Koszt
| Koszt |
|---|
| Polecane artykuły |
Koszt, jako kategoria ekonomiczna, to wyrażona w pieniądzu wartość pracy żywej oraz zasobów majątkowych przedsiębiorstwa zużytych w danym okresie w celu wytworzenia produktów. (K. Czubakowska 2016, s. 9)
Jak pisze Edward Nowak, koszty: "oznaczają wyrażone wartościowo zużycie różnorodnych czynników działalności związane ze zwykłą, normalną działalnością przedsiębiorstwa. Działalność ta obejmuje wszystkie fazy procesu gospodarczego w przedsiębiorstwie, a więc zaopatrzenie, produkcję, sprzedaż i zarządzanie". (E. Nowak 2011, s. 23)
Natomiast Ustawa o Rachunkowości określa, iż koszty i straty, to: "...uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli". (art. 3 ust.1 pkt 31)
Bardzo ważna jest umiejętność odróżnienia terminu koszt od pojęcia wydatek. Wydatek to każdy rozchód środków pieniężnych, z kasy lub z rachunku bankowego danej jednostki z powodu regulowania różnorakich zobowiązań jednostki. (E. Nowak 2011, s. 25) Jak podkreśla Małgorzata Trentowska "...Wydatek należy identyfikować jedynie ze sferą przepływów pieniężnych i nie wolno łączyć go jednoznacznie z ujęciem kosztów w rachunku wyników ". (M. Trentowska 2015, s. 14) Więcej informacji na temat podanych terminów można znaleźć w artykule: koszt a wydatek.
Klasyfikacja kosztów
1. Rodzaj działalności przedsiębiorstwa:
- koszty działalności operacyjnej,
- koszty działalności finansowej,
- koszty związane z budową środków trwałych,
- koszty związane z funduszami specjalnymi.
2. Sfera działalności (cel poniesienia):
- koszty zakupu,
- koszty produkcji,
- koszty zarządzania,
- koszty sprzedaży.
3. Działalność gospodarcza:
- koszty normalnej działalności operacyjnej,
- pozostałe koszty operacyjne,
- koszty finansowe.
4. Rodzaj kosztu:
- amortyzacja,
- zużycie materiałów i energii,
- usługi obce,
- podatki i opłaty,
- wynagrodzenia,
- Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia,
- pozostałe koszty.
5.Miejsce powstania kosztów:
- koszty wydziałów podstawowych,
- koszty wydziałów pomocniczych,
- koszty zarządu,
- koszty zakupu,
- koszty sprzedaży.
6. Sposób odnoszenia kosztów na produkty:
7. Sposób reagowania kosztów na zmiany wielkości produkcji:
8. Podział ze względu na możliwość kontroli przez kierowników ośrodków odpowiedzialności:
- koszty kontrolowane,
- koszty niekontrolowane.
