzki, Łódź
• Lasocki B., Skrzek-Lubasińska M. (2016), Samozatrudnienie w Polsce — problemy definicyjne, dostępność danych i ich interpretacja, Wiadomości statystyczne, Główny Urząd Statystyczny, Polskie Towarzystwo Statystyczne, nr 7 (662)
• Puzio-Wacławik P. (2013), Samozatrudnienie jako element systemowego wsparcia rynku pracy w Polsce, Studia Ekonomiczne, nr 145
• Szepelska A. (2013), Samozatrudnienie jako forma wspierania rozwoju przedsiębiorczości regionów, Ekonomia i Prawo, Tom XII, nr 1
• Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej Dz.U. 2004 nr 173 poz. 1807
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dz. U. 1991 nr 80 poz. 350

Autor: Małgorzata Rapacz