Analiza odchyleń wykorzystania zasobów

Analiza odchyleń wykorzystania zasobów wykorzystuje techniki monitorowania w celu wykrycia problemów związanych z kosztami, czasem lub jakością w projekcie. Służy także sprawdzeniu w jakim stopniu zrealizowane zostały wcześniejsze założenia dotyczące zasobów. Analiza odchyleń wykorzystania zasobów umożliwia określenie czy zaistniałe odchylenia dla jednostki organizacyjnej mają charakter pozytywny czy negatywny oraz kierują uwagę na szukanie przyczyn postawania odchyleń, co z kolei pozwoli na unikanie czynników powodujących powstawanie odchyleń negatywnych.

TL;DR

Artykuł omawia analizę odchyleń wykorzystania zasobów w projekcie. Wyróżniane są odchylenia negatywne i pozytywne, które są analizowane pod kątem skutków dla jednostki. Przedstawione są różne metody analizy odchyleń, takie jak metoda kolejnych podstawień i metoda różnicowania. Artykuł zawiera również przykłady obliczeń odchyleń wykorzystania zasobów rzeczowych.

Rodzaje odchyleń

Wyróżniamy odchylenia negatywne oraz pozytywne. Nie ma natomiast jednoznacznego rozgraniczenia, które z nich są negatywne lub pozytywne na podstawie samego znaku (np. wynik odchylenia zapisany z "-" wcale nie oznacza, iż jest ono negatywne). W związku z tym należy pamiętać, aby patrzeć na wynik pod kątem skutków jakie poniosła jednostka. Jeżeli firma produkująca wyrób "x" zapłaci za dostawę materiałów nie 5.000 zł, a 4.500 zł ze względu na otrzymany rabat, analizując to odchylenie wartości planowanej z rzeczywistą uznamy, iż jest to odchylenie pozytywne, gdyż jednostka kupując zaplanowaną wielkość materiałów zaoszczędziła 500 zł, które z kolei może przeznaczyć na inwestycje bądź inne cele jednostki.

Rodzaje zasobów

• Zasoby ludzkie
• Zasoby informacji i wiedzy
• Zasoby finansowe
• Zasoby relacyjne
• Zasoby rzeczowe

Metody analizy odchyleń przy kilku czynnikach

Metody te:

• wykorzystywane są do obliczenia wpływu kilku czynników na szacowaną wielkość, w warunkach zależności przyczynowo-skutkowej między nimi
• możliwa do wykonania tylko w przypadku kiedy analizowaną wielkość można wyrazić jako iloczyn bądź też iloraz kilku czynników

Rodzaje metod analizy odchyleń:

1. Detrministyczne

• metoda kolejnych podstawień
• metoda logarytmowania
• metoda reszty
• metoda różnic cząstkowych
• metoda podstawień krzyżowych
• metoda funkcyjna

2. Stochatystyczne

• metody badania korelacji i regresji
• budowa modeli ekonometrycznych
• analiza dyskryminacyjna
• metody sieci neuronowych

Wzory 2 wybranych metod

Metoda kolejnych podstawień (łańcuchowa) Wyliczamy plan:

$S_{0}=a_{0}\cdot b_{0}\cdot c_{0}$

$S_{1}=a_{1}\cdot b_{1}\cdot c_{1}$

$\bigtriangleup S=S_{1}-S_{0}$

Wyjaśnienie:

S₀ - kategoria główna

a₀ - czynnik pierwszy plan

b₀ - czynnik drugi plan

c₀ - czynnik trzeci plan

S₁ - kategoria główna po zmianach

a₁ - czynnik pierwszy zmieniona wielkość

b₁ - czynnik drugi zmieniona wielkość

c₁ - czynnik trzeci zmieniona wielkość

Następnie liczymy jak zmieni się wielkość główna, gdyby jeden z czynników uległ zmianie.

$S_{a}=a_{1}\cdot b_{0}\cdot c_{0}$

Wyjaśnienie: Wszystkie wielkości pozostają takie same oprócz:a₀ której wielkość ulega zmianie dlatego też bierzemy wielkość zmienioną oraz sprawdzamy jak zmieni się wielkość kategorii głównej. $\bigtriangleup S_{a}=S_{a}-S_{0}$

$\bigtriangleup S_{a}$ - jest to odchylenie od wielkości wejściowej kiedy zmianie ulega czynnik "a".

