Honorarium

Honorarium to wynagrodzenie za pracę wykonywaną jednorazowo lub nieregularnie. Ściśle według definicji jest to wynagrodzenie z tytułu korzystania bądź rozporządzania prawami autorskimi lub pokrewnymi. W obejmuje ono:

• wynagrodzenie przekazane autorowi lub artyście wykonawcy z tytułu korzystania z utworu lub wykonania go poprzez podmioty wypłacające honorarium,
• wypłacane przez organizacje zbiorowego kierowania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi wynagrodzenia dla twórców lub artystów wykonawców,
• wynagrodzenia za opracowania naukowe i badawczo-rozwojowe, stanowiące część działalności twórczej, realizowane poprzez pracowników jednostek naukowych i jednostek badawczo-rozwojowych.

TL;DR

Artykuł omawia pojęcie honorarium jako wynagrodzenia za pracę wykonaną jednorazowo lub nieregularnie. Według ustawy o prawie autorskim, autor ma prawo do wynagrodzenia, chyba że przeniesienie praw autorskich było nieodpłatne. Wynagrodzenie powinno uwzględniać zakres udzielonego prawa i korzyści z niego wynikające. Artykuł porusza również temat wynagrodzenia w kontekście prawa pracy, funkcji wynagrodzenia i form płac, takich jak czasowa, akordowa i premiowa.

Honorarium w świetle ustawy

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych reguluje zasady nabywania oraz zbywania praw autorskich, a także prawo do honorarium przysługującego autorowi. Analizując temat honorarium należy odnieść się do art. 43-50 wyżej wymienionej ustawy. Według ustawy w każdym przypadku autorowi należy się wynagrodzenie, chyba że w umowie zawarto, iż przeniesienie praw autorskich lub licencji nastąpiło nieodpłatnie. Natomiast jeżeli w umowie nie określono wysokości wynagrodzenia, oblicza się je uwzględniając zakres udzielonego prawa jak i korzyści z niego wynikające. Mimo przeniesienia praw autorskich, autor nadal pozostaje decydentem w kwestii każdego następnego udostępnienia praw do utworu i ma prawo do pobierania z tego tytułu wynagrodzenia, o ile nie zostało to zastrzeżone w umowie. Poza tym twórca ma prawo wglądu do dokumentacji zawierającej informacje na temat zysków z korzystania z utworu. Niezależnie od zmian cen egzemplarzy utworu określone procentowo wartości z zysku ze sprzedaży dla twórcy pozostają takie same. Mylące wydaje się stwierdzenie 'przeniesienie całości praw autorskich', gdyż nabywca tych praw mimo wszystko nie może bez zgody twórcy:

• korzystać z utworu w sposób inny niż zgodny z charakterem i przeznaczeniem, a także przyjętymi zwyczajami,
• wprowadzać zmian, chyba że są one spowodowane oczywistą koniecznością.(Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, 1994, s. 35)

Geneza wynagrodzeń

Początków dzisiejszego stosunku pracy możemy szukać się w kontrakcie najmu w prawie rzymskim. Jego przedmiotem mogły być różnego rodzaju świadczenia. Kontrakt ten nazywany locatio-conductio operarum polegał na wynajęciu swoich usług przez wykonującego pracę na rzecz najemcy, w określonym czasie i za określone wynagrodzenie. Przedmiotem umowy było wykonanie pracy fizycznej lub usługa rzemieślnicza. Wynagrodzenie było określone w pieniądzu, a jego wypłata była obowiązkowa niezależnie od wykorzystania pracownika, bądź nierozpoczęcia pracy z przyczyn niezależnych od pracownika (Kowalczyk A. 2014, s. 66)

Honorarium a wynagrodzenie

Według przepisów prawa obowiązujących w Polsce jako wynagrodzenie rozumie się: "ogół wydatków pieniężnych oraz świadczeń w naturze, wypłacanych pracownikom z tytułu zatrudnienia w podmiocie gospodarczym i obliczanych według zasad statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń". (Sedlak K. 1997, s. 8)

Jedną z głównych funkcji zarządzania zasobami ludzkimi jest wynagradzanie pracowników. Odbywa się ono według ściśle określonych przez przedsiębiorstwo zasad, w oparciu o prawo oraz czynniki społeczno-kulturowe.

