Ekonomia neoklasyczna

Ekonomia neoklasyczna to nurt w ekonomii zwany również subiektywno - marginalistycznym, dominujący od lat 70-tych XIX wieku do 30-tych wieku XX. Osiągnięcia tego kierunku to min; rozwinięcie teorii popytu, podaży i konsumenta, stworzenie teorii równowagi rynkowej oraz równowagi między globalnym popytem i podażą globalną; wprowadzenie rachunku różniczkowego pozwalające na badanie zależności między zjawiskami ekonomicznymi za pośrednictwem tzw. wielkości krańcowych.

Dorobek tego nurtu powstawał równolegle w obrębie trzech szkół ekonomicznych: Szkoły Anglo - Amerykańskiej reprezentowanej przez Wiliama Stanley Jevonsa, Johna Batesa Clarka a w latach późniejszych przez Alfreda Marshalla; Szkoły Lozańskiej - Matematycznej, której twórcą był Leon Marie Walras, zaś przedstawicielem był Vilfredo Pareto oraz Szkoły Austriackiej Psychologicznej, której twórcą Carl Menger. Książka Carl'a Menger'a Principles of Economics (Zasady nauki Ekonomicznej) opublikowana w 1871 roku odrodziła scholastyczne podejście do ekonomii. Była ona również filarem tzw. "rewolucji marginalistów" w historii nauk ekonomicznych. Menger w swojej publikacji zawarł trzy główne tezy:

• Teorię potrzeb - Ludzkie charakteryzują się tym, że ciągle czegoś potrzebują. Wszystkie poszukiwania o charakterze teoretyczno-gospodarczym zaczynają się od uświadomienia sobie tego faktu. Zaspokojenie tych potrzeb stanowi ostateczny cel ludzkiej gospodarki. Indywidualne potrzeby przekształcają się na ogół w potrzeby ogólnospołeczne.
• Teorię dóbr ekonomicznych - Dotyczy stosunku człowiek-rzecz. Dana rzecz stanowi dobro, jeśli ma ona właściwości zaspokojenia potrzeb jednostki oraz jest ona dostępna. Dobra dzielą się na te, do których dostęp jest nieograniczony, oraz na dobra gospodarcze, które występują rzadko i są w określonej ilości.
• Ekonomiczna teoria instytucji społecznych - jest to nowatorska teoria opisująca instytucje społeczne. Tę myśl rozwinął później Hayek. Menger zauważył, że instytucje społeczne powstają na wskutek ludzkiego działania oraz interakcji, na wskutek procesu społecznego złożonego z przeróżnych zachowań ludzkich (Janik M. s. 49, 53, 56)

TL;DR

Ekonomia neoklasyczna to nurt dominujący od lat 70-tych XIX wieku do 30-tych wieku XX. Opiera się na teorii popytu, podaży i konsumenta, rachunku różniczkowego i analizie zjawisk ekonomicznych. Założenia tego modelu obejmują racjonalność jednostek, maksymalizację zysku u firm i użyteczności u konsumentów, oraz konkurencję doskonałą. Model ten bada także równowagę ogólną i równowagę rynkową. Ekonomia neoklasyczna rozwijała się w obrębie trzech szkół ekonomicznych - Szkoły Anglo-Amerykańskiej, Szkoły Lozańskiej-Matematycznej i Szkoły Austriackiej-Psychologicznej.

Ekonomia klasyczna a neoklasyczna

Kierunek ten skupił swe badania nad tym co zostało pominięte przez ekonomię klasyczną, która skupiała się na podaży, a mianowicie w jaki sposób użyteczność czyli preferencje konsumentów można przełożyć na popyt na towary. Teoria użyteczności krańcowej uzupełniła teorię mechanizmu rynku. W ekonomii neoklasycznej po raz pierwszy znalazła zastosowanie matematyka i ekonometria pozwalając na zmierzenie np.: takich wielkości jak całkowitą produkcję krajową oraz całkowity dochód. Istotnym osiągnięciem tego kierunku było stworzenie tzw. Optimum Pareto czyli warunku optymalnej alokacji zasobów, które głosi, że sytuacja, w której żaden członek zbiorowości nie może poprawić swojej sytuacji bez równoczesnego pogorszenia sytuacji co najmniej jednego innego członka zbiorowości.

Założenia modelu ekonomii neoklasycznej

Model ten, zwany również standardowym, wyjaśnia zachowania podmiotów w gospodarkach. Założenia w nim zawarte określają:

• racjonalność jednostek,
• działania na podstawie dokładnej i pełnej informacji oraz nieograniczoną możliwość jej przetwarzania,
• cel, którym jest maksymalizacja zysku u firm oraz maksymalizacja oczekiwanej użyteczności w przypadku konsumentów,
• działania, które są ujęte w wąskim znaczeniu - bez uwzględniania użyteczności otoczenia,
• podejmowanie decyzji, które opiera się na regule wnioskowania wg Bayesowskiego,
• spójne preferencje (np. czasowe), według modelu użyteczności wykładniczo dyskontowanej,
• traktowanie dochodów i zasobów zmiennych jako nieokreślonych w celu ich przeznaczenia czy źródła pochodzenia (Solek A. s. 22)

Model konkurencji doskonałej

W ekonomi neoklasycznej rozwinęła się koncepcja modelu gospodarki rządzonej przez konkurencję doskonałą. Model ten stanowi odpowiedni sposób oceny efektywności konkurencji w świecie realnym. Według neoklasyków rzeczywista konkurencja w zakresie w jakim odbiega od modelu, jest niepożądana, a nawet szkodliwa. Konkurencja doskonała opiera się na czterech głównych założeniach, których autorem jest Frank Knight.

