Rewolucja przemysłowa

Rewolucja przemysłowa - proces zmian technologicznych, gospodarczych, społecznych i kulturalnych, który został zapoczątkowany w XVIII wieku w Anglii i Szkocji. Przewrót w przemyśle polegał głównie na industrializacji, czyli mechanizacji produkcji - maszyny zastąpiły pracę ręczną, natomiast produkcja detaliczna zastąpiona została produkcją masową. "Podstawowym zasobem wytwórczym nie był już człowiek, jego wiedza i umiejętności, ale maszyna, która umożliwiała wytwarzanie identycznych sztuk danego wyrobu i od której nie wymagano kunsztu rzemieślniczego" (Zymonik Z. 2003, s. 61).

TL;DR

Rewolucja przemysłowa była procesem zmian technologicznych, gospodarczych i społecznych, który rozpoczął się w XVIII wieku w Anglii. Główną cechą rewolucji było zastąpienie pracy ręcznej maszynami oraz produkcja masowa. Przyczynami rewolucji były wzrost demograficzny, podział pracy, rozwój handlu i wynalazki naukowo-techniczne. Przebieg rewolucji obejmował mechanizację przemysłu tkackiego, rozwój metalurgii i transportu. Następstwami rewolucji były zmiany w organizacji produkcji, koncentracja zakładów przemysłowych i wprowadzenie automatyzacji.

Pierwsza rewolucja przemysłowa

Przyczyny

Eksplozja demograficzna oraz rozwijający się podział pracy w XVIII-wiecznej Anglii, a także rozrost jej terytoriów kolonialnych i sprawny rozwój handlu zamorskiego niosły za sobą wzrost popytu na wyroby przemysłowe, z którym nie mogła sobie poradzić produkcja oparta wyłącznie na produkcji ręcznej. Drugim, równie istotnym czynnikiem były wynalazki naukowo-techniczne (latające czółenko Jamesa Kaya, maszyna przędzalnicza Jamesa Hargreavesa, udoskonalenie maszyny parowej przez Jamesa Watta), które w bezpośredni i nieodwracalny sposób wprowadziły ówczesne społeczeństwo w etap I Rewolucji Przemysłowej.

Przebieg rewolucji przemysłowej

Za jej symboliczny początek można uznać rok 1769, w którym James Watt opatentował swoją zmodyfikowaną wersję maszyny parowej (w niektórych źródłach podawany jest także rok 1965, gdyż już wtedy Watt zaczął pracę nad swoim wynalazkiem). Konsekwencją tego był intensywny rozwój tkactwa. Ujmując ówczesne zmiany w nieco szerszym aspekcie rewolucja przemysłowa odnosiła się do powstawania fabryk, a co za tym idzie, do powstania charakterystycznej dla nich masowej produkcji. Miała ona ogromny wpływ na różnorodne pola aktywności ludzkiej, które zostały podporządkowane budowaniu nowego świata techniki. Szczególnie istotne były tu: (van Doren, 1997, s. 338-339) odkrycie elektryczności przez Beniamina Franklina ok. 1750 r. oraz możliwości praktycznego jej wykorzystania, które wskazał Alesandro Volta, w 1800 r.) (Pawłowski A. 2009, s. 71). Niedługo przed udoskonaleniem maszyny parowej, czyli w roku 1764, James Hargreaves wynalazł maszynę przędzalniczą, natomiast w roku 1785, Edmund Cartwright opracował krosno mechaniczne, co pozwoliło na 40-krotne zwiększenie wydajności w tkactwie. Wynalazki te odprowadziły do mechanizacji przemysłu tkackiego. Zmiany objęły także dziedzinę metalurgii, w 1784 roku Henry Cort opatentował nową metodę przerabiania surówki na stal (tzw. proces pudlingowania), natomiast w 1856 Henry Bessemer wprowadził metodę produkcji stali bezpośrednio z rozgrzanego żelaza. Rozwój przemysłu pociągnął za sobą rozwój transportu. Wzrastały potrzeby przewozowe producentów i kupców, związane ze zwiększoną produkcją towarów - zmuszało to, do budowy większej ilości dróg oraz mostów. Co więcej, transport morski czy lądowy (głównie konny) nie był już w stanie zaspokoić wzrastających potrzeb społeczeństwa, przez co zaczynano już myśleć o pojazdach poruszanych za pomocą maszyny parowej (pierwszy pojazd parowy został stworzony przez Nicolasa Cugnota w roku 1765; w roku 1804 powstała pierwsza eksperymentalna lokomotywa stworzona przez Richarda Trevithicka).

