Rachunek kosztów według faz produkcji

Rachunek kosztów według faz produkcji
Polecane artykuły
Kalkulacja podziałowa Kalkulacja doliczeniowa Metody rozliczania kosztów Koszt jednostkowy Rachunek normatywny kosztów Normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych Koszt wytworzenia produktu Metoda ceny przeciętnej Produkcja seryjna

Rachunek kosztów według faz produkcji (inaczej kalkulacja procesowa fazowa) stosowany jest w przypadku, gdy proces wytworzenia danego produktu składa się z kilku następujących po sobie faz technologicznych, w wyniku których powstają określone półprodukty, detale lub części. W metodzie kalkulacji fazowej każda faza technologiczna stanowi odzdzielny etap kalkulacji. W każdej fazie kalkulowany jest techniczny koszt wytworzenia. Półprodukty powstałe we wcześniejszych fazach technologicznych przekazywane są do następnych faz po technicznym koszcie wytworzenia. Ma zastosowanie głównie w produkcji masowej, wieloseryjnej, np. w wytwórniach marmolady, przemyśle cukierniczym, odzieżowym, włókienniczym, w produkcji odlewów, ceramiki budowlanej. Metoda kalkulacji fazowej umożliwia dokładniejsze rozliczenie i kontrolę kosztów poszczególnych faz produkcyjnych co umożliwia także ustalenie kosztu poszczególnych półproduktów, które są przekazywane po każdym procesie produkcyjnym.

TL;DR

Metoda kalkulacji fazowej polega na rozliczaniu kosztów produkcji w poszczególnych fazach technologicznych. Można ustalić koszt jednostkowy wytworzenia półfabrykatów oraz wyrobów gotowych. W zależności od rodzaju produkcji stosuje się różne odmiany kalkulacji procesowej. Koszty są ewidencjonowane na kontach analitycznych i przenoszone na konto "Produkcja podstawowa".

Kalkulacja jednostkowego kosztu wytworzenia

Dla każdej wydzielonej fazy technologicznej obserwuje się ponoszone koszty. Wydzielenie poszczególnych faz produkcji często wiąże się z wyodrębnieniem jednostek organizacyjnych wewnątrz przedsiębiorstwa realizujących daną fazę procesu produkcyjnego lub pojedynczych stanowisk, których wielkość produkcji można zmierzyć. Dlatego w tej kalkulacji możliwe jest ustalenie nie tylko kosztu jednostkowego wytworzenia wyrobu gotowego przekazywanego do magazynu, ale także kosztu jednostkowego półfabrykatów powstających w kolejnych fazach procesu produkcyjnego. Każdy proces produkcyjny jest traktowany jako odrębny etap kalkulacji.

Do rozliczania kosztów danej fazy na produkty, w zależności od rodzaju produkcji można wykorzystać metodę kalkulacji podziałowej prostej, podziałowej ze współczynnikami lub metodę kalkulacji doliczeniowej.

Odmiany kalkulacji procesowej (fazowej)

Ze względu na rodzaj produkcji wyróżnia się:

• kalkulację procesową prostą - stosowaną w przedsiębiorstwach, w których we wszystkich fazach procesu produkcyjnego produkcja jest jednorodna,
• kalkulację procesową mieszaną - stosowaną w przedsiębiorstwach, w których jedne wydziały zajmują się produkcją jednorodną, a w innych produkcja jest różnorodna.

Ze względu na sposób przekazywania półfabrykatów pomiędzy wyodrębnionymi fazami procesu technologicznego wyróżnia się:

• kalkulację fazową półfabrykatową,
• kalkulację fazową - bezpółfabrykatową.

W metodzie półfabrykatowej zakłada się, że koszty każdej fazy gromadzi się w karcie kalkulacyjnej, a następnie powiększa się je o wartość półfabrykatów przyjętych z fazy poprzedzającej. W rezultacie koszty ustalone w ostatniej fazie są równe kosztom wytworzenia wyrobów gotowych. Koszt wytworzenia wyrobów gotowych przy zastosowaniu metody półfabrykatowej można zapisać za pomocą formuł:

I - pierwsza faza produkcji

$KF_{\text{(I)}}=K_{\text{(M)}}+K_{\text{(P fazy I)}}$

II - druga faza produkcji

$KF_{\text{(II)}}=KF_{\text{(I)}}+K_{\text{(P fazy II)}}$

N - 1 - przedostatnia faza produkcji

$KF_{\text{(N-1)}}=KF_{\text{(N-2)}}+K_{\text{(P fazy N-1)}}$

N - ostatnia faza produkcji

$KF_{\text{(N)}}=KF_{\text{(N-1)}}+K_{\text{(P fazy N)}}$

Koszt wytworzenia produktów:

$K_{\text{(WG)}}=KF_{\text{(N)}}$

gdzie:

$KF_{\text{(I)}}$ - koszty wytworzenia półfabrykatu po fazie (I) procesu produkcyjnego,

$KF_{\text{(M)}}$ - koszty wsadu materiałów,

$KF_{\text{(M)}}$ - koszty przerobu wyodrębnionej fazy produkcyjnej,

$K_{\text{(WG)}}$ - koszt wytworzenia wyrobów gotowych.

Ewidencja kosztów

Konta analityczne kosztów poszczególnych procesów prowadzone do konta "Produkcja podstawowa" zbierają w ciągu okresu koszty bezpośrednie, do których w końcu miesiąca - przed sporządzeniem kalkulacji dolicza się koszty pośrednie ewidencjonowane na koncie "Koszty wydziałowe". W przypadku gdy wydziały produkcyjne pokrywają się z fazami produkcyjnymi, to do konta "Koszty wydziałowe" prowadzi się konta analityczne dla każdej fazy. W końcu miesiąca koszty wydziałowe z odpowiadającego mu konta analitycznego kosztów wydziałowych przenoszone są na konto analityczne, prowadzone do konta "Produkcja podstawowa".

Niektóre jednostki gospodarcze nie prowadzą odrębnej ewidencji kosztów wydziałowych dla każdego procesu produkcyjnego, ponieważ w jednym wydziale produkcyjnym odbywa się kilka procesów, a w niektórych przypadkach - nawet wszystkie procesy produkcyjne. W takiej sytuacji koszty wydziałowe gromadzone na jednym koncie dotyczą kilku procesów i w związku z tym na koniec miesiąca rozlicza się je na poszczególne procesy za pomocą odpowiednich kluczy podziałowych kosztów.

Bibliografia

• J. Matuszewicz, "Rachunek kosztów", Wyd. FINANS - SERVIS, Warszawa 2001
• M. Ossowski, "Rachunek kosztów", Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. Z o.o., Gdańsk 2004
• W. Janik, M. Paździor, Rachunek kosztów w zarządzaniu organizacjami", Wyd. CeDeWu Sp z o.o, Warszawa 2010

Autor: Anna Mizia