Cena minimalna
Cena minimalna to cena poniżej której nie mogą być zawierane transakcje na sprzedaż produktu lub wykonanie usługi.
“Ceny minimalne stosowane są w celu:
- zabezpieczenia interesów producenta (w rolnictwie)
- zmniejszenia spożycia dóbr niepożądanych społecznie (regulacja cen alkoholu i tytoniu)" (A. Oleksiuk, J.Białek 2008, s. 44)
TL;DR
Wprowadzenie cen minimalnych ma na celu ochronę interesów producentów i zmniejszenie spożycia niepożądanych dóbr. Państwo może ingerować w rynek poprzez ustalanie minimalnych lub maksymalnych cen, co ma konsekwencje dla popytu i podaży. Cena minimalna jest zawsze wyższa od ceny równowagi rynkowej, co może prowadzić do spadku popytu i wzrostu podaży. W niektórych krajach ceny minimalne są kontrolowane przez państwo dla zapewnienia opłacalności produkcji rolnikom. Jednak wprowadzenie cen minimalnych może prowadzić do nadwyżek i nieefektywności na rynku.
Regulacja cen
Funkcjonowanie mechanizmu rynkowego może być określane jako zderzenie się na rynku dwóch sprzecznych interesów. Po jednej stronie są nabywcy reprezentujący stronę popytową, których celem jest chęć realizowania zakupów po najniższych cenach. Drugą stronę czyli stronę podażową reprezentują producenci, chcąc dostarczać dobra po cenach jak najwyższych. Konflikt ten prowadzi niejednokrotnie do pojawienia się problemu, który dotyczy kupna i sprzedaży szczególnego rodzaju dóbr, np. energii elektrycznej czy wody, a więc dóbr podstawowych. Problem ten z kolei prowadzi do sytuacji, w której konsumenci bądź producenci wymagają wyjątkowego potraktowania, które przeważnie jest sprzeczne z prawami ekonomii. Rezultatem tego jest ingerencja państwa w rynek. Włączenie się państwa następuje przez zmianę przepisów regulacyjnych, które dotyczą zmiany poziomu ceny danego dobra. Z reguły wprowadzenie cen maksymalnych i minimalnych w tej sytuacji jest obowiązkiem państwa (G. Wolska 2014, s 82)
Ingerencja ze strony państwa może mieć charakter bezpośredni, gdy państwo określa minimalną lub maksymalną wartość konkretnego parametru, na przykład ceny dobra lub wielkości podaży i wielkości popytu. Ingerencja państwa może być również pośrednia w sytuacji gdy państwo oddziałuje na kształtowanie się punktu równowagi na rynku pewnego dobra, obciążając działające na nim podmioty podatkiem lub też udzielając im dotacji (S. Forlicz, M. Jasiński 2010, s 149)
Cena równowagi rynkowej
Cena równowagi rynkowej to cena przy której popyt i podaż równoważą się, a więc punkt równowagi cenowej to punkt w którym przecina się krzywa popytu z krzywą podaży. Obie krzywe zarówno popytu jak i podaży stanowią instrument opisujący dynamikę produktu w przypadku zmiany jego ceny. "Gdy cena jest mniejsza od ceny równowagi rynkowej, następuje nadwyżka popytu nad podażą. Natomiast kiedy cena jest większa od ceny równowagi rynkowej, występuje nadwyżka podaży nad popytem. Jest to tzw. cena czyszcząca rynek, pozwala na uwolnienie rynku z nadmiernej ilości popytu lub podaży" (A. Oleksiuk, J.Białek 2008, s. 44)
Cena minimalna
Jest to cena, poniżej której dane dobro nie może być sprzedawane, Cena minimalna kształtuje się zawsze powyżej punktu równowagi rynkowej, który wyznaczany jest poprzez mechanizm wolnej konkurencji. Wprowadzenie cen minimalnych wiąże się z podwyżką cen dóbr, objętych tymi cenami. Taka decyzja rządu niesie ze sobą rozmaite skutki. Podwyżka ceny zazwyczaj powoduje spadek popytu a także wzrost rozmiarów podaży, w zależności od elastyczności popytu i podaży. Operacja wprowadzenia cen minimalnych jest niekorzystna dla konsumentów.
Chcąc zapewnić rolnikom opłacalność produkcji w niektórych krajach ceny minimalne są kontrolowane przez państwo, np. na mleko, przetwory mleczne, a także zboża. Gdyby ceny wspomnianych dóbr były regulowane przez mechanizm rynkowy, wówczas cena równowagi kształtowałaby się na dużo niższym poziomie niż cena minimalna. W rezultacie niektórzy rolnicy musieliby zaprzestać produkcji lub byliby zagrożeni bankructwem. Na wykresie przedstawiającym poziom ceny minimalnej występuje nadwyżka wielkości podaży dóbr nad rozmiarami popytu na nie. Nadwyżkę tą której nie można sprzedać na normalnym rynku musi kupić państwo, a także ponieść koszty jej magazynowania. Może też przeznaczyć ją na cele charytatywne lub wyeksportować za granicę jeżeli istnieje taka możliwość. (S. Forlicz, M. Jasiński 2010, s. 74)
Jeżeli państwo nie przygotowało się na skupowanie niechcianych nadwyżek, cena minimalna oznacza, że część niedoszłych sprzedających nie może znaleźć nabywców na swoje dobra. Dzieje się tak w przypadku gdy mamy do czynienia z ceną minimalną za godzinę pracy czyli płacą minimalną. "Kiedy płaca minimalna jest wyższa niż stawka godzinowa za pracę w warunkach równowagi rynkowej, wtedy niektóre osoby chcące pracować, czyli sprzedawać swoją pracę, nie mogą znaleźć nabywców - pracodawców, którzy chcieliby dać im pracę". (P. Krugman, R. Wells 2013, s. 226)
Ceny minimalne, a nieefektywność
Wynikająca z cen minimalnych stała nadwyżka dóbr powoduje niewykorzystane możliwości - nieefektywność. Podobnie też niedobory wynikające z cen maksymalnych powodują "bezpowrotną stratę spowodowaną nieefektywnie niską ilością, nieefektywną alokację dóbr wśród sprzedających, zmarnowane zasoby, nieefektywnie niską jakość i pokusę łamania prawa przez sprzedawanie dóbr poniżej ustawowej ceny". (P. Krugman, R. Wells 2013, s. 227-228)
| Cena minimalna — artykuły polecane |
| Równowaga rynkowa — Cena maksymalna — Mechanizm rynkowy — Cena — Krzywa podaży — Cena równowagi — Płaca realna — Monopson — Elastyczność cenowa popytu |
Bibliografia
- Banaś J., Dejniak D. (2012)Zastosowanie równań różnicowych w modelowaniu równowagi rynkowej, "Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy", nr 26, s. 6-16
- Forlicz S., Jasiński M. (2010), Mikroekonomia, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Poznań
- Krugman P., Wells R. (2020), Mikroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Miłoszewicz D. (2004), Retrospektywne ujęcie roli państwa w gospodarce w myśli ekonomicznej, Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, nr 3
- Oleksiuk A., Białek J. (2013), Mikroekonomia Wydawnictwo Key Text, Warszawa
- Romanow Z. (1990), Równowaga gospodarcza w teoriach ekonomicznych, Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, nr 2
- Wolska G. (red.) (2014), Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
Autor: Agnieszka Wincenciak
