Liberalizacja handlu

W powszechnym rozumieniu gospodarką liberalną jest taka, której stosunki ekonomiczne z pozostałą częścią świata są wolne od ograniczeń i barier, a handel międzynarodowy jest istotnym obszarem jej funkcjonowania, a co za tym idzie ma znaczący udział w tworzeniu jej dochodu. Należy zaznaczyć, że istnieją różne poziomy, stopnie otwartości gospodarek oraz fakt, iż w rzeczywistości ciężko jest znaleźć na świecie przykład gospodarki całkowicie otwartej. Mimo postępującej globalizacji i liberalizacji dzisiejszymi relacjami transgranicznymi rządzą przepisy, regulacje i umowy, które siłą rzeczy nakładają kontrolę i ograniczenia na przepływ dóbr i usług, swobodne przenoszenie kapitału rzeczowego lub ludzkiego pomiędzy krajami czy też przepływ środków finansowych (Maciejkowski M., Wydmus S., s. 18)

TL;DR

Gospodarka liberalna to taka, w której handel międzynarodowy jest wolny od ograniczeń. Przynosi to korzyści, takie jak wzrost gospodarczy, większa konkurencyjność przedsiębiorstw i obniżenie cen. Jednak istnieją też kontrargumenty, takie jak potrzeba ochrony słabiej rozwiniętych krajów czy konieczność przeciwdziałania zakłóceniom rynkowym. W Unii Europejskiej proces liberalizacji handlu usługami trwał wiele lat i był stopniowy. Powstały różne dyrektywy i strategie mające na celu zwiększenie konkurencyjności i likwidację barier w handlu usługami.

Korzyści i argumenty przemawiające za wprowadzeniem gospodarki liberalnej

1. Otwartość jest podstawowym warunkiem do przeprowadzania międzynarodowej wymiany handlowej i skutkuje wzrostem gospodarczym.
2. Ze względu na istnienie różnic w wyposażeniu podstawowymi czynnikami wytwórczymi (praca, kapitał) pomiędzy gospodarkami, otwartość na wymianę dóbr pomaga w bardziej optymalnej alokacji zasobów w skali międzyregionalnej i międzynarodowej oraz przynosi powszechny wzrost produkcji.
3. Dzięki otwartości gospodarek realizowany jest wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw na rynku międzynarodowym, który został uzyskany dzięki dostępowi do nowych, zagranicznych technologii (Maciejkowski M., Wydmus S., s. 24,25)
4. Propagowanie zasad wolnego handlu skutkuje jego rozwojem w skali międzynarodowej, a to prowadzi do zwiększenia zatrudnienia oraz dochodów pracowników i przedsiębiorców należących do tego sektora.
5. Wolny handel wpływa na obniżanie cen światowych, wzrostu konkurencji, a w efekcie do obniżenia się poziomu inflacji w konkretnych krajach.
6. Otwarty handel, poprzez swobodny przepływ świadczonych usług, skutkuje wzrostem ich jakości.
7. Dzięki brakowi interwencjonizmu państwowego i użyciu przewag komparatywnych w handlu następuje specjalizacja produkcji, to natomiast prowadzi do wzrostu efektywności gospodarowania i szerszego wachlarza oferowanych produktów, które lepiej zaspokajają zróżnicowane potrzeby klientów (Hajdukiewicz A., Wydmus S., s. 21-23)

Kontrargumenty dotyczące prowadzenia polityki wolnego handlu

• W krajach słabiej rozwiniętych występuje potrzeba protekcji procesu rozwoju przemysłu, który nie jest zdolny do podjęcia konkurencji wolnorynkowej z podmiotami zagranicznymi, które znajdują się na wyższym etapie rozwoju.
• W celu poprawy cenowych warunków handlu niezbędne jest zastosowanie zaostrzeń handlowych pod postacią cła optymalnego. W sytuacji, gdy w danej grupie towarowej ceny importowe są niższe od "krańcowego kosztu importu oraz krańcowej korzyści społecznej z importu" cło optymalne doprowadzi do wyrównania tych parametrów i maksymalizacji poziomu dobrobytu w kraju importera.
• Konieczność ochrony rynku krajowego przed zjawiskiem takim jak dumping, które jest sprzeczne z koncepcją sprawiedliwego handlu. Aby przeciwdziałać temu zjawisku należy wprowadzić cła antydumpingowe.
• Konieczność przeciwdziałania zewnętrznym i wewnętrznym zakłóceniom rynkowym, które mogą negatywnie oddziaływać na krajową gospodarkę. Niwelowanie rynkowych zniekształceń jak również ich skutków oddziaływujących, negatywnie na społeczeństwo, jest bowiem pierwszorzędnym zadaniem polityki i rządu (Hajdukiewicz A., Wydmus S., s. 23-30)

