Postęp techniczny

Postęp techniczny - wzrost wydajności pracy, oszczędność surowców, materiałów i energii, umożliwia osiągnięcie wyższych zysków tym, którzy pierwsi zastosują zmiany w technice produkcji (S. Marciniak s. 133). Jest to zmiana w procesie produkcyjnym, dzięki której możemy zaobserwować powstanie większych niż do tej pory korzyści ekonomicznych.

Postęp techniczny rozumiany jest pod pojęciem procesu doskonalenia m.in.:

• w strukturze kosztów własnych produkcji,
• w strukturze zatrudnienia,
• w strukturze kwalifikacji pracowników,
• środków produkcji,
• metod wytwarzania,
• organizacji pracy.

Wszystkie te zmiany powodują wzrost produkcji poszczególnych przedsiębiorstw, gałęzi, branż, a tym samym gospodarki narodowej jako całości. Postęp techniczny najlepiej spełnia swoją funkcję w warunkach nieskrępowanego działania mechanizmu rynkowego. Państwo powinno wpływać korygującą jedynie wówczas, gdy dynamika zmian technicznych w jakiejś dziedzinie jest tak mała, że zagraża rozwojowi danej gospodarki. Ingerencja powinna dotyczyć przygotowania i wdrażania wynalazków rewolucjonizujących procesy technologiczne np. wykorzystanie energii jądrowej, rozwój biotechnologii, technika laserowa.

Postęp techniczny powoduje przesunięcie krzywej podaży w prawo, gdyż producenci są gotowi wytwarzać w tych warunkach więcej niż przedtem przy każdym poziomie ceny rynkowej.

Postęp techniczny ujęty w czasie historycznym jest rezultatem świadomego rozwoju środków technicznych dokonywanych przez człowieka. Oznacza to, że jest rezultatem rozwoju m.in. urządzeń, aparatur, narzędzi, maszyn, elektronicznych środków technicznych, tj. komputery oraz budowli i obiektów w sensie przyjętego wcześniej założenia. Jest również wynikiem rozwoju poszczególnych części składających się na środek techniczny, np. silników. Postęp techniczny jest wynikiem rozwoju jakościowego i ilościowego środków technicznych. Zmiany jakościowe tych środków oznaczają, przesuwanie tych zmian na wyższy poziom techniczny. Zwykle wraz ze wzrostem poziomu rozwoju jakościowego wybranych środków technicznych, następuje również ich zwiększenie jakościowe. Celem stosowania postępu technicznego w szerszej perspektywie jest uzyskiwanie, w coraz krótszym czasie i przy coraz niższych kosztach pracy, jakościowo wyższych i ilościowo większych rezultatów (B. Banach, 2010, s. 90)

TL;DR

Postęp techniczny to proces doskonalenia technik produkcji, który prowadzi do wzrostu wydajności pracy i korzyści ekonomicznych. Może być realizowany poprzez inwestycje w nowe środki techniczne oraz badania i rozwój. Wyróżnia się postęp techniczny endogeniczny (związany z kapitałem i pracą) i egzogeniczny (związany z inwestycjami w nowe maszyny i urządzenia). W zależności od rodzaju postępu technicznego, nakłady kapitałowe mogą być większe, mniejsze lub takie same w porównaniu z poprzednimi jednostkami efektu. Istnieją trzy tendencje postępu technicznego: zachęcająca, zniechęcająca i neutralna.

Rodzaje postępu technicznego

Postęp techniczny egzogeniczny (ucieleśniony) wiąże się z zaangażowaniem w procesie produkcji nowych zasobów kapitału, czyli z nowymi, które umożliwiają zwiększenie wydajności pracy. Ekonomiści wyróżniają postęp techniczny endogeniczny ucieleśniony w kapitale i pracy (P. Kawa s. 2). Ponadto jest on wynikiem inwestowania w różnego rodzaju badania i rozwój oraz tworzenia wszelkich innowacji. Postęp ucieleśniony może być wyrażony jako kapitał rzeczowy lub kapitał ludzki. Inwestycje rzeczowe zwiększają lub udoskonalają nasz majątek trwały, natomiast wkład w rozwój ludzki dotyczy m.in. wszelkiego rodzaju szkoleń pracowników.

