Cena maksymalna

Cena maksymalna to cena powyżej której nie mogą być zawierane transakcje na sprzedaż produktu lub wykonanie usługi. Jest to górny pułap ceny, którego przekroczenie przez sprzedawcę będzie działaniem nielegalnym. Takie ograniczenia cenowe na rynku wprowadza się najczęściej w sytuacji niedoboru pewnych dóbr na rynku lub dla zabezpieczenia konsumentów przed zbyt wysokimi cenami (D. Begg i in. 2014, s. 101)

Ceny maksymalne najczęściej wprowadzane są w czasie kryzysów, wojen, nieurodzajów czy też klęsk żywiołowych. Takie wydarzenia zazwyczaj prowadzą do skokowego wzrostu cen, co dotyka wielu konsumentów (P. Krugman 2012, s. 209)

TL;DR

Cena maksymalna to górny pułap, powyżej którego nie mogą być zawierane transakcje na sprzedaż produktu lub wykonanie usługi. Jest wprowadzana w sytuacjach kryzysowych, wojen, itp. Kontrola cen to ingerencja państwa na rynku. Cena maksymalna może mieć skutki negatywne, takie jak niedobór dóbr, nieefektywna alokacja i jakość, rozwój czarnego rynku. Jednak może też przynieść korzyści dla konsumentów, umożliwiając zawarcie transakcji poniżej cen rynkowych.

Kontrola cen

Kontrola cen to ingerencja państwa w sytuację na rynku. Interwencja ta może spowodować zmiany położenia krzywej podaży oraz krzywej popytu. Może polegać na wprowadzeniu progu, czyli ceny minimalnej bądź też górnego pułapu, czyli ceny maksymalnej (D. Begg i in. 2014, s. 101) "Kontrola cen" obejmuje reguły i przepisy umożliwiające dostosowanie się cen do poziomu równowagi rynkowej". (D. Begg i in. 2014, s. 101)

Wpływ ceny maksymalnej na sytuację na rynku

W przypadku, gdy cena maksymalna przewyższa cenę równowagi rynkowej, nie wywiera to żadnego wpływu na rynek. Cena maksymalna okazuje się być wtedy niewiążąca (not binding). Wielkość zapotrzebowania oraz ilość oferowana są równe, a więc cena maksymalna w żaden sposób nie wywiera wpływu na sprzedawaną ilość oraz cenę.

Ciekawszym przypadkiem jest sytuacja, gdy cena maksymalna jest niższa od ceny równowagi rynkowej. Wówczas cena maksymalna jest wiążąca (binding constraint, jest ograniczeniem rynku), czyli ma wpływ na rynkową sytuację. Cena rynkowa jest pchana przez siły podaży i popytu w kierunku ceny równowagi, jednak gdy osiągnie poziom ceny maksymalnej (który jest niższy od ceny rynkowej), to nie może dalej rosnąć. Następuje zrównanie się ceny rynkowej z ceną maksymalną. Przy takim poziomie ceny wielkość zapotrzebowania jest wyższa od ilość oferowanej na rynku. Powstaje niedobór dóbr na rynku. W tej sytuacji nie wszyscy konsumenci są w stanie kupić dobra, w cenie która obowiązuje na rynku (N. Gregory 2009, s. 168-170)

O skuteczności ceny maksymalnej możemy mówić więc w sytuacji, gdy jest ona niższa od ceny równowagi rynkowej. Cena ustalona na takim poziomie prowadzi do zmniejszenia wielkości podaży i do wystąpienia nadwyżki popytu (D. Begg i in. 2014, s. 110)

Skutki wprowadzenia ceny maksymalnej

Wprowadzenie ceny maksymalnej niesie za sobą kilka skutków. Najpowszechniejszym z nich jest wystąpienie stałego niedoboru danego dobra na rynku. Taka sytuacja ma miejsce, gdy cena maksymalna jest niższa od ceny równowagi rynkowej i została już wyżej opisana.

