Zasady rachunkowości

Zasady rachunkowości to logika, reguły i normy, ukształtowane w okresie kilkusetletniej praktyki, stanowiące podstawę funkcjonowania systemu rachunkowości. Dzięki ich stosowaniu system rachunkowości dostarcza pełnych, rzetelnych, jasnych i wiarygodnych informacji o działalności gospodarczej przedsiębiorstwa i jego sytuacji majątkowej,. Część z tych zasad jest zawartych w Ustawie o rachunkowości z dnia. Z. Messner proponuje podział tych zasad na trzy grupy: uniwersalne, podstawowe i szczegółowe.

TL;DR

Zasady rachunkowości to logika, reguły i normy, które umożliwiają dostarczanie rzetelnych informacji o działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Dzielą się one na uniwersalne, podstawowe i szczegółowe. Zasady uniwersalne są powszechnie stosowane we wszystkich krajach, podczas gdy podstawowe i szczegółowe mogą różnić się w zależności od regulacji prawnych. Wśród podstawowych zasad znajdują się m.in. zasada dwustronnego zapisu i zasada periodyzacji. Zasady szczegółowe obejmują m.in. porównywalność sprawozdań, terminowość i aktualność, wiarygodność oraz bezstronność. Wszystkie te zasady mają na celu zapewnienie rzetelnego i jasnego obrazu sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.

Zasady uniwersalne

Zasady uniwersalne są powszechnie stosowane w rachunkowości we wszystkich krajach niezależnie od ustroju politycznego i systemu gospodarczego. Zasady podstawowe i szczegółowe mogą być określane i wprowadzane do praktyki gospodarczej w zależności od rozwiązań przyjętych w regulacjach prawnych danego kraju lub zastosowania międzynarodowych rozwiązań, np. Międzynarodowych Standardów Rachunkowości. Do uniwersalnych zasad podstawowych stosowanych w rachunkowości zalicza się:

• zasadę dwustronnego (podwójnego) zapisu każdej (pojedynczej) operacji gospodarczej,
• zasadę periodyzacji, czyli okresowych sprawozdań finansowych.

Zasada dwustronnego (podwójnego) zapisu polega na zapisaniu operacji gospodarczej zarówno po stronie debet jak i kredyt. Wynika z metody bilansowej, polegającej na rozpatrywaniu majątku podmiotu gospodarczego według form występowania tego majątku (aktywa) i według źródeł finansowania (pasywa)

Zasada periodyzacji polega na ewidencji zdarzeń gospodarczych w określonych okresach czasu (okresy obrachunkowe, oraz okresy sprawozdawcze wchodzące w skład roku obrotowego - 12 miesięcy). Jednostka gospodarcza sama określa rok obrotowy oraz okresy sprawozdawcze, w czasie którego ma przestrzegać zasadę memoriału oraz wiernego obrazu.

Zasady podstawowe (nadrzędne)

Wśród zasad nadrzędnych wyróżniamy:

• kontynuacji działania - przyjmuje się, że jednostka ustalając wynik finansowy zakłada kontynuacje działalności, w nie zmniejszonym istotnie zakresie w "dalej dającej się przewidzieć przyszłości" (co można rozumieć jako rok obrotowy).
• memoriału - wg Ustawy jednostka musi ująć wszystkie operacje gospodarcze, które w danym okresie wystąpiły, czyli osiągniętych kosztów oraz obciążających je kosztów, pomijając termin ich zapłaty.
• współmierności - oznacza że, wszystkie przychody oraz obciążające je koszty poniesione w danym okresie wpływają na określenie wyniku finansowego danego okresu.
• kasowa - polega na ujmowaniu tylko tych przychodów których należności wpłynęły. Jest ona przeciwna zasadzie memoriału.
• ciągłości - polega na tym, iż przyjęte przez jednostkę zasady rachunkowości należy stosować w kolejnych latach obrotowych, czyli np. jednakowej wyceny aktywów czy takiego samego sposobu ustalania sprawozdań finansowych dla zapewnienia porównywalności informacji z kolejnych lat.
• ostrożności (ostrożnej wyceny) - oznacza obowiązek rzetelnej oraz realnej wyceny składników aktywów czy pasywów, tak aby ta wycena nie zniekształcała sprawozdań finansowych. Polega również na uznawaniu przychodów gdy są pewne, natomiast kosztów w momencie ich poniesienia.
• przewagi treści nad formą polega na możliwości stosowanie w ramach przyjętych zasad rachunkowości uproszczeń gdy nie ma to wpływu na pomiar zdarzeń gospodarczych.
• istotności polega na wyborze takiego sposobu ewidencji zdarzeń istotnych dla rzetelnej oceny sytuacji majątkowej czy ustaleniu wyniku finansowego.
• prawdziwego i rzetelnego obrazu mówi Ustawa "Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, ujmuje się w księgach rachunkowych, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkowa i finansowa oraz wynik finansowy". Oznacza to, że stan aktywów oraz pasywów ma odzwierciedlać rzeczywiste operacje dokonane przez jednostkę, które są podstawą sprawozdania finansowego.

Prezentowane wyżej zasady rachunkowości są "podporządkowane koncepcji "rzetelnego i jasnego obrazu" prezentowanego w sporządzonym na podstawie prowadzonych ksiąg rachunkowych sprawozdaniu finansowym" (B. Gierusz 2011, s 15)

Zasady szczegółowe (podrzędne)

Do zasad podrzędnych zaliczamy:

• porównywalności sprawozdań,
• terminowości i aktualności,
• wiarygodności,
• bezstronności.

Porównywalność sprawozdań jest ważne dla oceny i klasyfikacji różnych firmy jako wiarygodnego partnera. Terminowość i aktualność wpływa na efektywność wykorzystywania najświeższej informacji, a co za tym idzie podejmowania decyzji. Wiarygodność mówi o braku uprzedzeń czy nadmiernego subiektywizmu w ocenie faktów. Bezstronność polega na obiektywizmie w podawaniu informacji bez ich selekcjonowania.

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Zasady rachunkowości — artykuły polecane

Zasada memoriałowa — Zasada ciągłości — Rachunkowość — Sprawozdanie finansowe — Konto wynikowe — Polityka rachunkowości — Sprawozdanie finansowe - informacja dodatkowa — Zasada ostrożności — Odpisy aktualizujące należności

Bibliografia

• Gad J., Walińska E. (2015), Podstawy rachunkowości
• Gierusz B. (2018), Podręcznik samodzielnej nauki księgowania, ODDK, Gdańsk
• Messner Z. (2003), Podstawy rachunkowości, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice
• Micherda B. (red.) (2012), Podstawy rachunkowości: aspekty teoretyczne i praktyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Roszczynialska E., Wydymus Z. (2001), Rachunkowość według standardów Unii Europejskiej, TEXT, Kraków
• Sawicki K. (red.) (2004), Rachunkowość finansowa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591

Autor: Dawid Wróblewski, Urszula Serafin