Unia walutowa

Unia walutowa jest jednym z najbardziej zaawansowanych etapów w procesie integracji gospodarczej, gdyż zakłada istnienie wspólnego rynku, koordynację polityki gospodarczej i monetarnej, posiadanie wspólnej waluty przez kraje członkowskie oraz istnienie jednej, wspólnej instytucji regulującej działanie rynku pieniężnego.

TL;DR

Unia walutowa to zaawansowany etap integracji gospodarczej, zakładający wspólny rynek, koordynację polityki gospodarczej i monetarnej, wspólną walutę i instytucję regulującą rynek pieniężny. Pierwsze próby utworzenia unii walutowej miały miejsce w XIX wieku, ale najbardziej znany przykład to Unia Gospodarczo-Walutowa powstała w ramach Unii Europejskiej w 1992 roku. Unia gospodarcza i monetarna obejmuje wspólny rynek towarów i usług oraz koordynację polityk gospodarczych i monetarnych. Członkami unii walutowej są kraje spełniające kryteria konwergencji, takie jak deficyt budżetowy, dług publiczny, inflacja, stopa procentowa i kurs walutowy. Unia walutowa różni się od unii ekonomicznej i monetarnej, obejmując oba te aspekty.

Geneza

Pierwsze próby utworzenia Unii Walutowej podjęto w ramach Niemieckiego Związku Celnego w pierwszej połowie XIX w. Rok 1834 był przełomowy, po raz pierwszy wspomniany związek postanowił wprowadzić zakaz stosowania cła wobec towarów, które były już oclone a przekroczyły teren administracyjny wchodzący w skład Niemieckiego Związku. Zjednoczenie Niemiec w 1871 r. zapoczątkowało tworzenie wspólnej waluty. Wydarzeniem, które zakończyło ten proces było utworzenie banku centralnego był to Reichbank, który przetrwał do 1948 r W 1865 r. została powołana Łacińska Unia Walutowa, inicjatorem była Francja. W skład wchodziły: Francja, Włochy, Belgia, Szwajcaria, a w późniejszym okresie również Grecja, Bułgaria, Rumunia, Serbia i Finlandia. Unia głównie służyła do poszerzania wpływów Francji w Europie. Nie wprowadzono wspólnej waluty. Unia mimo braków organizacyjnych oficjalnie przestała istnieć do 1926 rW 1873 r. powstała Unia Skandynawska w skład, której wchodziły Szwecja i Dania, później dołączyła Norwegia. Oficjalnie istniała do 1924 r. Sporym osiągnięciem było wprowadzenie wspólnej waluty - korony. W wyniku wybuchu pierwszej wojny światowej korona została uwolniona od kursu złota co w efekcie skutkowało upadkiem całej Skandynawskiej Unii Walutowej. Po dziś dzień Unia ta była najlepszą próbą wprowadzenia wspólnej waluty

Porozumienie w Bretton Woods Po wojnie do chętne do utworzenia systemu monetarnego były Stany Zjednoczone i Wielka Brytania. Oba systemy miały ze sobą wiele wspólnego m.in. wspólna międzynarodowa jednostka rozliczeniowa, ścisłe warunki dewaluacji wspomnianej jednostki, możliwość udzielania kredytów oraz powołanie specjalistycznych organizacji międzynarodowych. Problemem okazał się tzw. automatyzm kredytowy, który popierali Brytyjczycy, Amerykanie uważali, że udzielanie kredytów konkretnemu Państwu powinno być możliwe dopiero gdy występują poważne problemy z wypłacalnością. W końcowych efekcie umowę zawarto 22 lipca 1944 w Bretton Woods. Powstał powojenny system walutowy, który opierał się na następujących zasadach:

• głównych środkiem rezerwowym i płatniczym stało się złoto,
• aby zagwarantować stabilizację, ustalono stały parytet wymiany dolara za złoto - 35 dolarów za 1 uncję,
• kursy wymiany walut mogły się wahać wokół centralnego parytetu, banki centralne miały obowiązek interwencji w razie przekroczenia a nawet ryzyka przekroczenia ustalonych granic

W Bretton Woods utworzono również dwie instytucje: Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju. Działają one do dziś. Głównym celem pierwszej instytucji jest rozwiązywanie problemów finansowych danego państwa. Międzynarodowy Fundusz Walutowy może to zrobić przez udzielenie kredytu ma to głównie zapobiec sytuacjom takim tak dewaluacja. Międzynarodowy Fundusz Walutowy był zdolny do wydawania zgody na zmianę kursu danej waluty, mogła ona przekraczać 10% w stosunku do głównego parytetu. Z czasem zobowiązania Stanów Zjednoczonych zaczęły przewyższać rezerwy złota, które mieli do dyspozycji. Wprowadzono ograniczenia wypływu dolarów ze Stanów. W 1973 r. system przestał działać.

