Przemysł ciężki

Przemysł ciężki przetwarza surowce o dużej masie. Przemysł jest jednym z trzech sektorów gospodarki. Obejmuje on eksploatację zasobów naturalnych, a także ich przetwarzanie na produkty, które zaspokajają potrzeby człowieka oraz wytwarzanie energii. Przemysł opiera się na wykorzystaniu maszyn, urządzeń oraz odpowiednich dla danego rodzaju przemysłu kwalifikacji pracowników. Ważną jego cechą jest zastosowanie podziału pracy, który w znaczącym stopniu usprawnił proces masowego wytwarzania towarów. (Rachwał T., 2013, s. 166-167)

TL;DR

Przemysł ciężki to sektor gospodarki, który przetwarza surowce o dużej masie na produkty gotowe. Przemysł ma funkcje ekonomiczną, społeczną i przestrzenną. Lokalizacja zakładów przemysłowych zależy od czynników społeczno-ekonomicznych i przyrodniczych. Przykłady przemysłu ciężkiego to hutnictwo, przemysł chemiczny, budowlany, elektromaszynowy i maszynowy.

Funkcje przemysłu

Przemysł odgrywa bardzo ważną rolę w gospodarce krajów. Wpływa on w znaczący sposób na ich rozwój oraz funkcjonowanie. Podstawowymi funkcjami przemysłu są funkcje: ekonomiczna, społeczna i przestrzenna.

Funkcja ekonomiczna inaczej produkcyjna, polega na pozyskiwaniu i przetwarzaniu surowców oraz półproduktów na artykuły gotowe. Funkcja ta również:

• współtworzy PKB
• pobudza rozwój innych działów gospodarki na przykład usług, rolnictwa
• kształtuje struktury bilansu handlowego
• przyspiesza postęp technologiczny
• stymuluje rozwój społeczno-gospodarczy regionu

Funkcja społeczna w przemyśle:

• kształtuje strukturę wykształcenia oraz strukturę zawodową ludności
• wpływa na poziom życia ludności
• tworzy miejsca pracy

Funkcja przestrzenna przejawia się w:

• przekształcaniu środowiska przyrodniczego, wiąże się to na przykład ze zmianą ukształtowania terenu, zanieczyszczeniem atmosfery i wód, a także degradacją gleby
• zmianie sposobu zagospodarowania terenu - przekształcanie nieużytków rolnych na tereny pod budowę zakładów przemysłowych (Rachwał T., 2013, s. 168)

Lokalizacja przemysłu

Lokalizacja zakładów przemysłowych ma istotny wpływ na możliwości ich funkcjonowania oraz na koszty produkcji. Czynniki lokalizacji przemysłu można podzielić na społeczno-ekonomiczne oraz przyrodnicze.

Czynniki społeczno-ekonomiczne to:

1. rynki zbytu - mają wpływ na lokalizację:

• przemysłu, w którym produkuje się towary wielkogabarytowe, które są trudne do transportu na większe odległości - produkcja maszyn dla przemysłu włókienniczego, energetyki, hutnictwa oraz górnictwa
• przemysłu, w którym w procesie produkcji produkuje się towary użytku codziennego, na przykład przemysł mięsny, mleczarski lub piekarniczy
• przemysłu, którego podczas procesu produkcji zwiększa się masa towaru, to znaczy masa towaru > masy surowca. Jest to na przykład przemysł piwowarski oraz produkcja kwasu siarkowego.

2. baza energetyczna - ma wpływ na lokalizację działów przemysłu, które są energochłonne. Do takich działów przemysłu zaliczamy:

• ośrodki badawczo-naukowe, których bliskość ma wpływ na lokalizację przemysłu farmaceutycznego czy elektronicznego
• hutnictwo aluminium
• hutnictwo miedzi
• przemysł cementowy, szklarski, produkcję nawozów azotowych - podczas tej produkcji zużywane są duże ilości gazu, dlatego lokalizowane są w pobliżu gazociągów

3. zasoby siły roboczej wpływają na lokalizację:

• przemysłu, który wymaga wykwalifikowanej siły roboczej. Takim przemysłem jest na przykład przemysł samochodowy, lotniczy oraz zaawansowanych technologii
• pracochłonnych działów przemysłu ponieważ pracę można w nich zautomatyzować tylko w niewielkim stopniu, na przykład w przemyśle odzieżowym oraz w niektórych gałęziach przemysłu elektromaszynowego.

