Podatek obrotowy

Podatek obrotowy - jest to rodzaj podatku pośredniego, w Polsce obowiązującego do 4 lipca 1993 roku, natomiast w działalności, która polega na sprzedaży i skupie obcych walut obowiązywał do końca roku 1995.

Podatek ten był jednofazowy. Obrót, który uzyskała osoba sprzedająca towar lub wykonująca usługę był podstawą naliczenia tego podatku. W polskim ustawodawstwie wyróżniano podatki obrotowe od jednostek gospodarki uspołecznionej i nieuspołecznionej. Jedną z odmian podatku obrotowego był podatek obrotowy graniczny. Obowiązywał on do 4 lipca 1993 roku, a jego zakres obejmował towary, które zostały nadesłane albo sprowadzone z innych krajów. Od roku 1994 podatek ten został zastąpiony przez podatek importowy.

Podatki obrotowe są proporcjonalne do obrotów osiąganych przez firmę. Może on spowodować, że wyprodukowanie przez firmę półproduktu będzie tańsze niż zakup od zewnętrznego producenta. W zastępstwie do podatków obrotowych zostały wprowadzone podatki od wartości dodanej.

TL;DR

Podatek obrotowy był jednofazowym podatkiem pośrednim obowiązującym w Polsce do 1993 roku. Obejmował działalność sprzedaży i skupu obcych walut. Podatki obrotowe są proporcjonalne do obrotów firm. Zastąpione zostały przez podatki od wartości dodanej. Istota podatków obrotowych polega na opodatkowaniu obrót osiągany przez podatnika. Wyróżnia się podatki jednofazowe i wielofazowe, importowe oraz podatki od działań. Celem podatków obrotowych jest poprawne działanie wspólnego rynku oraz wpływ na czynniki ekonomiczne. Różnica między podatkiem VAT a podatkiem obrotowym polega na konstrukcji i zakresie opodatkowania.

Podatki obrotowe - istota

Istota wynika z ich nazewnictwa: obrót, który jest kwotą należną staje się przedmiotem opodatkowania; wiąże się to z tym, że podatnik wykonuje pewne czynności, które podlegają opodatkowaniu.

Obciążenie w wyniku podatków obrotowych dotyczy działań wykonywanych z zamiarem powtarzalności; podatek ten nie obejmuje importu oraz zakupu wewnątrzwspólnotowego produktów. W tych przypadkach opodatkowanie dotyczy wszystkich działań prowadzących do tego, że produkt zostaje wprowadzony do danego kraju.

Najbardziej efektywną konstrukcją podatkową są podatki obrotowe dzięki temu, że:

• posiadają charakter pośredni; oznacza to, że podatnik ma możliwość obciążenia nabywcy tym podatkiem. Prawo to zapewnia mu konstrukcja prawna podatków obrotowych
• jest niewielka liczba osób podlegających temu podatkowi, porównując np. z podatkiem dochodowym lub majątkowym
• konstrukcja prawna podatku obrotowego jest względnie łatwa
• obciążone zostają dobra o bardzo wysokiej podaży i popycie, który jest względnie sztywny
• niewielka jest liczba zwolnień i ulg z tego podatku

Rodzaje podatków obrotowych

Podział podatków obrotowych ze względu na ich cechy konstrukcji:

• podatki jednofazowe, w których działania wykonywane przez osobę będącą podatnikiem tylko na jednym szczeblu obrotu są uznawane za przedmiot opodatkowania, np. podatnikiem jest importer i producent albo tylko hurtownik
• podatki wielofazowe zwane także powszechnymi - w podatkach tych opodatkowaniu podlegają czynności, których wykonawcami są podatnicy na wszystkich szczeblach obrotu (detal, import, przetwórstwo, hurt produkcja). Są dwie wersje tych podatków:

1. podatek wielofazowy brutto - jego konstrukcja jest w większości teoretyczna, nie jest tam obecne prawo, które umożliwia podatnikowi zmniejszenie swojego zobowiązania o kwotę naliczoną w podatku w fazach poprzedzających obrót (tzw. prawo do odliczenia albo zwrotu).
2. podatek wielofazowy netto - konstrukcja, która jest stosowana powszechnie zawiera to uprawnienie (podatek od dodatniej wartości (od usług i towarów)).

