Upadłość

Upadłość - procedura wszczynana w razie niewypłacalności dłużnika, polegająca głównie na wspólnym dochodzeniu roszczeń przez wszystkich jego wierzycieli (tzw. egzekucja generalna, w odróżnieniu od egzekucji singularnej prowadzonej przez poszczególnych wierzycieli). Umożliwia ona często także restrukturyzację przedsiębiorstwa dłużnika (np. w drodze układu), a w niektórych porządkach prawnych także zwolnienie dłużnika z reszty długów. Szczegółowe zapisy dotyczące upadłości reguluje ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 535 z późn. zm.). Ustawa ta normuje w sposób bardzo dogłębny zagadnienia związane z konsekwencjami ogłoszenia upadłości, zawiera liczne przepisy dotyczące międzynarodowego postępowania upadłościowego, a także przypadki szczególne odnoszące się do odrębnych postępowań upadłościowych.

Najbardziej powszechne definicje upadłości:

• upadłość w sensie prawnym to procedura, która jest wprowadzana w celu ułatwienia wierzycielom i ich dłużnikom sytuacji, w której ci drudzy nie są w stanie lub nie chcą spłacić długów
• upadłość (inaczej bankructwo) polega na sądowym ustaleniu stanu niewypłacalności względem przedsiębiorcy. Podstawą do ogłoszenia upadłości jest nie regulowanie długów przez przedsiębiorcę
• z ekonomicznego punktu widzenia uznajemy za bankruta przedsiębiorcę, który bez zewnętrznej pomocy (np. umorzenie części długów, reorganizacja terminów spłat zobowiązań, podpisanie ugody z bankiem itp.) nie jest w stanie sam kontynuować działalności.

TL;DR

Upadłość to procedura, która jest wprowadzana w celu ułatwienia wierzycielom i dłużnikom sytuacji, w której ci drudzy nie są w stanie lub nie chcą spłacić długów. W Polsce upadłość reguluje ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze. Postępowanie upadłościowe może być prowadzone w trybie upadłości likwidacyjnej lub upadłości układowej. W przypadku upadłości likwidacyjnej majątek upadłego jest likwidowany, natomiast w przypadku upadłości układowej istnieje możliwość restrukturyzacji przedsiębiorstwa. Masa upadłościowa jest podzielona na cztery kategorie wierzytelności. Przepisy dotyczące upadłości mają zastosowanie do różnych podmiotów, takich jak osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, spółki z o.o. i spółki akcyjne, itd. Niektóre podmioty, takie jak Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego, nie mogą ogłosić upadłości. W postępowaniu upadłościowym uczestniczą różne organy, takie jak sąd upadłościowy, sędzia komisarz, syndyk, itd.

Postępowanie upadłościowe

W prawie polskim upadłość to postępowanie przewidziane w ustawie z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze, prowadzone w stosunku do dłużnika (zwanego w ustawie "upadłym"), który stał się niewypłacalny. Wszczęcie postępowania upadłościowego następuje wskutek ogłoszenia upadłości przez sąd.

Dla wszczęcia postępowania upadłościowego wymagana jest zdolność oraz niewypłacalność dłużnika.

Zdolność upadłościowa przysługuje co do zasady przedsiębiorcom, którymi są osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne posiadające zdolność prawną (np. spółki osobowe) prowadzące we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Prawo polskie nie przewiduje tzw. upadłości konsumenckiej. Nie każdy podmiot prawa posiada zdolność upadłościową. Zdolność upadłościowa nie jest równoznaczna ze zdolnością prawną i zdolnością do czynności prawnych. Przykładem podmiotów, nie mogących ogłosić upadłości w myśl art. 6 p.u.n. są Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego (nie posiadają statusu przedsiębiorcy).

Niewypłacalność w rozumieniu Prawa upadłościowego i naprawczego zachodzi jeżeli dłużnik nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań. Wymagalność to stan, w którym wierzyciel ma prawną możność żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności (np. wskutek nadejścia terminu świadczenia). Dłużnika nie będącego osobą fizyczną uznaje się za niewypłacalnego także w sytuacji, gdy jego zobowiązania przewyższają wartość majątku, choćby na bieżąco wykonywał swoje zobowiązania. Nie stosuje się tej procedury, gdy niewykonanie zobowiązania ma charakter trwały, bądź oddalenie wniosku skutkowałoby pokrzywdzeniem wierzycieli (art. 12 p.u.n.). W obliczu niewypłacalności sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości. Ma to miejsce w przypadku, gdy opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie przekracza trzech miesięcy, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika. Dzieje się tak, ponieważ ma to na celu uniemożliwienie ogłaszanie upadłości, gdy zaległości w spłacie długów są niewielkich rozmiarów.