Polityka monetarna w unii walutowej

Polityka monetarna polega na osiąganiu celów monetarnych oraz pozamonetarnych poprzez instrumenty monetarne. Do celów monetarnych należy stabilizacja cen. Do celóww pozamonetarnych możemy zakwalifikować: wzrost gospodarczy, zatrudnienie, równowaga bilansu płatniczego. Zazwyczaj głównym celem jakim chce osiągnąć polityka monetarna jest stabilizacja cen. Do instrumentów jakimi posługuje się polityka zaliczyć można:

• kontrolę podaży pieniądza oraz rezerwy obowiązkowe,
• stopy procentowe,
• operacje na otwartym rynku,
• kurs walutowy

Rezerwy obowiązkowe są narzędziem przez, który bank centralny wpływa na podaż pieniądza. W taki sposób organizacja wpływa bezpośrednio na popyt konsumpcyjny i inwestycyjny Stopy procentowe, które mogą być regulowane oddziałują na popyta pieniądza. Wzrost stóp procentowych może prowadzić do wzrostu popytu na pieniądz oraz zmniejsza popyt konsumpcyjnego. Odpowiednio obniżka stóp będzie prowadził do spadku popytu na pieniądz a prowadzi do wzrostu popytu konsumpcyjnego Operacje otwartego rynku polegają głównie na sprzedaży lub zakupie walorów takich jak papiery wartościowe i waluty. Operacje takie wykonuje bank centralny w celu regulacji podaży pieniądza. Aby obniżyć podaż pieniądza i popyt globalny bank centralny sprzedaje wspomniane walory. Bank może również skupować walory aby pobudzić gospodarkę. Oddziaływanie banku centralnego poprzez kurs walutowy można podzielić na kurs płynny oraz regulowany kurs płynny. Zwykły kurs płynny jest rozwiązaniem, które zwalnia bank centralny z interwencji walutowych, ponieważ jest rozwiązaniem typowo rynkowym. W przypadku kursu płynnego istnieje tzw. "mechanizm zapewniający równoważenie bilansu płatniczego". Drugi opisywany system jest bardzo elastyczny i potrafi dostosować się do zmian zachodzących w gospodarce. Bardzo ważną kwestią jest również dużo mniejsze ryzyko wystąpienia jakichkolwiek kryzysów walutowych

Unia Gospodarczo-Walutowa

Najbardziej znanym przykładem unii walutowej jest Unia Gospodarczo-Walutowa (UGW) zawiązana przez członków Wspólnoty Europejskiej, która powstała w efekcie wejścia w życie Traktatu z Maastricht w 1992 roku. Opracowaniem podstawy działania i planu wprowadzenia UGW zajął się komitet powstały w 1988 r. pod przewodnictwem ówczesnego przewodniczącego Komisji EWG Jacquesa Delorsa. Zwieńczeniem prac komitetu był opublikowany w 1989 r. raport zw. Raportem Delorsa, w którym stwierdzono, że unia gospodarcza i walutowa to "dwie integralne części jednej całości, dlatego powinny być wprowadzane równolegle".

W Traktacie z Maastricht zostały ustalone podstawy prawne UGW, harmonogram jej wprowadzania oraz kryteria stawiane krajom członkowskim powstałej Unii Europejskiej zw. kryteriami konwergencji.

W przypadku UGW istnieje wspólny rynek towarów i usług oraz koordynacja polityk gospodarczych jej członków m.in. poprzez multilateralny nadzór i obserwację. Z kolei Europejski Bank Centralny (EBC), główna instytucja rynku pieniężnego krajów posiadających walutę euro, koordynuje wspólną politykę monetarną. Polityka ta jest kreowana przez Europejski System Banków Centralnych tj. wspólnie EBC oraz narodowe banki centralne państw członkowskich.

