Trybunał Obrachunkowy

Trybunał Obrachunkowy (Trybunał Obrachunkowy Unii Europejskiej) - instytucja zajmująca się kontrolą finansów Unii Europejskiej mająca swoją siedzibę w Luksemburgu przy ulicy Alcide de Gasperi. Jej pierwsze posiedzenie miało miejsce 25 października 1977 roku. Trybunał Obrachunkowy zastąpił wcześniejszą Komisję Obrachunkową posiadającą znacznie mniejsze uprawnienia. Uwarunkowania prawne Trybunału znajdują się w "Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej", część VI: Postanowienia instytucjonalne i finansowe, Sekcja 7.

Historia powstania Trybunału Obrachunkowego

Na początku lat 70. XX wieku na posiedzeniach Parlamentu Europejskiego pojawił się temat ustanowienia zewnętrznego organu kontroli finansów. Organizatorem dyskusji parlamentarnych był Heinrich Aigner - przewodniczący Komisji Kontroli Budżetowej w Parlamencie Europejskim. Zainicjowana dyskusja toczyła się wokół postulowanych zmian dotyczących finansowania wspólnot wkładami państw członkowskich. Proponowana reforma związana była z modyfikacją budżetu, aby móc wprowadzić tzw. dochody własne. 22 lipca 1975r. podpisano drugi traktat brukselski na mocy którego powstał Trybunał Obrachunkowy. Główną przyczyną takiej decyzji było wprowadzenie systemu całkowitego finansowania budżetu Unii Europejskiej z własnych zasobów oraz zwiększenie znaczenia Parlamentu Europejskiego w zakresie kontroli budżetowej. 25 października 1977r. odbyło się pierwsze posiedzenie Trybunału Obrachunkowego, na którym dokonano zaprzysiężenia dziewięciu audytorów. Spośród nich wybrano przewodniczącego, którym został Norman Price. 1 listopada 1993r. wszedł w życie traktat z Maastricht, na mocy którego Trybunał stał się jedną z instytucji wspólnotowych. W traktacie umieszczone zostały zapisy wzmacniające jego niezależność, a także uprawnienia.

Skład i struktura Trybunału Obrachunkowego

Trybunał Obrachunkowy jest instytucją o charakterze kolegialnym. Wszystkie postanowienia związane z jego składem oraz strukturą zawarte są w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Struktura Trybunału Obrachunkowego

Głównym organem decyzyjnym Trybunału jest Kolegium. W jego skład wchodzą obywatele państw członkowskich, zgodnie z zasadą jedno państwo - jeden rewident. Kadencja członka trwa 6 lat, a jego mandat jest odnawialny. Rewidenci podczas pełnienia funkcji nie mogą wykonywać żadnej zarobkowej lub niezarobkowej działalności zawodowej. Z grona członków na okres 3 lat wybierany zostaje Prezes Trybunału. Kadencja ta ma charakter odnawialny. Obecnie funkcję tę pełni Niemiec Klaus-Heiner Lehne.

Prezesi Trybunału Obrachunkowego w latach 1977-2017

Okres pełnienia funkcji	Imię i nazwisko, państwo pochodzenia
18 października 1977-10 listopada 1977	Norman Price, Wielka Brytania, najstarszy członek
11 listopada 1977-17 października 1981	Michael N. Murphy, Irlandia
18 października 1981-17 października 1984	Pierre Lelong, Francja
18 października 1984-20 grudnia 1989	Marcel Mart, Luksemburg
21 grudnia 1989-31 grudnia 1992	Aldo Angioi, Włochy
1 stycznia 1993-31 grudnia 1995	Andre J. Middelhoek, Holandia
1 stycznia 1996-17 stycznia 1999	Bernhard Friedmann, Niemcy
18 stycznia 1999-31 grudnia 2001	Jan O. Karlsson, Szwecja
1 stycznia 2002-16 stycznia 2005	Juan Manuel Fabra Valles, Hiszpania
17 stycznia 2005-28 lutego 2006	Hubert Weber, Austria
16 stycznia 2008-30 września 2016	Vitor Manuel da Silva Caldeira, Portugalia
1 października 2016 -	Klaus-Heiner Lehne, Niemcy

Źródło: Przybylska - Maszner B.(2012), "System instytucjonalny Unii Europejskiej po traktacie z Lizbony", s. 416 Poprzedni prezesi Trybunału

Praca Trybunału opiera się na działaniach pięciu izb, w skład których wchodzą poszczególni członkowie Trybunału. Istnieją cztery izby, tzw. wertykalne odpowiadające za przedmiotowo podzielone sektory wydatków i dochodów oraz dodatkowa tzw. izba horyzontalna CEAD.

• IZBA I - Zarządzanie zasobami naturalnymi i ich ochrona
• IZBA II - Polityki strukturalne, transport i energia
• IZBA III - Działania zewnętrzne
• IZBA IV - Dochody, badania naukowe i polityki wewnętrzne oraz instytucje i organy Unii Europejskiej
• IZBA CEAD - Koordynacja, ocena, zapewnienie jakości i rozwój

Członkowie każdej z nich wskazują ze swojego grona przewodniczącego na odnawialny okres 2 lat. Od 7 maja 2010 r. polskim członkiem Trybunału Obrachunkowego jest Augustyn Bronisław Kubik, który zastąpił na tym stanowisku Jacka Uczkiewicza. Sprawuje on funkcję członka Izby I "Zarządzanie zasobami naturalnymi i ich ochrona".