Dodatkowym warunkiem wszczęcia postępowania upadłościowego jest możliwość pokrycia jego kosztów z majątku dłużnika.

Postępowanie upadłościowe prowadzi się w trybie upadłości likwidacyjnej albo upadłości układowej. Upadłość likwidacyjna ma na celu zasadniczo likwidację majątku upadłego i zaspokojenie wierzycieli z uzyskanych w ten sposób środków. Upadłość układowa ma na celu, oprócz zaspokojenia wierzycieli, także restrukturyzację przedsiębiorstwa upadłego w drodze układu. Zarówno pierwszy, jaki i drugi sposób ogłoszenia upadłości wiąże się z różnorodnymi następstwami, jakie każdy z nich niesie dla upadłego. Upadłość likwidacyjna oznacza, że upadły po zakończeniu postępowania zostanie pozbawiony majątku, a także traci byt prawny (o ile nie jest osobą fizyczną). Natomiast w sytuacji upadłości z możliwością zawarcia układu, jeżeli przebieg postępowania będzie dla upadłego pomyślny, ma on szanse dalszego prowadzenia działalności i wyjścia ze stanu niewypłacalności. Kolejną różnicą są skutki prawne dotyczące ogłoszenia upadłości (J. Katner 2009, s. 147,148).

Podział masy upadłości

Z chwilą ogłoszenia upadłości majątek jednostki staje się masą upadłościową, z której nastąpi zaspokojenie wierzycieli upadłego (art. 61, 62 p.u.n.). Ustaleniem składu masy zajmuje się syndyk (nadzorca sądowy w przebiegu postępowania z możliwością zawarcia układu), który sporządza inwentarz (art. 68, 69 p.u.n.).Wyróżniamy cztery kategorie podziału wierzytelności. Do pierwszej kategorii zaliczamy koszty postępowania upadłościowego, należności wobec ZUS i należności wobec pracowników upadłego. Do drugiej - podatki i inne daniny publiczne. Do trzeciej - ogół pozostałych wierzytelności upadłego, w znaczącym stopniu zobowiązania w obrocie gospodarczym. Kategoria czwarta obejmuje m.in. odsetki od należności z poprzednich kategorii (art. 342 ust. 1 p.u.n.).

Zakres podmiotowy

Podmiotowy zakres stosowania Ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze Przepisy stosuje się do:

• dłużników, którzy są jednocześnie przedsiębiorcami
• osoby fizycznej
• osoby prawnej
• jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej
• spółek z o.o. i spółek akcyjnych nieprowadzących działalności gospodarczej
• wspólników osobowych spółek handlowych, którzy odpowiadają całym swoim majątkiem za sytuację w firmie
• wspólników spółki partnerskiej
• oddziałów banków zagranicznych w rozumieniu przepisów prawa bankowego

Ograniczenia stosowania

Upadłości nie mogą ogłosić:

• Skarb Państwa
• jednostki samorządu terytorialnego
• publiczne samodzielne zakłady opieki zdrowotnej
• instytucje i osoby prawne utworzone w drodze ustawy oraz utworzonych w wykonaniu obowiązku nałożonego ustawą
• osoby fizyczne prowadzących gospodarstwo rolne
• uczelnie

Organy postępowania upadłościowego

Klasyfikacja organów postępowania upadłościowego: W postępowaniu upadłościowym i naprawczym, w zależności od rodzaju prowadzonego postępowania, biorą udział różne organ:

• Sąd upadłościowy
• Sędzia komisarz (w przypadku upadłości "likwidacyjnej")
• Syndyk (w przypadku upadłości "likwidacyjnej")
• Nadzorca sądowy (w przypadku upadłości z możliwością zawarcia układu)
• Zarządca

Upadłość — artykuły polecane

Postępowanie upadłościowe — Postępowanie egzekucyjne — Spółka jawna — Rodzaje spółek — Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością — Syndyk — Spółka komandytowa — Jednoosobowa spółka skarbu państwa — Spółka cicha

Bibliografia

• Jasinkiewicz B. (red.) (2001), Prawo upadłościowe i układowe, ODDK, Gdańsk
• Jędrzejewski S. (2016), Przedsiębiorstwo w upadłości, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
• Katner W. (red.) (2017), Prawo cywilne i handlowe w zarysie, Wolters Kluwer, Warszawa
• Stanisław S., Szajkowski A., Szumański A., Szwaja J. (2004), Kodeks spółek handlowych, C.H. Beck, Warszawa
• Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe Dz.U. 2003 nr 60 poz. 535
• Zedler F. (1999), Prawo upadłościowe i układowe, TNOiK Dom Organizatora, Toruń

Autor: Marina Zakrzewska, Wiktoria Wolnik, Mateusz Mędrek

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.