Prawo bankowe

Prawo bankowe
Polecane artykuły
Emisja obligacji Spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa Kasa oszczędnościowa Instytucja finansowa Instytucje finansowe Prawo dewizowe Tajemnica bankowa Organy nadzoru Narodowy Bank Polski

Prawo bankowe to zbiór przepisów prawnych regulujących strukturę, organizację oraz działalność banków. Prawo bankowe nie posiada jednak jednej ustawy, lecz korzysta z wielu nie tylko związanych z finansami, ale też z takich jak kodeks cywilny lub kodeks spółek handlowych. Te dwie są najstarszą częścią prawa bankowego.

Podział

Wyróżniamy podział prawa bankowego na dwie grupy. Są nimi:

• prywatne prawo bankowe
• publiczne prawo bankowe.

Prywatne prawo bankowe zajmuje się i reguluje prawnie wszystkie czynności w relacji pomiędzy bankiem, a klientem oraz bankiem i bankiem. Do nich należy między innymi zawieranie umowy kredytu, umowy rachunku bankowego, gwarancji bankowej, tajemnicy bankowej.

Publiczne prawo bankowe określa zasady tworzenia nowych banków, działanie banków, nadzór bankowy, istnienie i funkcję banku centralnego, realizację polityki pieniężnej.

Ustawa regulująca prawo bankowe

Prawo bankowe reguluje ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe. Składa się ona z rozdziałów takich jak:

• "Przepisy ogólne
• Tworzenie i organizacja banków oraz oddziałów i przedstawicielstw banków
• Podejmowanie i prowadzenie działalności przez banki krajowe na terytorium państwa goszczącego oraz przez instytucje kredytowe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
• Rachunki bankowe
• Rachunek VAT
• Rozliczenia pieniężne przeprowadzane za pośrednictwem banków
• Gwarancje bankowe, poręczenia i akredytywy
• Lokaty ustrukturyzowane
• Emisja bankowych papierów wartościowych
• Szczególne obowiązki i uprawnienia banków
• Zrzeszanie, łączenie się i podział banków
• Fundusze własne, kapitał wewnętrzny i gospodarka finansowa banków
• Nadzór bankowy
• Nadzór nad oddziałami instytucji kredytowych
• Nadzór skonsolidowany
• Plany naprawy oraz wczesna interwencja, likwidacja i upadłość banku
• Odpowiedzialność cywilna i karna
• Wskaźniki w zakresie funduszy własnych banków
• Przepisy przejściowe, zmiany w przepisach obowiązujących i przepisy końcowe”.

Historia

Od średniowiecza działalność bankierska była uważana za typową działalność gospodarczą. Banki jednak nie miały żadnych specjalnych regulacji prawnych, a zasady funkcjonowania opierały się na prawie cywilnym i handlowym. Brak im było także zewnętrznego nadzoru. Zmieniło się to dopiero w latach 20 i 30. XX w. po Wielkim Kryzysie Gospodarczym. Głównym powodem tych drastycznych zmian była fala bankructw banków poprzedzająca wielki Kryzys Gospodarczy. Doprowadziła ona do efektu domina, czyli wszystkie podmioty finansowe powiązane z bankami, które ogłosiły bankructwo, zostały pociągnięte do upadłości z powodu problemów finansowych. Po tym incydencie uznano, że działalność banków oraz bezpieczeństwo środków pieniężnych jest istotną kwestią z punktu widzenia makroekonomii. W związku z tym powstały osobne normy o charakterze inwestycyjno-ochronnym.

Źródła Polskiego Prawa Bankowego

Źródła polskiego prawa bankowego można podzielić na wiele sposobów w zależności od przyjętego kryterium podziału. Jednym z nich jest podział ze względu na hierarchię źródeł prawa. W tej klasyfikacji można wyróżnić trzy grupy, a mianowicie Konstytucję, pozostałe ustawy oraz przepisy wykonawcze.

Konstytucja

W Konstytucji RP możemy znaleźć tylko jeden przepis dotyczący prawa bankowego. Jest nim art. 227. Reguluje on kwestie dotyczące Narodowego Banku Polskiego jako banku centralnego. Oprócz prawa emisyjnego i realizowania polityki pieniężnej, Narodowy Bank Polski dba o wartość polskiego pieniądza. Możemy wyróżnić organy tej instytucji takie jak: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.

Pozostałe ustawy

Do ustaw dotyczących bezpośrednio prawa bankowego zaliczamy między innymi: ustawę o Narodowym Banku Polskim, ustawę- Prawo Bankowe, ustawę o listach zastawnych i bankach hipotecznych, ustawę o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, ustawę o funkcjonowaniu banków spółdzielczych i banków je zrzeszających. Trzeba jednak jeszcze wymienić ustawy wchodzące w prawo bankowe, ale nie będące bezpośrednio nim związane. Są nimi ustawy takie jak np. Kodeks cywilny, ustawa- Prawo czekowe, ustawa- Prawo wekslowe, ustawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi, ustawa- Prawo dewizowe, ustawa o obligacjach, ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, Kodeks spółek handlowych.

Bibliografia

• Góral L., Karlikowska M., Koperkiewicz-Mordel K. (2003) Polskie prawo bankowe, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis Sp. z o.o., Warszawa
• Grudziński Z. (2012) Wybrane zagadnienia z prawa bankowego, Wydawnictwo Poligraf, Brzezia Łąka
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
• Kowulski A. (2013) Prawo bankowe: komentarz, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis Sp. z o.o., Warszawa
• Majchrzycka-Guzowska A. (2011) Finanse i prawo finansowe, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis Sp. z o.o., Warszawa
• Ofiarski Z. (2017) Prawo bankowe, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa
• Publiczne prawo bankowe (2015), Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
• Smykla B. (2011) Prawo bankowe Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe Dz.U. 1997 nr 140 poz. 939
• Zimmerman P. (2012) Prawo upadłościowe i naprawcze Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa

Autor: Małgorzata Sołtys

Przypisy

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.