Przewodniczący poszczególnych izb wraz z prezesem Trybunału tworzą Komitet Administracyjny. Jego zadaniem jest opracowywanie strategicznych kwestii administracyjnych, głównie zasad i procedur podlegających formalnej decyzji Trybunału.

Bardzo ważną funkcję administracyjną pełni sekretarz generalny. Mianowany jest na odnawialną sześcioletnią kadencję. Od 10 marca 2009 r. funkcję tę sprawuje Eduard Ruiza Garcia. Sam sekretariat podzielony jest na departamenty i biura a personel stanowią głównie urzędnicy służby cywilnej wybierani w drodze konkursowej.

Kontrolne funkcje Trybunału Obrachunkowego

Trybunał Obrachunkowy przeprowadza kontrole (finansową, zgodności, wykonywania zadań), na podstawie których ocenia wykorzystywanie środków finansowych Unii Europejskiej. Wyniki przeprowadzonych kontroli przedstawione zostają w sprawozdaniach rocznych, specjalnych lub specjalnych rocznych. Ponadto Trybunał bada operacje finansowe w zakresie właściwego rejestrowania i przedstawiania oraz legalności i prawidłowości. Pod kontrolą pozostaje także oszczędność, wydajność oraz skuteczność zarządzania środkami. Trybunał kontroluje rachunki wszystkich wpływów i wydatków Unii oraz utworzonych w jej ramach instytucji i organów. Kontrolerzy Trybunału mają prawo do dokonywania kontroli w instytucjach UE, państwach członkowskich i państwach trzecich korzystających z pomocy Unii.

Rodzaje przeprowadzanych kontroli i ich rola

• Kontrola finansowa

Weryfikacja sprawozdania finansowego na podstawie ksiąg rachunkowych. Sprawdzenie poprawności i kompletności operacji.

• Kontrola zgodności

Jej zadaniem jest sprawdzenie legalności i prawidłowości wszelkich transakcji dotyczących realizacji budżetu Unii Europejskiej. Orzeczenie zgodności z obowiązującymi przepisami i postanowieniami umownymi. W przypadku kontroli finansowej i kontroli zgodności realizowane jest poświadczenie wiarygodności - DAS.

• Kontrola wykonywania zadań (performance audit)

Weryfikacja realizacji i wydajności funduszy udzielonych z Unii Europejskiej.

Standardy

Kontrole Trybunału są przeprowadzane zgodnie z międzynarodowymi standardami najwyższych organów kontroli (ISSAI) wydanymi przez Międzynarodową Organizację Najwyższych Organów Kontroli (INTOSAI). (Metodyka Kontroli)

Podręczniki

W celu poprawnego przeprowadzania kontroli, Trybunał opracował podręczniki, w których dokonano szczegółowej analizy poszczególnych typów możliwych kontroli. Znajdują się też istotne informacje przeprowadzania takiej kontroli przy wykorzystaniu określonych standardów.

DAS - Déclaration d’Assurance

Formalna opinia Trybunału, która poświadcza wiarygodność rozliczeń UE i prawidłowości operacji leżących u ich podstaw. DAS rozpatruje się w dwóch aspektach:

• kontrola rozliczeń
• kontrola legalności i prawidłowości

Pozakontrolne funkcje Trybunału Obrachunkowego

• Nadzorcze - wspomaganie Parlamentu i Rady w nadzorowaniu wykonywania budżetu UE, głównie w ramach procedury udzielania absolutorium.
• Opiniodawcze - konsultowanie przed przyjęciem aktów prawnych mających skutki finansowe i dotyczących zwalczania nadużyć. Funkcja ta ma duże znaczenie w pracy legislacyjnej, wspomagając pozostałe instytucje wiedzą ekspercką i doświadczeniem.
• Promocji prawidłowych zachowań - promowanie rozliczalności i przejrzystości w ramach zarządzania finansowego, wspieranie i stymulowanie debat dotyczących prawidłowego zarządzania finansami. Ponadto Trybunał uczestniczy w procesie opracowywania międzynarodowych standardów.
• Informacyjne - informowanie o swoim funkcjonowaniu, roli, metodach i wynikach pracy oraz zapewnienie opinii publicznej dostępu do dokumentów.

Trybunał Obrachunkowy — artykuły polecane

Trybunał obrachunkowy — Rada Europejska — Europejska Karta Samorządu Regionalnego — Polski Komitet Normalizacyjny — Strefa Schengen — Narodowy Bank Polski — Europejski Trybunał Sprawiedliwości — Organizacja Narodów Zjednoczonych — Traktat z Lizbony — Innowacje finansowe

Bibliografia

• Dick L. (1998), Przewodnik po Unii Europejskiej, Wydawnictwo Emka, Warszawa
• Jarocki T. (2014), Instytucje Unii Europejskiej po Traktacie z Lizbony: ewolucja, kompetencje, działalność, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce
• Przybylska-Maszner B. (2012), System instytucjonalny Unii Europejskiej po traktacie z Lizbony, Difin, Warszawa
• Strona internetowa: Oficjalna Strona Internetowa Europejskiego Trybunału Obrachunkowego
• Strona internetowa: Oficjalna Strona Internetowa Europejskiego Trybunału Obrachunkowego
• Wierzba-Czykier D. Finansowanie polityki regionalnej w Unii Europejskiej, NBP, Warszawa

Autor: Małgorzata Jończyk, Alicja Sobczyk