Postępowanie pozasądowe

Postępowanie pozasądowe - postępowania toczące się poza sądami powszechnymi. Obok procesu i postępowania nieprocesowego jest jednym z rodzajów postępowania cywilnego. Postępowanie pozasądowe ma charakter rozpoznawczy - wykonywanie jego orzeczeń oraz ugód zawartych w jego trakcie odbywa się według przepisów egzekucyjnych zawartych w Kodeksie Postępowania Cywilnego.

Rodzaje postępowania pozasądowego

• postępowanie przed sądem polubownym - postępowanie to jest unormowane w przepisach Kodeksu Postępowania Cywilnego (art. 1154-1217). Postępowanie tego rodzaju nie toczy się przed sądem powszechnym, lecz przed sądem polubownym, powołanym przez strony. W Polsce działają sądy polubowne stałe (np. Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej), i sądy polubowne powoływane w konkretnej sprawie (ad hoc) - powoływane są przez strony w drodze umowy (zapis na sąd polubowny). Po rozstrzygnięciu konkretnej sprawy tego rodzaju sądy ulegają rozwiązaniu,
• postępowanie pojednawcze - odbywa się przed komisjami pojednawczymi w sprawach z zakresu prawa pracy. Dotyczy polubownego załatwienia roszczeń. Komisję pojednawczą powołują wspólnie pracodawca i zakładowa organizacja związkowa (art. 244 Kodeksu Pracy), a w przypadku braku zakładowej organizacji związkowej - pracodawca, po uzyskaniu pozytywnej opinii pracowników. W razie niewykonania ugody przez zakład pracy, podlega ona wykonaniu według przepisów Kodeksu Postępowania Cywilnego, po stwierdzeniu jej wykonalności przez sąd (Art. 255 Kodeksu Pracy).

Alternatywne metody rozwiązywania sporów w postępowaniu pozasądowym

Alternatywne metody rozwiązywania sporów to różnorodne techniki i strategie, które umożliwiają stronom konfliktu znalezienie rozwiązania bez konieczności angażowania sądu. Polegają na wzajemnym porozumieniu stron lub poddaniu się decyzji neutralnej trzeciej strony. W odróżnieniu od tradycyjnego procesu sądowego, alternatywne metody pozwalają na bardziej elastyczne i dostosowane do konkretnej sytuacji rozstrzygnięcie sporu.

Mediacja jest jedną z najpopularniejszych i najczęściej stosowanych metod rozwiązywania sporów. Polega na prowadzeniu negocjacji przez neutralnego mediatora, który pomaga stronom w osiągnięciu porozumienia. Negocjacje natomiast to bezpośrednie rozmowy między stronami, w których starają się one znaleźć wspólne rozwiązanie.

Arbitraż to metoda, w której spór jest rozstrzygany przez niezależnego arbitra lub panel arbitrażowy, który podejmuje decyzję wiążącą dla stron. Mediacja ewaluatywna polega na tym, że mediator przedstawia stronie ocenę swojego zdania na temat wyniku sporu. Mediacja transformatywna skupia się na naprawie relacji między stronami, a nie tylko na rozwiązaniu konfliktu.

Mini-trial to metoda, w której strony przedstawiają swoje argumenty przed neutralnym mediator-em, który pomaga im w osiągnięciu porozumienia. Med-arb to połączenie mediacji i arbitrażu, gdzie mediator może stać się arbitrem, jeśli strony nie osiągną porozumienia.

Alternatywne metody rozwiązywania sporów oferują wiele korzyści w porównaniu z tradycyjnym procesem sądowym. Przede wszystkim są one znacznie szybsze, ponieważ nie trzeba czekać na termin rozprawy ani na decyzję sądu. Ponadto, koszty związane z postępowaniem pozasądowym są zazwyczaj niższe, ponieważ nie ma potrzeby angażowania prawników i nie ma takiej ilości formalności.

Innym ważnym aspektem jest większa dyskrecja, ponieważ postępowanie pozasądowe może być prowadzone w tajemnicy, a nie publicznie jak w sądzie. Ponadto, metody te pozwalają stronom na większą kontrolę nad procesem i wynikiem sporu.

