Ustawa o VAT

Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535) jest aktem prawnym definiującym podatek jaki jest nakładany na wydatki konsumpcyjne czyli obrót towarami i usługami. Zawiera wysokość stawek w zależności od klasyfikacji produktu. Określa podatników zobowiązanych do uiszczania daniny jak również procedury odliczania i zwrotu podatku. Ustawa obowiązuje od 20 kwietnia 2004 r.

W Polsce podatek został pierwszy raz wprowadzony przez Ustawę z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. 1993 nr 11 poz. 50), która nie spełniała jednak wymogów prawa Uni Europejskiej. Po przystąpieniu do Unii została zastąpiona nową ustawą, tracąc moc 12 kwietnia 2004 roku.

Ustawa o podatku od towarów i usług jest skrótowo nazywana ustawą o VAT (z ang. Value-added tax, VAT) lub ustawą o PTU (Podatku od towarów i usług).

Ustawa o podatku od towarów i usług była wielokrotnie nowelizowana. Do najistotniejszych nowelizacji z ostaniach lat można zaliczyć Ustawę z dnia 26 listopada 2010 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz.U. 2010 nr 238 poz. 1578) która zwiększa czasowo stawkę podstawową tego podatku z 22 % na 23 % jak również stawkę obniżoną z 7 % na 8 %.

TL;DR

Ustawa o podatku od towarów i usług określa podatek na wydatki konsumpcyjne w Polsce. Zawiera wysokość stawek, zasady odliczeń i zwrotów podatku. Obowiązuje od 2004 roku. Ustawa została wielokrotnie nowelizowana. Wprowadza także mechanizmy uszczelniające system podatkowy, takie jak podzielona płatność i split payment. Aktualnie obowiązują stawki VAT: 23%, 8%, 5% i 0%.

Wdrożenia dyrektyw Wspólnot Europejskich

Ustawa wdraża w zakresie swoich regulacji następujące dyrektywy europejskie:

1. Dyrektywa Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej,

jak również szereg rozporządzeń Rady i Komisji UE.

Struktura Ustawy o podatku od towarów i usług

Dział I: Przepisy ogólne.

Dział II: Zakres opodatkowania

Dział III: Podatnicy, płatnicy i przedstawiciele podatkowi

Dział IV: Obowiązek podatkowy

Dział V: Miejsce świadczenia

Dział VI: Podstawa opodatkowania

Dział VII: Zasady wymiaru i poboru podatku z tytułu importu towarów

Dział VIII: Wysokość opodatkowania

Dział IX: Odliczenie i zwrot podatku. Odliczanie częściowe

Dział X: Rejestracja. Deklaracje i informacje podsumowujące. Zapłata podatku

Dział XI: Dokumentacja

Dział XII: Procedury szczególne

Dział XIII: Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy epizodyczne, przepisy przejściowe i końcowe

Załączniki:

• Załącznik nr 3: Wykaz towarów i usług opodatkowanych stawką podatku w wysokości 7%
• Załącznik nr 6: Wykaz towarów i usług opodatkowanych stawką podatku w wysokości 3%
• Załącznik nr 7: Wykaz towarów, do których ma zastosowanie zwolnienie od podatku na podstawie art. 74 ust. 1 pkt 17 ustawy
• Załącznik nr 8: Wykaz towarów, których dostawa jest opodatkowana stawką o% na podstawie art 83 ust. 1 pkt 26 ustawy
• Załącznik nr 10: Wykaz towarów i usług opodatkowanych stawką podatku w wysokości 5%
• Załącznik nr 12: Lista towarów, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku określone w art. 113 ust. 1 i 9 ustawy
• Załącznik nr 15: Wykaz towarów i usług, o których mowa w art. 105a ust. 1, art. 106e ust. 1 pkt 18a, art. 108a ust. 1a oraz art. 108e ustawy

Stawki VAT

Aktualnie obowiązujące w Polsce stawki VAT, określone w artykule 41 w artykule 146 to:

• 23 % - podstawowa stawka podatku VAT (podwyższona o 1 pkt procentowy w stosunku do bazowej stawki podstawowej 22 %),
• 8 % - stawka obniżona (podwyższona o 1 pkt procentowy w stosunku do bazowej stawki obniżonej 7 %), obejmująca między innymi wybrane produkty spożywcze, produkty rolne i inwentarz żywy oraz podstawowe usługi (np. fryzjer, weterynarz, transport),
• 5 % - stawka obniżona, obejmująca między innymi podstawowe produkty spożywcze oraz książki i czasopisma,
• 0 % - stawka dla wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów oraz eksportu towarów.

Pełna lista towarów i usług objętych stawkami obniżonymi jest zawarta w załączniku nr 3 oraz załączniku nr 10 do Ustawy.

Powyższe stawki obowiązują od 1 stycznia 2011 do 31 grudnia 2018 z przedłużeniem na rok 2019 i kolejne, w których spełnione są relacje długu publicznego do PKB. Warunki zakładają, że powrót do stawek 22 % oraz 7 % nastąpi w momencie w którym dług publiczny pomniejszony o wartość gotówki na rachunku Ministerstwa Finansów wyniesie poniżej 43 % PKB oraz różnica między deficytem sektora finansów publicznych a celem, do którego Polska zobowiązała się zmierzać będzie mniejszy niż 6 pkt procentowych PKB.

Uszczelnianie systemu podatkowego

Działania takie jak unikanie płacenia podatku VAT oraz wyłudzanie daniny powodują powstawanie luki podatkowej czyli różnicy między wpływami podatkowymi a kwotą jaka powinna zostać uzyskana w oparciu o przepisy prawa podatkowego. W celu zmniejszania wspomnianej luki oraz zwiększenia ściągalności podatku VAT, Ministerstwo Finansów wprowadziło mechanizmy uszczelniające system podatkowy.

Mechanizm podzielonej płatności (tzw. split payment) został wprowadzony wraz z nowelizacją: Ustawą z dnia 15 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2018 poz. 62). Zgodnie z artykułem 108 mechanizm polega na rozbiciu płatności za fakturę na dwie kwoty: zapłata kwoty netto jest dokonywana na rachunek bankowy (tzw. rachunek bieżący, rozliczeniowy) natomiast zapłata kwoty VAT wpływa na dedykowany rachunek VAT dostawcy. Może być wykorzystywany przez podatników dokonujących płatności za fakturę. Ustawa z dnia 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2019 poz. 1751) wprowadza obowiązek podzielonych płatności w przypadku nabywania towarów i usług potwierdzonych fakturą, której wartość opiewa na kwotę przekraczającą 15 tys. zł.

Mechanizm split payment przyspiesza proces zwrotu podatku od towaru i usług, redukując go do 25 dni. Zwalnia on również uczciwego przedsiębiorcę płacącego za fakturę z odpowiedzialności prawnej w przypadku nieświadomego uczestnictwa w procederze wyłudzania daniny (np. w oparciu o "puste faktury"). Wymusza on też na płatniku przejrzystość przy rozliczaniu zwrotu podatku VAT.

Ustawa o VAT — artykuły polecane

Cechy podatku VAT — Podatek VAT — Faktura elektroniczna — Ustawa o podatku VAT — Podatek dochodowy od firm — Ustawa o podatku od towarów i usług — Rejestracja podatnika VAT — Podatek VAT - należny — Certyfikat rezydencji

Bibliografia

• Prudzienica M., Bobkier R. (2015), Wpływ zmian stawek podatku od towarów i usług na umowy w obrocie gospodarczym na przykładzie nowelizacji z 2011 roku, Economics and Management, nr 1
• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535
• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535
• Żak A. (2019), Split payment - charakterystyka oraz wpływ na uszczelnianie luki podatkowej w podatku od towarów i usług, Zeszyt Studencki Kół Naukowych Wydziału Prawa i Administracji UAM, nr 9, s. 261-275

Autor: Judyta Krowicka

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.