Następstwa przewrotu przemysłowego

"Rewolucja przemysłowa, zapoczątkowana w XIX wieku, w zakresie metod i organizacji produkcji oraz rozwoju, złożoności, skomplikowania systemów technicznych, spowodowała konieczność innego podejścia do jakości produktu. Aspektami istotnymi ze względu na jakość są:

• krótki czas wykonywania operacji produkcyjnych,
• duża ilość produkowanych elementów, wyrobów,
• złożoność obiektów i systemów technicznych,
• produkcja wyrobów z elementów wykonywanych przez różnych pracowników, w różnych miejscach,
• kooperacja produkcyjna" (Diakun J. 2014, s. 41).

Udoskonalenie maszyny parowej nie tylko usprawniło i w znaczący sposób zmieniło tkactwo, doprowadziło też do znacznego uniezależnienia źródła energii od warunków naturalnych. Wspomniane zmiany techniczne przyniosły koncentrację produkcji w dużych zakładach i określonych regionach, okręgach przemysłowych. W wyniku pierwszej rewolucji przemysłowej zwiększyły się energetyczne możliwości człowieka, kształtując nowe oblicze ery mechanizacji (głównie, dzięki różnym maszynom, które wspomagały pracę człowieka). Związany z racjonalizacją pracy przewrót organizacyjny, pociągnął za sobą nie tylko wzrost wydajności pracy, lecz przygotował przemysł do wprowadzenia nowoczesnych technik i technologii, których nie była już dotąd znana mechanizacja czynności, ale ich automatyzacja. Świat wszedł w erę automatyzacji, która obejmowała nie tylko procesy energo-materialne, lecz także procesy informacyjno-decyzyjne. Zachodzące zmiany spowodowały konieczność pojawienia się nowego zjawiska społecznego, którym była mechanizacja i automatyzacja sterowania, a nawet zarządzania (Goban-Klas T., Sienkiewicz P. 1999, s. 48).

Rewolucja przemysłowa — artykuły polecane

Automatyzacja — Przemysł ciężki — Program czystszej produkcji — Total Productive Maintenance — Przemysł — Automatyka i robotyka — Zarządzanie produkcją — Inżynieria materiałowa — Automatyka

Bibliografia

• Beyer K. (2011), Wiedza jako kluczowy zasób w nowej gospodarce, Studia i prace wydziały nauk ekonomicznych i zarządzania, nr 21
• Chądzyński J., Nowakowska A., Przygodzki Z. (2007), Region i jego rozwój w warunkach globalizacji, CeDeWu, Łódź
• Diakun J. (2014) Geneza norm zarządzania jakością serii ISO 9000, "Inżynieria Przetwórstwa Spożywczego", nr 4/4
• Gajewski J., Paprocki W., Pieriegud J. (2016), Cyfryzacja gospodarki i społeczeństwa. Szanse i wyzwania dla sektorów infrastrukturalnych, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową - Gdańska Akademia Bankowa, Gdańsk
• Goban-Klas T., Sienkiewicz P. (1999) Społeczeństwo informacyjne: Szanse, zagrożenia, wyzwania, Wydawnictwo Fundacji Postępu Telekomunikacji, Kraków
• Leszczyńska M. (2018), Współczesny model rozwoju społecznego z perspektywy rewolucji informacyjnej, Katedra Teorii Ekonomii i Stosunków Międzynarodowych, Wydział Ekonomii Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów
• Mumford L. (1966), Technika, a cywilizacja, PWN, Warszawa
• Pawłowski A. (2009), Rewolucja rozwoju zrównoważonego, Problemy ekorozwoju, nr 4
• Solarczyk-Ambrozik E. (2015), Nowe trendy w teoriach rozwoju karier - implikacje dla poradnictwa kariery, Studia edukacyjne nr 35
• Werner P. (2018), Współczesna rewolucja przemysłowa, PWN, Warszawa
• Zymonik Z. (2003), Koszty jakości w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław

Autor: Paulina Marszałek