• W gospodarce istnieje nieskończenie wiele przedsiębiorców, jednakże każdy z nich ma niewielki udział, w produkcji całej gałęzi,
• Produkt powinien być jednorodny,
• Informacja o danym produkcie pomiędzy nabywcami musi być doskonała,
• Na rynku nie ma barier wejścia oraz wyjścia.

Rynek jest doskonale konkurencyjny, jeżeli spełnia wszystkie te założenia. Jeżeli chociaż jeden z tych warunków nie został spełniony, wtedy do czynienia mamy z konkurencją monopolistyczną bądź oligopolem.

Zgodnie z pierwszym założeniem, pojedyncze działania przedsiębiorcy w zmianie wielkości podaży nie będą miały wpływu na wysokość ceny danego dobra. Dlatego więc krzywa popytu dla takiego przedsiębiorstwa jest poziomą linią prostą. Gdyby przedsiębiorstwo podniosło cenę tego dobra, konsumenci zaczęli by kupować produkty od konkurencji. Po obniżeniu ceny, w stosunku do ustalonej ceny rynkowej, przedsiębiorca osiągnął by mniejszy zysk, gdyż po właśnie cenie rynkowej można sprzedać nieskończoną ilość produktów.

Drugie założenie mówi nam, że cechy dóbr wytwarzanych na rynku powinny być takie same. W takiej sytuacji konsumenci nie patrzą na to, od kogo kupują dane dobro.

Dzięki trzeciemu założeniu konsument wie, że wyroby pochodzące z różnych źródeł są tak naprawdę takie same.

Brak barier wejścia oraz wyjścia oznacza, że gdyby przedsiębiorcy ograniczyli całkowitą podaż określonego produktu, podwyższając przy tym jego cenę, było by to bodźcem dla innych, aby wejść na rynek i poprzez konkurencyjną działalność ustalić ceny tak, aby równały się poprzedniemu poziomowi (Machaj M., s. 32-34)

Model L. M. Walrasa

Innym znaczącym osiągnięciem ekonomi neoklasycznej było opracowanie przez L. M. Walrasa modelu matematycznego wyrażającego stan równowagi ogólnej. Model ten zakłada funkcjonowanie gospodarki składającej się z dwóch sektorów tj. przedsiębiorstw i gospodarstw domowych nie uwzględniając roli państwa ani handlu zagranicznego, przy niezmiennej technice produkcji oraz pełnym zatrudnieniu. Przedsiębiorstwa działają w warunkach doskonałej konkurencji, zaś gospodarstwa domowe, przy stałych dochodach i niezmiennych preferencjach, zgłaszają popyt na dobra konsumpcyjne w rozmiarach określonych przez sumę dochodów zarobionych z tytułu posiadanych czynników produkcji. Mechanizm ten zakłada, ze zmiana jednego z czynników powoduje zmiany innych. Zmiana ceny jednego z produktów spowoduje zmianę struktury produkcji, zaś to pociągnie za sobą zmianę zapotrzebowania na nakłady, skutkiem czego będzie zmiana w podziale dochodów. Największą zasługa Walrasa było pokazanie w tym modelu wzajemnej zależności wszystkich cen i wszystkich ilości zasobów. Kolejnym punktem dorobku ekonomi neoklasycznej jest opracowanie przez J.B Clarka teorii krańcowej produkcyjności czynników produkcji, która stała się narzędziem wielu nowoczesnych modeli efektywnej alokacji środków.

Ekonomia neoklasyczna — artykuły polecane

Alfred Marshall — Efektywność w sensie Pareto — Wzrost gospodarczy — Szkoła neoklasyczna — David Ricardo — Mikroekonomia — Jean Baptiste Say — Wartość — John Richard Hicks

Bibliografia

• Bremond J., Couet J., Salort M. (2005), Kompendium wiedzy o ekonomi, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Janik M. (2014), Austriacka szkoła ekonomii i jej przedstawiciele, Roczniki Ekonomii i Zarządzania, Tom 6(42), numer 2
• Machaj M. (red.) (2010), Pod Prąd Głównego Nurtu Ekonomii, Wydawnictwo Instytut Ludwiga von Misesa, Warszawa
• Nasiłowski M. (2003), Zarys myśli ekonomicznej, Wydawnictwo Key Text, Warszawa
• Solek A. (2010), Ekonomia behawioralna a ekonomia neoklasyczna, Zeszyty Naukowe Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, nr 8
• Stankiewicz W. (2007), Historia myśli ekonomicznej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Magdalena Niemczyk, Kinga Łaskawska