Postęp techniczny indukowany jest szczególnym przypadkiem postępu technicznego endogenicznego. Produkcyjność kapitału w początkowym okresie oddania do eksploatacji nowych maszyn i urządzeń produkcyjnych jest mniejsza od potencjalnej gdyż na początku pracownikom brakuje doświadczenia w posługiwaniu się nowymi technologiami. W tym wypadku produkcyjność nowego kapitału wzrasta z dwóch powodów. Pierwszy to większa produkcyjność nowego kapitału, która ujawnia się już momencie oddania do eksploatacji nowych maszyn i urządzeń. Drugi to wpływ zdobywanego doświadczenia w użytkowaniu nowego kapitał (R. Ciborski s. 33).

Postęp techniczny egzogeniczny Dotyczy maszyn instalowanych bieżąco, w przeciwieństwie do maszyn już funkcjonujących, za pomocą, których nie osiąga się tego rodzaju postępu technicznego. Jest wynikiem inwestycji zwiększenia ilości kapitału przypadającego na jednego zatrudnionego, czyli intensywności kapitałowej. Wielkość produkcji na jednego zatrudnionego wzrasta, jeśli dzięki inwestycjom zwiększy się wydajność zasobów majątku (B. Fiedor s. 12).

Typy postępu technicznego

Typy postępu technicznego:

Rozróżnienia typów dokonujemy na podstawie zmiany współczynnika kapitałochłonności. Określa on wielkość nakładów kapitałowych wymaganą do uzyskania jednostki efektu.

• Postęp kapitałochłonny- nakład kapitału jest większy w porównaniu z poprzednią jednostką danego efektu
• Postęp kapitałooszczędny - nakład kapitału jest mniejszy w następnej jednostce efektu w porównaniu z poprzednią;
• Postęp neutralny - nakład kapitału w następnej jednostce danego efektu, w porównaniu z poprzednią jest taki sam.

Tendencje postępu technicznego

Wyróżniamy trzy tendencje postępu technicznego:

• Zachęcająca (do zwiększenia kapitałochłonności)
• Zniechęcająca (do zwiększenia kapitałochłonności)
• Neutralna

Postęp techniczny — artykuły polecane

Produkcja potencjalna — Ekonomia skali produkcji — Dekapitalizacja — Kapitał ludzki — Krzywa doświadczeń — Granica możliwości produkcyjnych — Funkcja produkcji — Czynnik produkcji — Efekt skali

Bibliografia

• Banach B. (2010) Rozwój i postęp techniczny na tle ogólnych prawidłowości gospodarczych i cywilizacyjnych, Księgarnia Akademicka, Kraków
• Ciborowski R. (1999), Innowacje techniczne a system gospodarczy Wielkiej Brytanii, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok
• Ciborowski R. (2015), Kapitał jako czynnik postępu technicznego - wybrane aspekty, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław
• Fiedor B. (2004) Zasoby odnawialne i nieodnawialne w teorii trwałego rozwoju, Polskie lasy i leśnictwo w Europie, Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, Kraków
• Gust-Bardon N. I. (2012) Innowacja w myśli ekonomicznej od XVIII DO XX wieku: analiza wybranych zagadnień "Acta Universitatis Nicolai Copernici - Ekonomia" Vol. 43, nr 1
• Kawa K. Inwestycje w modelach endogenicznego wzrostu gospodarczego
• Marciniak S. (1995), Makro i mikroekonomia dla inżynierów, PWN, Warszawa
• Markowska - Przybyła U. (2010) Konwergencja regionalna w Polsce w latach 1999-2007, Gospodarka Narodowa
• Woźniak M.G. (2012), Gospodarka Polski 1990-2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Zajączkowska-Jakimiak S. (2006), Wiedza techniczna i kapitał ludzki w teorii wzrostu gospodarczego, Gospodarka Narodowa

Autor: Anna Wilkołek, Honorata Wiszniewska