Klaster

Klaster - (ang. cluster) geograficzne skupisko wzajemnie powiązanych przedsiębiorstw, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek usługowych, firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji (uniwersytetów, jednostek badawczych, normalizacyjnych i stowarzyszeń branżowych) w poszczególnych dziedzinach, konkurujących lub współpracujących ze sobą. Firmy tworzące klaster koncentrują się na wzmacnianiu konkurencyjności klastra, poprzez ukierunkowanie rozwoju oraz wzrost specjalizacji kooperujących przedsiębiorstw i instytucji, by osiągnąć korzyści skali i zakresu, podział pracy oraz kreację wyspecjalizowanych czynników produkcji. Dzięki klastrom można sporządzać przewagi konkurencyjne na szczeblu, jakim jest kraj czy też region. (Drelich-Sokulska B. (2014), s. 23) Inne nazwy to: grona, dystrykty przemysłowe, lokalne systemy produkcyjne, aglomeracje przedsiębiorstw. Koncepcja klastra przemysłowego została sformułowana przez amerykańskiego ekonomistę Michaela Portera, a za jej prekursora należy uznać brytyjskiego ekonomistę Alfreda Marshalla.

TL;DR

Klaster to geograficzne skupisko powiązanych firm i instytucji, które współpracują lub konkurują ze sobą w celu wzmacniania konkurencyjności. Istnieją trzy rodzaje klastrów: dystrykty przemysłowe, modele oparte na wiodącym przedsiębiorstwie i modele satelitarne. Klastry charakteryzują się wysoką innowacyjnością, jednolitym charakterem branżowym i efektami sieci. Udział w klastrach może przynieść korzyści, ale także może hamować innowacyjność. Klastry są coraz bardziej istotne z powodu ich innowacyjności, konkurencyjności i wzrostu gospodarczego. Przykłady klastrów to m.in. Parana, Walencja, San Diego, Andhra Pradesh i Kraków.

Historia pojęcia

Pierwszy a zarazem najstarszy klaster, który został opisany w literaturze, sięga korzeniami do terenu dzisiejszego południowego Iraku i pochodzi aż z czasów od 4000-3500 lat p.n.e. Zbiorowisko miast sumeryjskich przyjęte zostało przez archeologów za nową strukturę miejską. Geograficzne zbiorowiska, które były scalone ze sobą istniały już od dawna, ale sam termin "klastry" stał się słynny dopiero dzięki publikacji Michaela E. Portera w 1990r. (E.Skawińska, R.I.Zalewski (2013), s. 19)

Rodzaje

Ze względu na wielkość i strukturę podmiotów wyróżnia się trzy rodzaje klastrów:

• model dystryktu przemysłowego - małe i średnie przedsiębiorstwa o wysokim stopniu specjalizacji, silna rywalizacja, powiązania oparte na zaufaniu (np. Dolina Krzemowa)
• model wiodącego przedsiębiorstwa - wielkie korporacje powiązane hierarchicznie z rozległą grupą małych i średnich firm (np. Seattle-Boeing)
• model satelitarny - zgrupowanie małych i średnich firm uzależnionych od przedsiębiorstw zewnętrznych (np. region Manaus w Brazylii)

Cechy klastrów

• wysoka innowacyjność i konkurencyjność, która wynika z akumulacji wiedzy związanej z regionalną specjalizacją,
• jednolity branżowo charakter i koncentracja geograficzna,
• efekty sieci jako kooperacyjne i konkurencyjne powiązania między firmami oraz organizacjami otoczenia (Bednarczyk M. (2010), s. 202-205).

