Praca: Różnice pomiędzy wersjami
m (Infobox update) |
m (cleanup bibliografii i rotten links) |
||
| (Nie pokazano 10 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Praca''', ekon., socjol. [[proces]] złożonej aktywności fizyczno-umysłowej, której celem jest przekształcenie szeroko rozumianego środowiska w ten sposób, by zwiększyć [[szanse]] przeżycia gatunku ludzkiego. | |||
Celowa działalność człowieka, w której procesie przekształca on z pomocą narzędzi pracy (maszyn, urządzeń, środków technicznych) przedmioty pracy i przystosowuje je do [[potrzeba|potrzeb]] oraz świadczy określone [[usługa|usługi]] materialne ([[transport]], [[usługi]] remontowe) i niematerialne (teatr, telewizja) | |||
==TL;DR== | |||
Praca to proces, w którym człowiek za pomocą narzędzi przekształca przedmioty pracy, aby zwiększyć szanse przeżycia gatunku. Praca ma trzy funkcje: ekonomiczną, dochodową i społeczną. Prawo pracy reguluje stosunki między pracodawcą a pracownikiem. Praca jest świadczeniem wykonywanym przez pracownika na rzecz pracodawcy w ramach stosunku pracy. Stosunek pracy ma kilka cech, takich jak dobrowolność, osobiste świadczenie pracy, podporządkowanie, odpłatność i ryzyko. | |||
==Proces pracy== | ==Proces pracy== | ||
| Linia 23: | Linia 10: | ||
* przedmioty pracy | * przedmioty pracy | ||
* narzędzia | * narzędzia | ||
Praca polega zawsze na wydatkowaniu określonej energii mięśni i mózgu. Jeżeli praca ma charakter prosty i wymaga głównie wysiłku fizycznego mówimy wówczas o pracy prostej. Jeżeli natomiast praca wymaga niewielkiego wysiłku fizycznego i znacznego wysiłku umysłowego mówimy wówczas o pracy złożonej. Między pracą prostą a złożoną istnieje wiele stopni pośrednich. Złożoność pracy można ocenić przy użyciu analitycznej metody wartościowania pracy. | Praca polega zawsze na wydatkowaniu określonej energii mięśni i mózgu. Jeżeli praca ma charakter prosty i wymaga głównie wysiłku fizycznego mówimy wówczas o pracy prostej. Jeżeli natomiast praca wymaga niewielkiego wysiłku fizycznego i znacznego wysiłku umysłowego mówimy wówczas o pracy złożonej. Między pracą prostą a złożoną istnieje wiele stopni pośrednich. Złożoność pracy można ocenić przy użyciu analitycznej metody wartościowania pracy. | ||
"Wkład pracy może być mierzony za pośrednictwem dwóch wielkości jakimi są czas jej trwania i współczynnika określającego produktywność. Moc ekonomiczna w tym rozumieniu to produktywność pracy zatrudnionego. Zauważmy, że w praktyce praca jest wykonywana w czasie, a [[wynagrodzenie]] zależy od produktywności, przy czym ta wielkość wyraża nie tylko siłę i prędkość ale też [[jakość pracy]]. | "Wkład pracy może być mierzony za pośrednictwem dwóch wielkości jakimi są czas jej trwania i współczynnika określającego [[produktywność]]. Moc ekonomiczna w tym rozumieniu to produktywność pracy zatrudnionego. Zauważmy, że w praktyce praca jest wykonywana w czasie, a [[wynagrodzenie]] zależy od produktywności, przy czym ta wielkość wyraża nie tylko siłę i prędkość ale też [[jakość pracy]]". | ||
<google>n</google> | |||
==Funkcje pracy== | ==Funkcje pracy== | ||
Praca odgrywa doniosłą rolę w życiu człowieka i społeczeństwa. W wielkim uproszczeniu można powiedzieć, że spełnia ona trzy podstawowe i współzależne funkcje ekonomiczną, dochodową i społeczną. | Praca odgrywa doniosłą rolę w życiu człowieka i społeczeństwa. W wielkim uproszczeniu można powiedzieć, że spełnia ona trzy podstawowe i współzależne funkcje ekonomiczną, dochodową i społeczną. | ||
'''[[Funkcja]] ekonomiczna''' jest czynnikiem tworzenia produktu społecznego | '''[[Funkcja]] ekonomiczna''' jest czynnikiem tworzenia produktu społecznego | ||