• podatki importowe - obciążają one tylko import towarów; są to podatki, które jednolicie opodatkowują import profesjonalny oraz import nieprofesjonalny. Konstrukcja ta jest odmienna, ponieważ przedmiotem są wszelkie działania, których celem jest wprowadzenie produktu na obszar celny konkretnego kraju. W zakresie tych podatków może znajdować się także import usług.
• podatki od działań, które są wykonywane na terenie danego kraju w sposób, który jest nieprofesjonalny, a ich skutkiem są niektóre czynności, których nie obejmuje opodatkowanie podatkami, które zostały wymienione w punktach 1 i 2. Mogą one dotyczyć np. umów, których podstawowym celem jest import podlegający opodatkowaniu podatkami wymienionymi w pkt 1,2,3.

Ważnym celem wynikającym z poprzednich założeń jest poprawne działanie europejskiego wspólnego rynku, co związane jest ze swobodnym przepływaniem kapitału, usług i towarów. Ważną rolę odgrywa również konkurencja, która nie powinna być w żaden sposób zakłócona na tym rynku. Kolejnym założeniem jest wywieranie bardzo istotnego wpływu przez podatki obrotowe na wymienione wcześniej czynniki ekonomiczne. Jest to jeden z najważniejszych powodów, dla którego państwa członkowskie Unii Europejskiej postanowiły doprowadzić do procesu harmonizacji swoich ustawodawstw z przedziale podatków dochodowych.

Różnice między podatkiem VAT a podatkiem obrotowym

Pierwsza i najważniejsza różnica wynikająca z celów tego podatku jest związana z konstrukcją obu modeli opodatkowania obrotu. Wiąże się z założeniem, że podatek VAT jest tylko podatkiem od obrotu stanowiącego wartość dodaną u osoby podlegającej temu podatkowi (inaczej tzw. obrót "netto"), natomiast wcześniej stosowane modele opodatkowania obrotu działały na zasadzie obciążenia wartości, która była pełnym obrotem jakiego dokonywał podatnik (obrót "brutto"). W opodatkowaniu z obrotem netto zostaje wyłączony efekt właściwy w opodatkowaniu obrotu "brutto" zwany efektem kumulatywnego lub inaczej zwany kaskadowego zwiększenia udziału podatku w cenie towaru oraz równoczesnym zwiększeniem ilości faz obrotu, dzięki czemu okazuje się, że podatek VAT "sprzyja konkurencji". Następną cechą różniącą jest to, że podatek VAT w odróżnieniu od podatku obrotowego związany jest z wyłącznym opodatkowaniem towaru w kraju będącym miejscem przeznaczenia. Powoduje to wyłączenie opodatkowania towaru w kraju wytworzenia. Jest to zgodne z artykułem 5 ustawy 1 punkt 1 ustawy o VAT.

Obciążeniu przez podatek obrotowy podlegają jednostki gospodarcze, których przedmiot działania to:

• sprzedaż, a także dostawa wyprodukowanych przez nie przedmiotów
• sprzedaż produktów pochodzących z importu
• sprzedaż komisowa
• skup produktów, które należą do produktów rolnych, a także innych
• świadczenie usług
• organizacja imprez

Opodatkowanie opiera się na obrocie, który osiągnęła jednostka gospodarcza

Podatek obrotowy — artykuły polecane

Cena transferowa — Podatek akcyzowy — Import — Rezydencja podatkowa — Ustawa o podatku VAT — Karuzela podatkowa — Podatek pośredni — Podatek dochodowy od firm — Ustawa o podatku od towarów i usług

Bibliografia

• Black J. (red.) (2008), Słownik ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Gomułowicz A. (1985), Pośredni charakter podatku obrotowego, Ruch Prawniczy i Socjologiczny
• Harasimowicz J. (1988), Finanse i prawo finansowe, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Kulicki J., Krawczyk A., Sokół P. (1998), Leksykon podatkowy, PWE, Warszawa
• Modzelewski W. (red.) (2010), Wstęp do nauki polskiego prawa podatkowego, Instytut Studiów Podatkowych Modzelewski i Wspólnicy, Warszawa
• Nowak E. (red.) (1996), Leksykon rachunkowości, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
• Nowak T. (2011), Reforma podatku od towarów i usług, czy powrót do podatku obrotowego?, Dylematy reformy systemu podatkowego w Polsce, Warszawa
• Welarski M. (1984), Finanse publiczne i prawo finansowe, PWN, Warszawa

Autor: Karolina Ścisło