Następnie postępujemy tak z każdym z czynników, pamiętając jednak o tym, iż np. przy zmienie czynnika b a₁ pozostaje w wersji zmienionej, a więc będziemy mieć $S_{b}=a_{1}\cdot b_{1}\cdot c_{0}$.

Kiedy już obliczymy dla wszystkich czynników jak wpłynęłąby ich zmiana na ogólną wielkość możemy skontrolować obliczenia, gdyż $\bigtriangleup S$ jest równa sumie odchyleń wszystkich czynników, zatem:

$\bigtriangleup S=\bigtriangleup S_{a}+\bigtriangleup S_{b}+\bigtriangleup S_{c}$

Mając wyliczone wielkości możemy również obliczyć jaki udział procentowy ma poszczególna zmiana w sumie wszystkich zmian oraz zanalizować, która z czynników ma największy wpływ na zmianę wielkości kategorii głównej.

Metoda różnicowania

Pierwszy krok jest taki sam jak w metodzie powyżej, a zatem należy wyliczyć $S_{0}$ oraz $S_{1}$

Następnie liczymy wpływ zmiany czynnika "a" na całość.

$\bigtriangleup S_{a}=(a_{1}-a_{0})\cdot b_{0}\cdot c_{0}$

Następnie liczymy wpływ zmiany czynnika "b" na całość. $\bigtriangleup S_{b}=a_{1}\cdot (b_{1}-b_{0})\cdot c_{0}$

Z czynnikiem "c" postępujemy tak samo. W tej metodzie tak jak w poprzedniej możemy zweryfikować obliczenia oraz ustalić procentowy udział poszczególnych zmian.

Przykład liczbowy dla analizy odchyleń przy jednym czynniku

Analiza odchylenia wykorzystania zasobów rzeczowych (zużycia materiału "X")

standardowe zużycie materiału "X" na 1 sztukę wyrobu gotowego wynosi 10 kg

rzeczywista ilość produkcji 5 000 sztuk

standardowe zużycie na rzeczywistą produkcję = 10 kg materiału \cdot 5 000 sztuk = 50 000 kg

rzeczywiste zużycie materiału "X" wyniosło = 40 000 kg

cena standardowa za kg materiału "X" = 6 zł

Aby obliczyć odchylenie zużycia materiału "X" należy porównać wielkość standardowego (planowanego) zużycia oraz rzeczywiste zużycie:

50 000 kg - 40 000 kg = 10 000 kg

Oznacza to, że zużyliśmy mniej materiału niż planowaliśmy, a ponieważ zużycie materiału "X" na 1 sztukę wynosi 10kg to widzimy, iż wyprodukowaliśmy o 1 000 sztuk wyrobu gotowego mniej niż zamierzaliśmy. (${\frac {10000}{1000}}=1000$) Jest to zjawisko negatywne, ponieważ wyprodukowaliśmy mniej wyrobów gotowych, a co za tym idzie nie uzyskamy założonych przychodów ze sprzedaży.

Wartościowe ujęcie odchylenia:

10 000 kg * 6 zł = 60 000 zł

Z wyliczeń wynika, iż nie produkując 10 000 kg zaoszczędziliśmy 60 000 zł.

Przypisy

Analiza odchyleń wykorzystania zasobów — artykuły polecane

Koszty produkcji — Zasada Pareto — Analiza rachunku zysków i strat — Błąd względny — Analiza wrażliwości — Koszt zmienny — Ekonomia menedżerska — Karta kontrolna — Burndown chart

Bibliografia

• Koliński A. (2011) Przegląd metod i technik oceny efektywności procesu produkcyjnego, Logistyka - nauka, Wyższa Szkoła Logistyki w Poznaniu, nr 5/2011
• Sadowska B. (2017) Rola rachunkowości we wspieraniu zrónoważonego rozwoju na przykładzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe , Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 479/2017
• Skowronek-Mielczarek A. (2012), Zasoby w rozwoju przedsiębiorstwa, Studia i prace kolegium zarządzania i finansów, Zeszyt naukowy nr 121
• Sobańska I. (2010), Rachunkowość zarządcza. Podejście operacyjne i strategiczne, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa

Autor: Patrycja Wójcik