9. Klasyfikacja ze względu na znaczenie kosztów podczas podejmowania decyzji ekonomicznych:
- koszty decyzyjne (koszty istotne)
- koszty niedecyzyjne (koszty nieistotne)
Jak zauważa Edward Nowak: "Nie można podać jednej uniwersalnej klasyfikacji kosztów, która byłaby odpowiednia dla każdej sytuacji, w której wykorzystuje się informacje o kosztach". (E. Nowak 2011, s. 33)
Ewidencja kosztów
Koszty zwykłej działalności operacyjnej mogą być ujmowane w następujących układach ewidencyjnych:
- układ rodzajowy
- układ kalkulacyjny
Układ rodzajowy kosztów
Systematyzowanie kosztów w układzie rodzajowym jest najczęściej stosowane w praktyce gospodarczej. Jednakże ewidencja kosztów w tym układzie informuje jednie o strukturze kosztów. Dlatego takie informacje dla celów decyzyjnych są niewystarczające i nie dają szansy na wskazanie miejsc, w których powstają koszty. (K. Czubakowska 2015, s. 21, 22) Układ rodzajowy dzieli koszty z punktu widzenia ich treści ekonomicznej. Zaliczają się do nich:
- amortyzacja - koszty z tytułu planowanych odpisów zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,
- zużycie materiałów i energii-obejmuje zużycie surowców, materiałów podstawowych i pomocniczych, półfabrykatów, opakowań, paliwa, energii elektrycznej, cieplnej, wody,
- Usługi obce-roboty i usługi wykonane przez inne jednostki, usługi transportowe, usługi remontowe, naprawy i konserwacje środków trwałych,
- podatki i opłaty- wszelakie podatki i opłaty stanowiące koszty zwykłej działalności operacyjnej, np. podatek od środków transportowych, podatek od nieruchomości, podatek VAT niepodlegający odliczeniu, opłaty skarbowe, sądowe, notarialne,
- wynagrodzenia- ogół wynagrodzeń wypłacanych pracownikom przez przedsiębiorstwo za pracę, która została przez nich wykonana na rzecz danej jednostki bez względu na charakter stosunku pracy. Kosztami wynagrodzeń są wynagrodzenia według listy płac brutto (E. Nowak 2011, s. 70),
- ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia -koszty ubezpieczeń społecznych (ubezpieczeń emerytalnych, rentowych i wypadkowych) a także pozostałe świadczenia na rzecz pracowników, np.: Składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (K. Czubakowska 2015, s. 21),
- Pozostałe koszty (rodzajowe)- nieujęte na innych kontach, pozostałe koszty proste, np.: koszty reprezentacji i reklamy, koszty podróży służbowych.
Układ kalkulacyjny kosztów
Układ kalkulacyjny kosztów to układ strukturalny kosztów działalności przedsiębiorstwa, wykorzystywany przede wszystkim do celów prognostyczno-planistycznych. Układ kalkulacyjny kosztów wyróżnia dwie podstawowe ich kategorie:
- koszty bezpośrednie - takie które wykazują bezpośredni związek z wytwarzaniem konkretnego wyrobu lub świadczeniem określonej usługi. Zalicza się do nich te elementy kosztów wytworzenia, które można przypisać określonym nośnikom kosztów zgodnie z dokumentami źródłowymi. (E. Nowak 2011, s. 76) Do tych kosztów zalicza się: materiały bezpośrednie, paliwo i energię technologiczną, wynagrodzenia bezpośrednie, narzuty na wynagrodzenia bezpośrednie, inne koszty bezpośrednie),
- koszty pośrednie - związane z szerszym zakresem działalności przedsiębiorstwa. Powstają we wszystkich fazach działalności gospodarczej. Zalicza się do nich: koszty wydziałowe, koszty zakupu, koszty sprzedaży, koszty ogólnego zarządu.
Bibliografia
- Begg D. (2007). Ekonomia-mikroekonomia, PWE, Warszawa
- Czubakowska K. (2015). Rachunek kosztów i wyników, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Dec P., Szczerbak M. (2015) Specyfika rachunkowości i ocena kondycji przedsiębiorstwa przemysłowego, Warszawa
- Kotapski R. (2014).Identyfikacja kosztów działalności szpitala i ich ewidencja na przykładach szpitali publicznych, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 830
- Misińska D. (2000)., Podstawy rachunkowości, PWN, Warszawa
- Nowak E. (2011). Rachunek kosztów w jednostkach gospodarczych, Podejście sprawozdawcze i zarządcze, Ekspert, Wrocław
- Sojak S., Stankiewicz J. (red) (2008). "Podstawy rachunkowości", TNOIK, Toruń
- Trentowska M. (2015). Rachunek kosztów, podstawy rachunkowości zarządczej i zarządzania finansami, Warszawa
- Ustawa z dn. 29 września 1994 r. o rachunkowości
Autor: Marcin Łata, Karolina Szwalec