Praca tworzy nowe wartości, umożliwia wzrost produkcji dóbr i usług, przyczynia się do wzrostu dobrobytu społecznego. Praca jest najbardziej aktywnym czynnikiem procesu gospodarczego, ponieważ to ludzie uruchamiają maszyny, środki [[transport]]u czy środki finansowe. wydajność, sprawność i efekty pracy zależą od kilku czynników: | Praca tworzy nowe wartości, umożliwia wzrost produkcji dóbr i usług, przyczynia się do wzrostu dobrobytu społecznego. Praca jest najbardziej aktywnym czynnikiem procesu gospodarczego, ponieważ to ludzie uruchamiają maszyny, środki [[transport]]u czy środki finansowe. [[wydajność]], [[sprawność]] i efekty pracy zależą od kilku czynników: | ||
* od wiedzy, umiejętności, talentów ludzi | * od wiedzy, [[umiejętności]], talentów ludzi | ||
* od motywacji do pracy wydajnej i [[innowacja|innowacji]] | * od motywacji do pracy wydajnej i [[innowacja|innowacji]] | ||
* od materialnych warunków pracy i poziomu technicznego maszyn, urządzeń, środków transportu i łączności | * od materialnych warunków pracy i poziomu technicznego maszyn, urządzeń, środków transportu i łączności | ||
| Linia 40: | Linia 28: | ||
'''Funkcja dochodowa''' jest środkiem uzyskiwania przychodów | '''Funkcja dochodowa''' jest środkiem uzyskiwania przychodów | ||
Ludzie pracują głównie dlatego, aby uzyskiwać dochody niezbędne do życia. [[Dochód]] z pracy jest najważniejszą i najbardziej pożądaną formą dochodu. | Ludzie pracują głównie dlatego, aby uzyskiwać [[dochody]] niezbędne do życia. [[Dochód]] z pracy jest najważniejszą i najbardziej pożądaną formą dochodu. | ||
'''Funkcja społeczna''' jest środkiem zaspokojenia aspiracji zawodowych i społecznych | '''Funkcja społeczna''' jest środkiem zaspokojenia aspiracji zawodowych i społecznych | ||
| Linia 46: | Linia 34: | ||
==Praca a prawo== | ==Praca a prawo== | ||
Praca [[pracownik|pracownika]] na rzecz [[pracodawca|pracodawcy]] w Polsce w świetle prawa podlega ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r.[[Kodeks Pracy]]. [[Ustawa]] określa prawa i obowiązki [[pracodawca|pracodawcy]] oraz [[pracownik|pracownika]]. To podstawowy akt prawny definiujący warunki, jakie muszą być spełnione przy nawiązaniu, świadczeniu i rozwiązywaniu [[Stosunek pracy|stosunku pracy]]. | Praca [[pracownik|pracownika]] na rzecz [[pracodawca|pracodawcy]] w Polsce w świetle prawa podlega ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r.[[Kodeks Pracy]]. [[Ustawa]] określa prawa i obowiązki [[pracodawca|pracodawcy]] oraz [[pracownik|pracownika]]. To podstawowy akt prawny definiujący warunki, jakie muszą być spełnione przy nawiązaniu, świadczeniu i rozwiązywaniu [[Stosunek pracy|stosunku pracy]]. | ||
[[Kodeks pracy]] mówi, że ilekroć jest w nim mowa o [[prawo pracy|prawie pracy]], to należy to rozumieć jako przepisy tego kodeksu oraz m.in. przepisy innych ustaw. [[Kodeks pracy]] jest również ustawą i w hierarchii źródeł prawa zajmuje zasadniczo takie samo miejsce jak inne ustawy regulujące prawo pracy. | [[Kodeks pracy]] mówi, że ilekroć jest w nim mowa o [[prawo pracy|prawie pracy]], to należy to rozumieć jako przepisy tego kodeksu oraz m.in. przepisy innych ustaw. [[Kodeks pracy]] jest również ustawą i w hierarchii źródeł prawa zajmuje zasadniczo takie samo miejsce jak inne ustawy regulujące [[prawo]] pracy. | ||
Zgodnie z prawem, jeżeli stosunek pracy określonej kategorii [[pracownik|pracowników]] regulują przepisy szczegółowe, przepisy kodeksu stosuje się jedynie w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami. | Zgodnie z prawem, jeżeli stosunek pracy określonej kategorii [[pracownik|pracowników]] regulują przepisy szczegółowe, przepisy kodeksu stosuje się jedynie w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami. | ||
