Technika Q-sort

Technika Q-sort polega na sortowaniu kartek z wypisanymi na nich stwierdzeniami lub przymiotnikami. Badany musi dopasować je do odpowiednich kategorii. Składa się z puli pozycji oraz instrukcji, określającej przedmiot opisu dokonywanego za pomocą sortowania. Za jej pomocą można badać, np. "ja" badanego - "ja rzeczywiste" lub "ja idealne".

Procedura zastosowania

Twierdzenia muszą być tak przydzielane do odpowiednich kategorii, aby w każdej z nich była z góry określona liczba kartek (wymuszenie to ma na celu umożliwienie zastosowania odpowiednich wskaźników w analizie rezultatów badań). Na jednym końcu powinny znajdować się stwierdzenia, które najbardziej trafnie opisują badaną osobę (lub inną, jeżeli badanie nie jest samoopisem), na drugim zaś stwierdzenia sprzeczne z jej charakterystyką, przesuwanie się od lewego do prawego końca oznacza wzrost stopnia zgodności ocenianego przez badanego stwierdzenia z kryterium sortowania. Zależnie od celu badania, pulę pozycji mogą stanowić różnego rodzaju jednorodne zbiory pozycji, np. "zgadzam się - nie zgadzam się", "podobna do mnie - nie podobna do mnie". Za optymalną ilość pozycji w puli uznaje się 60-90. Instrukcja informuje o zasadzie przyporządkowywania kartek do określonej kategorii.

Tą metodą można badać np. ocenę własnego wyglądu fizycznego (pozycje to, np. cechuje mnie drobna budowa ciała, mam piękne gęste włosy), własnych możliwości intelektualnych (łatwo mnie nabrać, szybko uczę się nowych rzeczy), warunki pracy w zakładzie (stanowisko pracy jest w wystarczającym stopniu oświetlone, nie odczuwam wibracji na stanowisku pracy) lub sposób zachowania wobec innych osób (natrętny, towarzyski), itp.

Za pomocą techniki Q-sort nie można porównywać grup osób za pomocą ogólnych średnich wyników, można natomiast porównywać średnie wartości oraz utworzone z nich profile, uzyskane przez różne grupy, np. matki i ojcowie, osoby uczące się i nie, itp.

Geneza

Technika ta, została stworzona przez Stephensona i pierwotnie była próbą przekształcenia analizy czynnikowej w narzędzie weryfikacji hipotez. Opisał ją w pracy pt. The study of behavior. Q-technique and its methodology (1953).

Zastosowanie techniki Q-sort w badaniach naukowych

Technika Q-sort jest szeroko stosowana w różnych obszarach nauki. Jednym z najczęstszych zastosowań jest badanie preferencji i opinii jednostek w różnych dziedzinach, takich jak psychologia, socjologia, pedagogika, marketing czy zarządzanie.

Za pomocą techniki Q-sort można badać różnorodne aspekty jednostki. Może to być np. ocena cech osobowości, preferencji, postaw, motywacji, umiejętności czy ocena efektywności działań. Technika Q-sort pozwala na subiektywną ocenę tych aspektów, co daje badaczom możliwość analizowania złożonych i wielowymiarowych danych.

Korzyści wynikające z wykorzystania techniki Q-sort w badaniach naukowych są liczne. Po pierwsze, technika ta pozwala na uzyskanie bogatych i szczegółowych danych, które często są trudne do otrzymania za pomocą innych metod. Po drugie, Q-sort daje badaczom elastyczność w badaniu różnorodnych aspektów i tematów, co czyni ją użyteczną w wielu dziedzinach nauki. Po trzecie, technika ta pozwala na uzyskanie ilościowych danych, które można poddać analizie statystycznej. Ponadto, technika Q-sort umożliwia badanie subiektywnych opinii i preferencji, co daje możliwość lepszego zrozumienia jednostki i jej zachowań.

Technika Q-sort umożliwia również analizę różnic między grupami. Dzięki temu badacze mogą porównywać preferencje, postawy czy oceny różnych grup społecznych, co może dostarczyć istotnych informacji na temat różnic między nimi i wpływu różnych czynników na te różnice.

Zalety i ograniczenia techniki Q-sort

Technika Q-sort ma wiele zalet w badaniach naukowych. Po pierwsze, pozwala na uzyskanie bogatych i szczegółowych danych, które mogą być trudne do otrzymania za pomocą innych metod. Q-sort umożliwia również badanie różnorodnych aspektów i tematów, co czyni ją elastyczną i przydatną w wielu dziedzinach nauki. Ponadto, technika ta pozwala na uzyskanie ilościowych danych, które mogą być poddane analizie statystycznej. Badanie subiektywnych opinii i preferencji za pomocą techniki Q-sort daje możliwość lepszego zrozumienia jednostki i jej zachowań.

Technika Q-sort ma jednak również pewne ograniczenia. Po pierwsze, wymaga od badacza odpowiedniego przygotowania i umiejętności, zwłaszcza jeśli chodzi o konstrukcję instrukcji czy analizę danych. Po drugie, technika Q-sort może być czasochłonna, zarówno podczas przeprowadzania badań, jak i analizy danych. Po trzecie, wyniki techniki Q-sort są subiektywne i mogą być zależne od indywidualnych preferencji i uprzedzeń badacza. Wreszcie, technika ta może być trudna do zastosowania w badaniach z dużą liczbą uczestników.

Aby poradzić sobie z ograniczeniami techniki Q-sort, istnieje kilka strategii. Po pierwsze, ważne jest, aby badacz posiadał odpowiednią wiedzę i umiejętności w zakresie konstrukcji instrukcji i analizy danych. Po drugie, należy starannie zaplanować badanie, aby zminimalizować czasochłonność. Po trzecie, możliwe jest zastosowanie różnych technik statystycznych do analizy danych, które mogą pomóc w uzyskaniu bardziej obiektywnych wyników. Wreszcie, można również rozważyć zastosowanie innych metod badawczych w połączeniu z techniką Q-sort, aby uzyskać bardziej zróżnicowane i uzupełniające wyniki.

Technika Q-sort — artykuły polecane

Skala ocen — Skala Likerta — Kryteria oceny — Ocena subiektywna — Metody taksonomiczne — Socjometria — Zbiorowość statystyczna — Metoda chronometrażu — Minima sensoryczne

Bibliografia

• Brzeziński (red.) (2004), Metodologia badań psychologicznych. Wybór tekstów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Paszkiewicz, Technika Q-sort, Materiały do nauczania psychologii, seria III, tom 3, PWN, Warszawa 1978

Autor: Malwina Michalec