Zalety postępowania pozasądowego w porównaniu z procesem sądowym

Postępowanie pozasądowe oferuje wiele zalet w porównaniu z tradycyjnym procesem sądowym. Przede wszystkim, jest to znacznie szybsze rozwiązanie sporu, ponieważ nie ma konieczności oczekiwania na termin rozprawy ani na decyzję sądu.

Kolejną istotną korzyścią jest niższy koszt, ponieważ strony nie muszą angażować prawników i nie ma takiej ilości formalności, jak w sądzie. Dodatkowo, postępowanie pozasądowe zapewnia większą dyskrecję, ponieważ może być prowadzone w tajemnicy, a nie publicznie jak w sądzie.

Postępowanie pozasądowe może być szczególnie korzystne w przypadku wrażliwych spraw, takich jak sprawy rodzinne czy handlowe. W przypadku spraw rodzinnych, gdzie emocje i relacje są ważne, postępowanie pozasądowe daje stronom większą kontrolę nad procesem i pozwala na bardziej spokojne i konstruktywne rozwiązanie konfliktu.

W sprawach handlowych, gdzie szybkość i elastyczność są kluczowe, postępowanie pozasądowe umożliwia stronom szybsze i bardziej dostosowane do ich potrzeb rozwiązanie sporu, co może przyczynić się do utrzymania dobrej reputacji i relacji biznesowych.

W postępowaniu pozasądowym strony odgrywają aktywną rolę w procesie rozwiązywania sporu. Mają możliwość bezpośredniego uczestnictwa w negocjacjach, wyrażenia swoich opinii i preferencji oraz współtworzenia rozwiązania. Ta większa kontrola i zaangażowanie stron może prowadzić do bardziej satysfakcjonującego rozwiązania sporu.

Ponadto, rola stron w postępowaniu pozasądowym może wpływać na relacje między nimi. Poprzez współpracę i otwarte komunikowanie się, strony mogą spróbować zrozumieć perspektywę drugiej strony i znaleźć rozwiązanie, które uwzględnia obie strony.

Wyzwania i ograniczenia postępowania pozasądowego

Niektóre sprawy mogą być zbyt skomplikowane lub kontrowersyjne, aby mogły być rozwiązane w ramach postępowania pozasądowego. Na przykład, sprawy o duże znaczenie precedensowe lub złożone technicznie mogą wymagać rozstrzygnięcia przez sąd, który posiada odpowiednie zasoby i wiedzę.

Ponadto, w przypadku konfliktów o złożoną strukturę lub z wieloma stronami, postępowanie pozasądowe może być trudne do zorganizowania i prowadzenia, co może uniemożliwić skuteczne rozwiązanie sporu.

Jednym z problemów postępowania pozasądowego może być egzekwowanie wyników. W porównaniu do tradycyjnego procesu sądowego, postępowanie pozasądowe może być mniej formalne i nie posiada takiej siły prawnej. W przypadku braku dobrowolnego wykonania porozumienia przez jedną ze stron, osiągnięcie wyniku może być trudne.

W takich sytuacjach konieczne może być skierowanie sprawy do sądu w celu uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia. Jednak to z kolei może obniżyć zaufanie stron do postępowania pozasądowego i utrudnić dalszą współpracę.

Postępowanie pozasądowe może być wykorzystane przez jedną ze stron w celu opóźnienia sprawy lub uniknięcia odpowiedzialności. Na przykład, strona może zgadzać się na mediację lub negocjacje, ale jednocześnie celowo opóźniać proces lub nieuczciwie negocjować warunki.

W takich przypadkach konieczne jest odpowiednie zarządzanie procesem i zapewnienie uczciwości ze strony mediatora/arbitera. Niezbędne jest również uwzględnienie procedur, które pozwalają na skuteczne rozwiązanie takich sytuacji.

Postępowanie pozasądowe — artykuły polecane

Układy zbiorowe pracy — Rodzaje umów z pracownikami — Sąd arbitrażowy — Sąd pracy — Przerwa w pracy — Zwolnienie grupowe — Postępowanie cywilne — Postępowanie sądowe — Notariusz — Strumień materiałów

Bibliografia

• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego. Dz.U. 1964 Nr 43 poz. 296
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141

Autor: Elżbieta Nogieć

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.