Harmonogram wprowadzania UGW

Zgodnie z harmonogramem program wprowadzania UGW został podzielony na trzy etapy:

• etap I - trwał od 1 lipca 1990 r. do 31 grudnia 1993 r.
• etap II - od 1 stycznia 1994 r. do 31 grudnia 1996 r.
• etap III - termin rozpoczęcia i zakończenia tego etapu nie został ustalony, gdyż uzależniony był od spełnienia przez kraje członkowskie kryteriów konwergencji.

Jak się później okazało z dniem 1 czerwca 1998 roku rozpoczął działalność Europejski Bank Centralny, a od 1 stycznia 1999 roku nową walutę euro wprowadzono do obiegu bezgotówkowego. Z dniem 1 stycznia 2001 roku wprowadzono euro do obiegu gotówkowego we wszystkich krajach UGW.

Członkowie UGW

Członkami UGW z dniem 1 stycznia 1999 r. stały się wszystkie kraje UE poza Wielką Brytanią, Szwecją, Danią oraz Grecją. Trzy pierwsze kraje nie weszły do UGW z przyczyn politycznych. Z kolei Grecja jako jedyny kraj nie była w stanie spełnić kryteriów konwergencji i wszedł do UGW dopiero z chwilą wprowadzenia euro do obiegu gotówkowego tj. 1 stycznia 2001 r.

Z grupy krajów, które weszły do Unii Europejskiej z dniem 1 maja 2004 r. Słowenia przyjęła euro 1 stycznia 2007 roku, Malta i Cypr 1 stycznia 2008 roku i Słowacja 1 stycznia 2009 roku.

Kryteria konwergencji

Kryteria konwergencji dotyczą:

1. deficytu budżetowego nie większego niż 3% PKB
2. długu publicznego nie większego niż 60% PKB
3. stopy inflacji nie większej niż 1,5 punktu procentowego w porównaniu do średniej dla trzech krajów o najniższej stopie inflacji.
4. długoterminowej stopy procentowej nie przekraczającej 2 punktów procentowych w porównaniu do średniej dla trzech krajów o najniższej stopie inflacji.
5. pozostawania kursu walutowego kraju w zakresie nie przekraczającym +/- 2,25% bez przeprowadzania dewaluacji przez okres co najmniej 2 lat przed dokonaniem oceny.

Unia walutowa a unia ekonomiczna

W.Molle wyodrębnia trzy przejawy polityki ekonomicznej: unię ekonomiczną, unię monetarną oraz unię ekonomiczną i monetarną. Przypisuje ona unii ekonomicznej koordynację lub nawet unifikację głównych dziedzin polityki pieniężnej. Unia monetarna wykazuje powiązania walut krajów które należą do wspólnoty. Unia ekonomiczna i monetarna łączy w sobie cechy dwóch wcześniej wymienionych W. Molle wskazuje, że pojęcie "unia ekonomiczna" jest pojęciem szerszym niż "unia monetarna".

Unia walutowa — artykuły polecane

Europejski System Walutowy — Bank Rozrachunków Międzynarodowych — System kursów walutowych — Wielki kryzys — Strefa Euro — Rezerwy dewizowe — Kryzys walutowy — G10 — Plan Marshalla

Bibliografia

• Białkowska-Gużyńska A. (2004), Kłopotliwa Unia Monetarna, Businessman Magazine, Nr 3
• Bukowski I. (2007), Strefa Euro, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Bukowski I. (2007), Unia monetarna Teoria i polityka, Difin, Warszawa
• Ciamaga L., Latoszek E., Michałowska-Gorywoda K., Oręziak L., Teichmann E. (2000), Unia Europejska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Gronkiewicz-Waltz H. (2011), Europejska Unia Gospodarcza i Walutowa, LexisNexis, Warszawa
• Kołodziejczyk-Konarska K. (2003), Unia Europejska w zarysie, Wydawnictwo TRIO, Warszawa
• Marchewka-Bartkowiak K. (2012), Nowe ponadnarodowe reguły budżetowe odpowiedzią na kryzys zadłużenia publicznego w strefie Euro, Economic Studies, Nr 1
• Nello S. (2005), The European Union. Economics, Policies and History, McGraw-Hill, Berkshire

Autor: Przemysław Żur, Kamil Dubiel