Przykładowe zawody podlegające przepisom zawodowym: | Przykładowe zawody podlegające przepisom zawodowym: | ||
* nauczyciele, | * nauczyciele, | ||
* wykładowcy, | * wykładowcy, | ||
* służba cywilna, | * [[służba cywilna]], | ||
* sędziowie sądów powszechnych, | * sędziowie sądów powszechnych, | ||
* prokuratorzy. | * prokuratorzy. | ||
Prawo pracy nie reguluje sytuacji osób niebędących pracownikami w rozumieniu Kodeksu Pracy tj. wykonujących " | [[Prawo pracy]] nie reguluje sytuacji osób niebędących pracownikami w rozumieniu Kodeksu Pracy tj. wykonujących "pracę" na podstawie praw administracyjnych czy umów cywilno-prawnych np. [[umowa]] o dzieło czy umowa zlecenia. | ||
==Praca w rozumieniu Kodeksu Pracy== | ==Praca w rozumieniu Kodeksu Pracy== | ||
==Praca zawodowa== | ==Praca zawodowa== | ||
W rozumieniu Kodeksu Pracy praca jest świadczeniem wykonywanym przez [[Pracownik|pracownika]] na rzecz [[Pracodawca|pracodawcy]] w ramach łączącego ich [[Stosunek pracy|stosunku pracy]]. [[Kodeks pracy]] definiuje stosunek pracy jako zbiór cech szczególnych pozwalających odróżnić go od innych stosunków prawnych. | |||
W rozumieniu Kodeksu Pracy praca jest świadczeniem wykonywanym przez [[Pracownik|pracownika]] na rzecz [[Pracodawca|pracodawcy]] w ramach łączącego ich [[Stosunek pracy|stosunku pracy]]. [[Kodeks pracy]] definiuje stosunek pracy jako zbiór cech szczególnych pozwalających odróżnić go od innych stosunków prawnych. | |||
Cechy te to: | Cechy te to: | ||
1) dobrowolność | 1) dobrowolność - wolność pracy jest to jedna z podstawowych zasad prawa pracy, zgodnie z którą każdy ma prawo do swobodnego podejmowania decyzji o zatrudnieniu lub powstrzymywania się od wykonywania pracy. | ||
Regulacji prawa pracy nie podlegają prace wykonywane pod przymusem, jak np. praca niewolnicza, | Regulacji prawa pracy nie podlegają prace wykonywane pod przymusem, jak np. praca niewolnicza, | ||
2) osobiste świadczenie pracy | 2) osobiste świadczenie pracy - praca musi być świadczona osobiście przez pracownika na rzecz pracodawcy i nie można pełnić jej za pośrednictwem innej osoby, | ||
3) podporządkowanie | 3) podporządkowanie - zgodnie z art. 22 Kodeksu Pracy, praca wykonywana jest pod kierownictwem pracodawcy. Podczas świadczenia pracy [[pracownik]] jest podporządkowany pracodawcy. Pracodawca jest odpowiedzialny za organizację procesu pracy i ma prawo wydawać pracownikowi polecenia dotyczące sposobu jej wykonania. Posiada [[uprawnienia]] do kierowania pracą danego pracownika (art. 100 § 1 Kodeksu Pracy), | ||
4) odpłatność | 4) odpłatność - praca wykonywana w ramach stosunku pracy powinna być zawsze wynagradzana. Wynagrodzenie za pracę jest świadczeniem majątkowym wypłacanym pracownikowi przez pracodawcę odpowiednio za rodzaj, ilość i [[jakość]] wykonanej pracy. Wypłata wynagrodzenia należy do podstawowych obowiązków pracodawcy, | ||
5) ryzyko | 5) [[ryzyko]] - praca wykonywana jest na rzecz i ryzyko pracodawcy. W związku z tym, iż to pracodawca odnosi [[korzyść]] ekonomiczną z wykonania pracy przez pracownika ponosi on [[odpowiedzialność]] związaną z zatrudnieniem pracowników (Czerniak-Swędzioł J. 2014, s. 2-3) | ||
{{infobox5|list1={{i5link|a=[[Prawa pracownika]]}} — {{i5link|a=[[Honorarium]]}} — {{i5link|a=[[Wynagrodzenie]]}} — {{i5link|a=[[Równe traktowanie w zatrudnieniu]]}} — {{i5link|a=[[Warunki pracy]]}} — {{i5link|a=[[Pracodawca]]}} — {{i5link|a=[[Stosunek pracy]]}} — {{i5link|a=[[Dyscyplina pracy]]}} — {{i5link|a=[[Praca nakładcza]]}} }} | |||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
* Czerniak-Swędzioł J. (red.) (2014), Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, | <noautolinks> | ||