Zgodnie z art. 77 kodeksu pracy, warunki wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą powinny być określone w układach zbiorowych pracy. Jeśli jednak nie zawarto takich układów, pracodawca zatrudniający co najmniej 50 pracowników zobowiązany jest do określenia warunków w regulaminie wynagradzania. (Kodeks pracy, 1974, s. 37)

Podstawą do wypłaty wynagrodzeń najczęściej jest lista płac, tworzona według źródłowych dokumentów płacowych oraz kadrowych dla każdego pracownika. Poza tym można przyjąć, iż pracodawca ma obowiązek założenia oraz prowadzenia akt osobowych pracowników, a także imienną kartę wypłacanego wynagrodzenia każdego z pracowników (Młynarska-Wełpa E. 2016, s. 26)

Funkcje wynagrodzenia

Istotą wynagradzania pracowników są funkcje, które ono pełni. Są to m.in.:

• funkcja dochodowa - wynagrodzenie stanowi dla pracownika zazwyczaj jedyny rodzaj dochodów, które uzyskuje. Oczywistym jest więc, że pracownik dąży do maksymalizacji dochodów, dających mu możliwość zaspokajania potrzeb,
• funkcja kosztowa - wynagrodzenie stanowi dla przedsiębiorstwa koszt. Dlatego naturalnym dla firmy zdaje się być minimalizowanie wysokości płac.
• funkcja motywacyjna - wynagrodzenie stanowi 'nagrodę' za wykonywaną pracę. Jest podstawowym instrumentem kształtowania postaw i zachowań pracobiorcy pożądanych przez pracodawcę.

Jak łatwo zauważyć pomiędzy pierwszą i drugą funkcją zachodzi konflikt, który można rozwiązać uzależniając wysokość wynagrodzenia od wzrostu efektywności pracy (Sedlak K. 1997, s. 9)

Funkcja motywacyjna wynagrodzeń

Wynagrodzenie jest jednym z najsilniejszych czynników motywujących pracowników. Udowodniono, iż do lepszych wyników osiąganych w pracy przyczyniają się adekwatne płace, dodatki oraz udziały w zyskach. Jest to jednak najbardziej sporny obszar w przedsiębiorstwie. Zdaje się być jasne, że przedsiębiorcy starają się obniżać koszty działalności, natomiast pracownicy dążą do osiągania jak najwyższych zarobków. Zadowolenie obu stron jest niestety niemożliwe, jednak muszą się one starać by osiągnąć kompromis. Obecnie nieodzowne wydaje się wynagradzanie pracowników według ich kompetencji, ponieważ nadrzędnym celem przedsiębiorstw staje się zatrzymanie kompetentnych i zaufanych pracowników (Moczydłowska J.M. 2008, s. 170)

Formy płac

Dobór formy płac jest niezwykle ważnym czynnikiem kształtującym wynik ekonomiczny przedsiębiorstwa. Wpływa też na realizację funkcji motywacyjnej wynagrodzeń. Najczęściej spotykane są:

• czasowa forma płac - wysokość wynagrodzenia jest zależna od czasu (liczby godzin), jaki pracownik poświęcił pracy,
• akordowa forma płac - wysokość wynagrodzenia jest uzależniona od ilości produktów, usług lub czynności wykonanych przez pracownika. Jej zastosowanie jest możliwe jedynie w przedsiębiorstwach, gdzie można jasno określić wynik ilościowy prac,
• premiowa forma płac - premia jest zmienną częścią wynagrodzenia i stanowi uzupełnienie podstawy płac. jej wysokość zależy od bieżącej efektywności pracy konkretnego pracownika (Tyrańska M. i in. 2002, s. 14)

Honorarium — artykuły polecane

Praca — Wynagrodzenie — Premia — Rodzaje umów z pracownikami — Kontrakt menedżerski — Praca nakładcza — Nadzór autorski — Czas pracy — Umowa

Bibliografia

• Kowalczyk A. (2014), Ochrona wynagrodzenia za pracę. Prawo rzymskie a współczesne regulacje prawa pracy, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Młynarska-Wełpa E. (2016), Płace w praktyce, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce-Zarząd Główny w Warszawie Instytut Certyfikacji Zawodowej Księgowych
• Moczydłowska J. (2008), Zarządzanie kompetencjami zawodowymi a motywowanie pracowników, Difin, Warszawa
• Sedlak K. (red.) (1997), Jak skutecznie wynagradzać pracowników, Profesjonalna Szkoła Biznesu, Kraków
• Tyrańska M. i in. (2002), Budowa systemu wynagradzania w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
• Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83

Autor: Natalia Sienko

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.