Klaster a innowacyjność

Klaster to struktura, która ze względu na zdolności wykorzystania możliwości innowacyjnych i organizacyjnych regionalnego środowiska oraz zdolność do akumulacji kapitału intelektualnego i jego efektywnego wykorzystania, świetnie wpisuje się we współczesny paradygmat innowacji, jej systemowość, holistyczność i interaktywność. Klaster łączy elastyczność małych firm z innowacyjnością i globalną skalą działania dużych firm. Z firmami współpracuje lokalne środowisko: instytucje państwowe, ośrodki badawczo-rozwojowe, jednostki normalizacyjne, laboratoria kontroli jakości i szkoły wyższe, a nawet organizacje branżowe, polityczne i kulturalne. Należy pamiętać, że klaster odpowiada za jakiekolwiek innowacje, natomiast na innowacje oddziałuje nauka. (Drelich-Sokulska B. (2014), s. 46)

Czynniki, kształtujące przewagę konkurencyjną i innowacyjną klastra

• minimalne koszty transakcyjne,
• niskie koszty związane z transportem,
• korzyści skali i zakresu osiągane przez kooperujące przedsiębiorstwa,
• profity zewnętrzne z dostępu do wiedzy, informacji oraz fachowych kadr. (Bednarczyk M. (2010), s. 202-205)

Korzyści i zagrożenia

Klastry powstają praktycznie we wszystkich sektorach gospodarczych w wielu krajach. Rosnąca liczba klastrów świadczy o poprawie koniunktury gospodarczej kraju. Klastry wzmagają innowacyjność środowiska, aktywizują eksport oraz przyciągają inwestycje zagraniczne. Uczestnictwo w klastrach niekiedy może hamować innowacyjność. Dzieje się tak, gdy myślenie grupowe staje się schematyczne i firmy dążą do utrzymania dotychczasowych, dobrze znanych i bezpiecznych standardów.

Wzrost znaczenia klastrów - przyczyny

Przede wszystkim skupiska wyróżniają się wysoką innowacyjnością, produktywnością oraz międzynarodową konkurencyjnością przedsiębiorstw. Po drugie rozwój gromadzi się w biegunach wzrostu, nasila się też nierównowaga gospodarcza, natomiast po trzecie zjawisku jakim jest globalizacja towarzyszy jednocześnie skłonność firm z równorzędnych sektorów do stworzenia skupisk na konkretnym obszarze. (Bednarczyk M. (2010), s. 202-205)

Przykłady klastrów

• Parana (Brazylia)- przemysł elektroniczny, oprogramowanie,
• Walencja (Hiszpania) - przemysł płytek ceramicznych,
• San Diego - klaster biotechnologiczny,
• Andhra Pradesh (Indie) - klaster rolniczy, biotechnologiczny, informatyczny, produkcji odzieży,
• Kraków (Life Science) - klaster wysokiej technologii. (E.Skawińska, R.I.Zalewski (2013), s. 229-254)

Klaster — artykuły polecane

Korporacja międzynarodowa — Offshoring — Stosunki międzynarodowe — Zarządzanie rozwojem firmy — Bezpośrednie inwestycje zagraniczne — Agrobiznes — Organizacja sieciowa — Park naukowo technologiczny — Heterarchia — Inwestycja początkowa

Bibliografia

• Bednarczyk M. (red.) (2010), Przedsiębiorczość w turystyce. Zasady i praktyka, Wydawnictwo CeDeWu, Kraków
• Dębski M. (2014), Klaster jako czynnik rozwoju konkurencyjności destynacji turystycznej, Przedsiębiorczość i zarządzanie, tom XV, Zeszyt 4 cz. 3
• Drelich-Sokulska B., Jankowiak A., Mazurek S. (2014), Klastry jako nośnik innowacyjności przedsiębiorstw i regionów, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław
• Nowakowski M. (red.) (2005), Biznes międzynarodowy. Od internacjonalizacji do globalizacji, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Oficyna Wydawnicza, Warszawa
• Porter M. (2001), Porter o konkurencji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Rosa K. (2008), Klaster jako forma powiązań przedsiębiorstw w gospodarce opartej na wiedzy, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas, Oficyna Wydawnicza Humanitas
• Skawińska E., Zalewski R. (2013), Klastry biznesowe w rozwoju konkurencyjności i innowacyjności regionów. Świat - Europa - Polska, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Łucja Hunia, Dawid Wójcik