* | * Czerniak-Swędzioł J. (red.) (2014), ''Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych'', C.H. Beck, Warszawa | ||
* [ | * Pomykało W. (1995), ''Encyklopedia Biznesu'', Wydawnictwo FI, Warszawa | ||
* ''Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.'' [https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19740240141 Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141] | |||
</noautolinks> | |||
{{a|Marian Krzywoń, Dawid Skwarek}} | {{a|Marian Krzywoń, Dawid Skwarek}} | ||
[[en:Work]] | [[en:Work]] | ||
{{msg:law}} | {{msg:law}} | ||
[[Kategoria:Zarządzanie zasobami ludzkimi]] | |||
{{#metamaster:description|Praca to proces przekształcania środowiska dla wzrostu szans przetrwania gatunku ludzkiego. Ekonomia, socjologia.}} | |||
Aktualna wersja na dzień 00:34, 6 gru 2023
Praca, ekon., socjol. proces złożonej aktywności fizyczno-umysłowej, której celem jest przekształcenie szeroko rozumianego środowiska w ten sposób, by zwiększyć szanse przeżycia gatunku ludzkiego. Celowa działalność człowieka, w której procesie przekształca on z pomocą narzędzi pracy (maszyn, urządzeń, środków technicznych) przedmioty pracy i przystosowuje je do potrzeb oraz świadczy określone usługi materialne (transport, usługi remontowe) i niematerialne (teatr, telewizja)
TL;DR
Praca to proces, w którym człowiek za pomocą narzędzi przekształca przedmioty pracy, aby zwiększyć szanse przeżycia gatunku. Praca ma trzy funkcje: ekonomiczną, dochodową i społeczną. Prawo pracy reguluje stosunki między pracodawcą a pracownikiem. Praca jest świadczeniem wykonywanym przez pracownika na rzecz pracodawcy w ramach stosunku pracy. Stosunek pracy ma kilka cech, takich jak dobrowolność, osobiste świadczenie pracy, podporządkowanie, odpłatność i ryzyko.
Proces pracy
Zawiera trzy elementy:
- samą pracę
- przedmioty pracy
- narzędzia
Praca polega zawsze na wydatkowaniu określonej energii mięśni i mózgu. Jeżeli praca ma charakter prosty i wymaga głównie wysiłku fizycznego mówimy wówczas o pracy prostej. Jeżeli natomiast praca wymaga niewielkiego wysiłku fizycznego i znacznego wysiłku umysłowego mówimy wówczas o pracy złożonej. Między pracą prostą a złożoną istnieje wiele stopni pośrednich. Złożoność pracy można ocenić przy użyciu analitycznej metody wartościowania pracy.
"Wkład pracy może być mierzony za pośrednictwem dwóch wielkości jakimi są czas jej trwania i współczynnika określającego produktywność. Moc ekonomiczna w tym rozumieniu to produktywność pracy zatrudnionego. Zauważmy, że w praktyce praca jest wykonywana w czasie, a wynagrodzenie zależy od produktywności, przy czym ta wielkość wyraża nie tylko siłę i prędkość ale też jakość pracy".
Funkcje pracy
Praca odgrywa doniosłą rolę w życiu człowieka i społeczeństwa. W wielkim uproszczeniu można powiedzieć, że spełnia ona trzy podstawowe i współzależne funkcje ekonomiczną, dochodową i społeczną. Funkcja ekonomiczna jest czynnikiem tworzenia produktu społecznego
Praca tworzy nowe wartości, umożliwia wzrost produkcji dóbr i usług, przyczynia się do wzrostu dobrobytu społecznego. Praca jest najbardziej aktywnym czynnikiem procesu gospodarczego, ponieważ to ludzie uruchamiają maszyny, środki transportu czy środki finansowe. wydajność, sprawność i efekty pracy zależą od kilku czynników:
- od wiedzy, umiejętności, talentów ludzi
- od motywacji do pracy wydajnej i innowacji
- od materialnych warunków pracy i poziomu technicznego maszyn, urządzeń, środków transportu i łączności
- od społecznych warunków pracy do stosunków międzyludzkich oraz ich traktowania w zakładach pracy
Funkcja dochodowa jest środkiem uzyskiwania przychodów Ludzie pracują głównie dlatego, aby uzyskiwać dochody niezbędne do życia. Dochód z pracy jest najważniejszą i najbardziej pożądaną formą dochodu.