4. korzyści aglomeracji - powodują, że korzystniej jest zlokalizować zakład przemysłowy w dużych aglomeracjach miejskich ponieważ:

• możliwa jest tam kooperacja z zakładami przemysłowymi, które są zlokalizowane w mieście, obniża to koszty transportu półproduktów oraz podzespołów
• występuje tam dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna
• występują tam duże zasoby wykwalifikowanej siły roboczej
• duże miasta są bardzo chłonnymi rynkami zbytu

Do przyrodniczych czynników lokalizacji przemysłu można zaliczyć:

1. zasoby wodne, wykorzystywane jako:

• czynnik w procesach produkcyjnych w wodochłonnych gałęziach przemysłu, przykładem jest przemysł chemiczny, w którym woda uczestniczy w reakcjach chemicznych, na przykład podczas rafinacji ropy naftowej, produkcji nawozów azotowych; celulozowo-papierniczy; przemysł spożywczy, w którym woda służy do mycia surowca, na przykład do mycia buraków cukrowych
• czynnik chłodzący w elektrowniach cieplnych oraz hutnictwie
• źródło energii wodnej wykorzystywane w hydroelektrowniach

2. baza surowcowa - bliskość surowców, które są wykorzystywane przez przemysł w procesie produkcji. Na podstawie bazy surowcowej lokalizacja może być:

• swobodna, czyli zakłady przemysłowe są zlokalizowane niezależnie od występowania bazy surowcowej, ma to miejsce wtedy, gdy masa towaru > masy surowca. Dotyczy to przemysłu elektronicznego czy włókienniczego, a także produkcji kwasu siarkowego
• związana - w procesie produkcji maleje masa produktu. Występuje to wtedy gdy masa towaru = masie surowca. Dotyczy to na przykład przemysłu cukrowniczego, przemysłu sodowego, a także hutnictwa miedzi
• przymusowa - występuje wtedy, gdy zakład przemysłowy mieć lokalizację w miejscu występowania surowca. Dotyczy wszystkich rodzajów przemysłu wydobywczego, na przykład górnictwa węgla brunatnego, kamiennego, soli kamiennej (Starzomski J., 2005, s. 137-138)

Przykłady przemysłu ciężkiego

• hutnictwo
• przemysł cementowy
• przemysł zbrojeniowy
• przemysł chemiczny
• przemysł paliwowo-energetyczny
• przemysł budowlany
• przemysł elektromaszynowy
• przemysł mineralny
• przemysł metalurgiczny
• przemysł maszynowy

Przemysł ciężki — artykuły polecane

Przemysł — Rewolucja przemysłowa — Biomasa — Odnawialne źródła energii — Zanieczyszczenie wody — Hałas — Degradacja biosfery — Rozwój gospodarczy — Surowce wtórne

Bibliografia

• Motyka S., Nowak J. (2015), Innowacyjność polskich przedsiębiorstw przemysłu maszynowego (stan aktualny i prognozy), Katedra Inżynierii Procesów Produkcyjnych Politechnika Krakowska
• Myszczyszyn J. (2017), Wpływ protekcjonistycznej polityki celnej na koncentrację i rozwój przemysłu ciężkiego na przykładzie branży stalowej w Niemczech, Myśl Ekonomiczna i Polityczna, 2 (57)
• Rachwał T. (2016), Oblicza geografii, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa
• Stankiewicz T. (1981), Hutnictwo w systemie gospodarski scentralizowanej w Polsce w latach 1945-1949, Dzieje Najnowsze
• Starzomski J. (2005), Paszport Maturzysty. Geografia, Wydawnictwo Eremis, Warszawa
• Tomala J. (2014), Wpływ przemysłu ciężkiego (na przykładzie przemysłu stalowego) na rozwój gospodarczy państw należących do grupy BRICS, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków

Autor: Malwina Oleksiak