Prawo bankowe

Z Encyklopedia Zarządzania
Wersja z dnia 19:18, 26 gru 2023 autorstwa Zybex (dyskusja | edycje) (cleanup bibliografii i rotten links)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)

Prawo bankowe to zbiór przepisów prawnych regulujących strukturę, organizację oraz działalność banków. Prawo bankowe nie posiada jednak jednej ustawy, lecz korzysta z wielu nie tylko związanych z finansami, ale też z takich jak kodeks cywilny lub kodeks spółek handlowych. Te dwie są najstarszą częścią prawa bankowego.

TL;DR

Prawo bankowe reguluje strukturę i działalność banków. Składa się z wielu przepisów, w tym kodeksu cywilnego i kodeksu spółek handlowych. Podział prawa bankowego obejmuje prywatne i publiczne prawo bankowe. Ustawa z 1997 roku reguluje większość aspektów prawnych dotyczących banków. Historia prawa bankowego zaczyna się w średniowieczu, a regulacje prawne pojawiły się po Wielkim Kryzysie Gospodarczym. Źródłami prawa bankowego są konstytucja, ustawy i przepisy wykonawcze.

Podział

Wyróżniamy podział prawa bankowego na dwie grupy. Są nimi:

  • prywatne prawo bankowe
  • publiczne prawo bankowe.

Prywatne prawo bankowe zajmuje się i reguluje prawnie wszystkie czynności w relacji pomiędzy bankiem, a klientem oraz bankiem i bankiem. Do nich należy między innymi zawieranie umowy kredytu, umowy rachunku bankowego, gwarancji bankowej, tajemnicy bankowej.

Publiczne prawo bankowe określa zasady tworzenia nowych banków, działanie banków, nadzór bankowy, istnienie i funkcję banku centralnego, realizację polityki pieniężnej.

Ustawa regulująca prawo bankowe

Prawo bankowe reguluje ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe. Składa się ona z rozdziałów takich jak:

  • "Przepisy ogólne
  • Tworzenie i organizacja banków oraz oddziałów i przedstawicielstw banków
  • Podejmowanie i prowadzenie działalności przez banki krajowe na terytorium państwa goszczącego oraz przez instytucje kredytowe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
  • Rachunki bankowe
  • Rachunek VAT
  • Rozliczenia pieniężne przeprowadzane za pośrednictwem banków
  • Gwarancje bankowe, poręczenia i akredytywy
  • Lokaty ustrukturyzowane
  • Emisja bankowych papierów wartościowych
  • Szczególne obowiązki i uprawnienia banków
  • Zrzeszanie, łączenie się i podział banków
  • Fundusze własne, kapitał wewnętrzny i gospodarka finansowa banków
  • Nadzór bankowy
  • Nadzór nad oddziałami instytucji kredytowych
  • Nadzór skonsolidowany
  • Plany naprawy oraz wczesna interwencja, likwidacja i upadłość banku
  • Odpowiedzialność cywilna i karna
  • Wskaźniki w zakresie funduszy własnych banków
  • Przepisy przejściowe, zmiany w przepisach obowiązujących i przepisy końcowe". [1]

Historia

Od średniowiecza działalność bankierska była uważana za typową działalność gospodarczą. Banki jednak nie miały żadnych specjalnych regulacji prawnych, a zasady funkcjonowania opierały się na prawie cywilnym i handlowym. Brak im było także zewnętrznego nadzoru. Zmieniło się to dopiero w latach 20 i 30. XX w. po Wielkim Kryzysie Gospodarczym. Głównym powodem tych drastycznych zmian była fala bankructw banków poprzedzająca wielki Kryzys Gospodarczy. Doprowadziła ona do efektu domina, czyli wszystkie podmioty finansowe powiązane z bankami, które ogłosiły bankructwo, zostały pociągnięte do upadłości z powodu problemów finansowych. Po tym incydencie uznano, że działalność banków oraz bezpieczeństwo środków pieniężnych jest istotną kwestią z punktu widzenia makroekonomii. W związku z tym powstały osobne normy o charakterze inwestycyjno-ochronnym[2]

Źródła Polskiego Prawa Bankowego

Źródła polskiego prawa bankowego można podzielić na wiele sposobów w zależności od przyjętego kryterium podziału. Jednym z nich jest podział ze względu na hierarchię źródeł prawa. W tej klasyfikacji można wyróżnić trzy grupy, a mianowicie Konstytucję, pozostałe ustawy oraz przepisy wykonawcze.

Konstytucja

W Konstytucji RP możemy znaleźć tylko jeden przepis dotyczący prawa bankowego. Jest nim art. 227. Reguluje on kwestie dotyczące Narodowego Banku Polskiego jako banku centralnego. Oprócz prawa emisyjnego i realizowania polityki pieniężnej, Narodowy Bank Polski dba o wartość polskiego pieniądza. Możemy wyróżnić organy tej instytucji takie jak: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego[3]

Pozostałe ustawy

Do ustaw dotyczących bezpośrednio prawa bankowego zaliczamy między innymi: ustawę o Narodowym Banku Polskim, ustawę- Prawo Bankowe, ustawę o listach zastawnych i bankach hipotecznych, ustawę o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, ustawę o funkcjonowaniu banków spółdzielczych i banków je zrzeszających. Trzeba jednak jeszcze wymienić ustawy wchodzące w prawo bankowe, ale nie będące bezpośrednio nim związane. Są nimi ustawy takie jak np. Kodeks cywilny, ustawa - Prawo czekowe, ustawa- Prawo wekslowe, ustawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi, ustawa - Prawo dewizowe, ustawa o obligacjach, ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, Kodeks spółek handlowych[4]


Prawo bankoweartykuły polecane
Emisja obligacjiSpółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowaKasa oszczędnościowaInstytucja finansowaInstytucje finansowePrawo dewizoweTajemnica bankowaOrgany nadzoruNarodowy Bank Polski

Przypisy

  1. Dz.U. 1997 nr 140 poz. 939
  2. Góral L., Karlikowska M., Koperkiewicz-Mordel K. (2003), s. 19-21
  3. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
  4. Góral L., Karlikowska M., Koperkiewicz-Mordel K. (2003), s. 23-30

Bibliografia

  • Góral L., Karlikowska M., Koperkiewicz-Mordel K. (2003), Polskie prawo bankowe, LexisNexis, Warszawa
  • Grudziński Z. (2012), Wybrane zagadnienia z prawa bankowego, Wydawnictwo Poligraf, Brzezia Łąka
  • Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
  • Kowulski A. (2013), Prawo bankowe: komentarz, LexisNexis, Warszawa
  • Majchrzycka-Guzowska A. (2016), Finanse i prawo finansowe, LexisNexis, Warszawa
  • Ofiarski Z. (2017), Prawo bankowe, Wolters Kluwer, Warszawa
  • Smykla B. (2011), Prawo bankowe Komentarz, C.H. Beck, Warszawa
  • Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe. Dz.U. nr 140 poz. 939
  • Zimmerman P. (2012), Prawo upadłościowe i naprawcze Komentarz, C.H. Beck, Warszawa


Autor: Małgorzata Sołtys

Uwaga.png

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych.

Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.