Funkcja społeczna jest środkiem zaspokojenia aspiracji zawodowych i społecznych Ludzie spędzają w środowisku pracy znaczną część swojego życia. Pracownicy oczekują, aby pracodawcy traktowali ich jako partnerów w procesie pracy i działalności gospodarczej.
Praca a prawo
Praca pracownika na rzecz pracodawcy w Polsce w świetle prawa podlega ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r.Kodeks Pracy. Ustawa określa prawa i obowiązki pracodawcy oraz pracownika. To podstawowy akt prawny definiujący warunki, jakie muszą być spełnione przy nawiązaniu, świadczeniu i rozwiązywaniu stosunku pracy. Kodeks pracy mówi, że ilekroć jest w nim mowa o prawie pracy, to należy to rozumieć jako przepisy tego kodeksu oraz m.in. przepisy innych ustaw. Kodeks pracy jest również ustawą i w hierarchii źródeł prawa zajmuje zasadniczo takie samo miejsce jak inne ustawy regulujące prawo pracy. Zgodnie z prawem, jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczegółowe, przepisy kodeksu stosuje się jedynie w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami.
Przykładowe zawody podlegające przepisom zawodowym:
- nauczyciele,
- wykładowcy,
- służba cywilna,
- sędziowie sądów powszechnych,
- prokuratorzy.
Prawo pracy nie reguluje sytuacji osób niebędących pracownikami w rozumieniu Kodeksu Pracy tj. wykonujących "pracę" na podstawie praw administracyjnych czy umów cywilno-prawnych np. umowa o dzieło czy umowa zlecenia.
Praca w rozumieniu Kodeksu Pracy
Praca zawodowa
W rozumieniu Kodeksu Pracy praca jest świadczeniem wykonywanym przez pracownika na rzecz pracodawcy w ramach łączącego ich stosunku pracy. Kodeks pracy definiuje stosunek pracy jako zbiór cech szczególnych pozwalających odróżnić go od innych stosunków prawnych. Cechy te to: 1) dobrowolność - wolność pracy jest to jedna z podstawowych zasad prawa pracy, zgodnie z którą każdy ma prawo do swobodnego podejmowania decyzji o zatrudnieniu lub powstrzymywania się od wykonywania pracy. Regulacji prawa pracy nie podlegają prace wykonywane pod przymusem, jak np. praca niewolnicza, 2) osobiste świadczenie pracy - praca musi być świadczona osobiście przez pracownika na rzecz pracodawcy i nie można pełnić jej za pośrednictwem innej osoby, 3) podporządkowanie - zgodnie z art. 22 Kodeksu Pracy, praca wykonywana jest pod kierownictwem pracodawcy. Podczas świadczenia pracy pracownik jest podporządkowany pracodawcy. Pracodawca jest odpowiedzialny za organizację procesu pracy i ma prawo wydawać pracownikowi polecenia dotyczące sposobu jej wykonania. Posiada uprawnienia do kierowania pracą danego pracownika (art. 100 § 1 Kodeksu Pracy), 4) odpłatność - praca wykonywana w ramach stosunku pracy powinna być zawsze wynagradzana. Wynagrodzenie za pracę jest świadczeniem majątkowym wypłacanym pracownikowi przez pracodawcę odpowiednio za rodzaj, ilość i jakość wykonanej pracy. Wypłata wynagrodzenia należy do podstawowych obowiązków pracodawcy, 5) ryzyko - praca wykonywana jest na rzecz i ryzyko pracodawcy. W związku z tym, iż to pracodawca odnosi korzyść ekonomiczną z wykonania pracy przez pracownika ponosi on odpowiedzialność związaną z zatrudnieniem pracowników (Czerniak-Swędzioł J. 2014, s. 2-3)
| Praca — artykuły polecane |
| Prawa pracownika — Honorarium — Wynagrodzenie — Równe traktowanie w zatrudnieniu — Warunki pracy — Pracodawca — Stosunek pracy — Dyscyplina pracy — Praca nakładcza |
Bibliografia
- Czerniak-Swędzioł J. (red.) (2014), Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, C.H. Beck, Warszawa
- Pomykało W. (1995), Encyklopedia Biznesu, Wydawnictwo FI, Warszawa
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
Autor: Marian Krzywoń, Dawid Skwarek
 |
Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu. |