Fazy liberalizacji handlu usługami w Unii Europejskiej

Już w traktacie rzymskim z 25 marca 1957 roku o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej, pojawiła się idea całkowitej liberalizacji wewnętrznej rynku usług. Wprowadzona zasada swobody świadczenia usług nakazuje usunięcia wszystkich form dyskryminacji narodowościowych odnoszących się do podmiotów świadczących usługi oraz zniesienia wszelkich ograniczeń, nawet tych, które są stosowane w odniesieniu do usługodawców rodzimych i usługodawców z innych krajów, jeżeli uniemożliwiają lub jakkolwiek utrudniają usługodawcom, którzy mają siedzibę działalności w innym państwie członkowskim, prowadzenie podobnej działalności usługowej. 1 stycznia 1970 roku przepisy, które nakazują zniesienia tych ograniczeń i zakazują dyskryminacji stały się skuteczne i uzyskały bezpośrednie pierwszeństwo przed krajowymi regulacjami. Bazując na postanowieniach traktatu wyszczególniono cztery grupy "środków ograniczających swobodę świadczenia usług". A były to środki utrudniające lub zakazujące:

1. wykonywanie usługodawcy działalności na własny rachunek w efekcie odmiennego traktowania niż obywateli kraju, w którym są świadczone usługi,
2. transfer elementów niezbędnych do wykonywania usługi lub materiałów, które zawierają takie narzędzia lub elementy,
3. przepływ funduszy koniecznych do wykonania usługi,
4. przepływ zapłaty za usługi.

Pod koniec lat osiemdziesiątych XX w. nastąpił kolejny postęp. Przyjęto wtedy wiele dyrektyw ustanawiających swobodne wykonywanie usług dla poszczególnych zawodów. Najważniejszym zadaniem wspólnoty Europejskiej stało się wykreowanie jednolitego rynku wewnętrznego. W Białej Księdze przyjętej w 1985 roku uwzględniono kompleksowy program, który miał skutkować zaprzestaniem tworzenia oraz zniesieniem barier w kształtowaniu rynku wewnętrznego. W 1986 roku podpisano Jednolity Akt Europejski, który ustanawiał zasady wspólnego wolnego rynku, oraz ramy czasowe realizacji tego rynku. Jednakże rynek wewnętrzny usług w praktyce nie funkcjonował zbyt dobrze, ponieważ był hamowany przez wiele regulacji branżowych oraz pozostałe narzędzia protekcjonistyczne w państwach Wspólnoty. Biorąc pod uwagę konieczność zwiększenia konkurencyjności oraz wzrastające znaczenie usług w narodowych gospodarkach, postanowiono o zapewnieniu rzeczywistej liberalizacji handlu. Strategia lizbońska, której głównym priorytetem była realizacja koncepcji jednolitego rynku, była kolejnym etapem w procesie liberalizacji. W grudniu 2000 roku wprowadzono "Strategię rynku wewnętrznego w zakresie usług", według której przekraczanie granic państw członkowskich przez usługi powinno być równie przystępne jak świadczenie usług wewnętrznych na terenie każdego państwa członkowskiego. Strategia ta obejmowała wszystkie branże gospodarki. W trakcie kolejnej fazy podjęto działania mające na celu zlikwidowanie zbędnych przeszkód w handlu usługami. Aby to osiągnąć przedstawiono "projekt dyrektywy o usługach w rynku wewnętrznym" 12 stycznia 2004 roku. Projekt miał na celu uregulować liberalizację handlem usługami w nieobjętym do tej pory zakresie. Projekt został uchwalony w 2006 roku. Najnowsza strategia rynku wewnętrznego przedstawiona w 2007 roku, przywidywała dodatkowe środki, aby lepiej dostosować politykę wewnętrznego rynku do wyzwań pochodzących z globalizacji. Głównym narzędziem realizacji nowej strategii, była obserwacja rynków. Pierwszym etapem tego procesu był horyzontalny przegląd sektorów by wyłonić najważniejsze rynki i sektory gospodarki. Drugi etap miał na celu identyfikację przyczyn nieprawidłowego funkcjonowania oraz adekwatnych środków, które mogłyby poprawić ten stan rzeczy (Rudnicka M., s. 135-142)

Liberalizacja handlu — artykuły polecane

Rynek krajowy — Polityka handlowa — Polityka proeksportowa — Unia — Polityka fiskalna — Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego — Czynniki wpływające na rozwój wymiany międzynarodowej — Gospodarka zamknięta — Analiza PEST

Bibliografia

• Duda M. (2004), Liberalizacja rynku a bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej, Promowanie konkurencji, nr 1 (33)
• Frączek P., Kaliski M., Szurlej A., (2010), Liberalizacja rynku gazu ziemnego a rozwój podziemnych magazynów gazu w Polsce, Poiltyka Energetyczna t. 13, z. 2
• Hajdukiewicz A., Wydmus S., (red.), (2015), Liberalizacja handlu a protekcjonizm korzyści i zagrożenia dla wymiany handlowej Polski, Difin, Warszawa
• Maciejewski M., Wydmus S. (red.) (2015), Liberalizacja i protekcjonizm we współczesnym handlu międzynarodowym, CeDeWu, Warszawa
• Pawlak K., Poczta W. (2008), Liberalizacja światowego handlu rolnego a możliwości rozwoju polskiego handlu zagranicznego produktami rolno-spożywczymi, Kwartalnik Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, nr 3
• Rudnicka M. (2012), Liberalizacja handlu usługami Unii Europejskiej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń

Autor: Julia Sitko