Kolejnym skutkiem jest wystąpienie nieefektywności związanych z powstaniem niedoboru. Zaliczamy do nich:

• nieefektywnie małej ilości
• nieefektywnej alokacji dóbr wśród konsumentów
• nieefektywnie niskiej jakości dóbr oferowanych do sprzedaży.

Cena maksymalna znajdująca się poniżej poziomu ceny równowagi rynkowej prowadzi do utraty nadwyżki dóbr, ponieważ wciąż istnieją dane dobra oraz konsumenci, którzy chcą je kupić, ale cena maksymalna na takim poziomie nie pozwala na dokonanie transakcji, powyżej ustalonego poziomu. Taką sytuację w ekonomii nazywamy bezpowrotną stratą, czyli utratą nadwyżki spowodowaną mniejszą liczbą transakcji w wyniku działań interwencyjnych (w tym przypadku wprowadzenie ceny maksymalnej) w funkcjonowanie rynku.

Skutkiem ceny maksymalnej może być nieefektywna alokacja dóbr wśród konsumentów, czyli sytuacji w której osobom naprawdę potrzebującym może nie udać się dokonać danej transakcji, a transakcje te są zawierane przez osoby, których potrzeby w tym momencie nie są tak pilne.

Kolejną nieefektywnością wywołaną regulacją cen jest sprawianie, że dobra stają się nieefektywnie niskiej jakości. Sprzedający oferują towar niższej jakości po niższych cenach, mimo że konsumenci woleliby kupić towar lepszej jakości i są za niego gotowi zapłacić wyższą cenę.

Konsekwencją wprowadzenia ceny maksymalnej może być rozwój działalności na czarnym rynku. Konsumenci chcąc dokonać danej transakcji mogą dopuścić się nielegalnego działania i zapłacenia za dane dobro więcej niż wynosi cena maksymalna. Tak samo sprzedający mogą oczekiwać od konsumentów dodatkowej zapłaty, w zamian za sprzedanie im dobra o wyższej jakości. Takie działania są nielegalne i prowadzą do rozwoju czarnego rynku (P. Krugman 2012, s. 213-220)

Korzyści wprowadzania ceny maksymalnej

Choć wprowadzenie ceny maksymalnej może nieść ze sobą negatywne skutki, to pewnym konsumentom przynosi korzyści. Wprowadzenie ceny maksymalnej daję szansę zawarcia transakcji poniżej ceny, jaką trzeba byłoby zapłacić na rynku, który nie podlega żadnym regulacjom cenowym.

Kiedy ceny maksymalne obowiązują od dłuższego czasu, to konsumenci nie mają realnego wyobrażenia, co stałoby się w przypadku zniesienia cen maksymalnych. Ceny mogłyby się podnieść tylko w niewielkim stopniu i sytuacja na rynku byłaby niewiele inna od tej, w której jest cena maksymalna (P. Krugman 2012, s. 221)

Cena maksymalna — artykuły polecane

Cena minimalna — Cena równowagi — Mechanizm rynkowy — Elastyczność cenowa popytu — Optymalna opłata celna — Parytet siły nabywczej — Nadwyżka — Dewaluacja — Równowaga rynkowa — Egzamin praktyczny

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Gregory N., Mankiw M. (2009), Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Grotkowska G., Wincenciak L. Powtórka z mikroekonomii, czyli co powinieneś wiedzieć zanim otworzysz Krugmana & Obstfelda..., Wydział Nauk Ekonomicznych UW, Warszawa
• Krugman P., Wells R. (2020), Mikroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Przesławska G. Mechanizm rynkowy. Struktury rynkowe, Uniwersytet Wrocławski, Instytut Nauk Ekonomicznych
• Ścisłowska M. (2013), Model dopasowywania się cen na rynku, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, wydział Matematyczno - Przyrodniczy

Autor: Justyna Świerczek