Rozliczenia bezgotówkowe

Pieniężne rozliczenia bezgotówkowe stanowią formę przemieszczania się zasobów pieniężnych w postaci strumieni między poszczególnymi, z góry wskazanymi rachunkami bankowymi, przyjmując formę zapisów na kontach rozliczających się podmiotów. Rozliczenie bankowe jest więc zmianą stanu środków pieniężnych na rachunku bankowym klienta, dokonaną przez bank na wyraźne polecenie rozliczającego się podmiotu.

Oprócz formy bezgotówkowej wyróżniamy także gotówkowe rozliczenia pieniężne, w przypadku których występuje namacalny obieg gotówki w postaci banknotów lub bilonu między rozliczającymi się podmiotami.

Bezgotówkowe rozliczenia pieniężne są formą znacznie bezpieczniejsza i niższą kosztowo w porównaniu do rozliczeń pieniężnych. Usprawniają one także obsługę klienta. Podstawowy wymogiem przy stosowaniu bezgotówkowych rozliczeń pieniężnych jest posiadanie rachunku bankowego.

TL;DR

Bezgotówkowe rozliczenia pieniężne to przenoszenie środków pieniężnych między rachunkami bankowymi za pomocą zapisów. Są bezpieczniejsze i tańsze niż gotówka, ale w Polsce wciąż popularniejsze są gotówkowe formy płatności. Wymóg bezgotówkowego rozliczania się dotyczy podmiotów gospodarczych, których transakcje przekraczają 15 000 euro miesięcznie. Uczestnikami rozliczeń są płatnik, beneficjent i pośrednicy, najczęściej banki. Rozliczenia mogą odbywać się przy użyciu różnych form i instrumentów płatniczych. Rozliczenia kartami płatniczymi są innowacyjne i złożone, obejmują konsumentów, akceptantów, agentów rozliczeniowych, wydawców kart i organizacje kart płatniczych.

Formy rozliczeń bezgotówkowych

Rozliczenia bezgotówkowe najczęściej są przeprowadzane przy użyciu poniższych form oraz instrumentów płatniczych:

• polecenie zapłaty,
• polecenie przelewu,
• przelew (przelew międzynarodowy),
• przekazy wewnątrz bankowe,
• czek rozrachunkowy,
• czek w obrocie zagranicznym,
• akredytywa,

• inkaso,
• karta kredytowa (płatnicza),
• rozliczenia planowe,
• okresowe rozliczania saldami,
• polecenie wypłaty w handlu zagranicznym.

Rozliczenia bezgotówkowe w Polsce

Obowiązek bezgotówkowego rozliczania się dla podmiotów gospodarczych w Polsce został czasowo zniesiony, jednakże od roku 1994 został przywrócony. Wymóg rozliczania bezgotówkowego dotyczy podmiotów gospodarczych w przypadku których, kwota jednorazowej, dokonywanej przez nich transakcji przekracza równowartość 15 000 euro. Wprowadzone zostało także ograniczenie, mówiące iż, wartość ta dotyczy jednego miesiąca. Ma to na celu wyeliminowanie potencjalnych manipulacji przy transakcjach i dzielenie ich na mniejsze części. Podmiot gospodarczy jest także zobowiązany do bezgotówkowego rozliczania zobowiązań z tytułu podatku oraz innych świadczeń. Jeżeli dany podmiot gospodarczy nie posiada rachunku bankowego, nie rozlicza dużych transakcji bezgotówkowo, bądź też nie rozlicza wymaganych zobowiązań bezgotówkowo podlega karze grzywny.

W Polsce wciąż formą bardziej popularną wśród ludności są gotówkowe formy rozliczeń pieniężnych. Wynika to głównie z braku rozwiniętych tradycji stosowania form bezgotówkowych.

Podstawę prawną zarówno rozliczeń bezgotówkowych jak i gotówkowych stanowi Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jednolity: Dz. U. 2002 r., Nr 72, poz. 665 ze zmianami).

Uczestnicy obrotu bezgotówkowego

Rozliczenia bezgotówkowe stały się w ostatnich latach bardzo popularne. Również w Polsce zauważyć można większe zainteresowanie zastępowaniem rozliczeń gotówkowych rozliczeniami przy użyciu instrumentów elektronicznych. Zmiany te przebiegają jednak wolniej niż w innych krajach Unii Europejskiej. Z jednej strony może być to niepokojące, z drugiej zaś stwarza ogromne możliwości rozwoju obszaru płatności bezgotówkowych w Polsce. Jego uczestnikami są płatnik, czyli dłużnik, beneficjent czyli wierzyciel oraz pośrednicy umożliwiający dokonywanie rozliczeń. W praktyce płatnik i beneficjent dokonują transakcji i kontaktują się ze sobą dzięki pośrednikowi, którym najczęściej jest bank. Warunkiem przeprowadzenia transakcji jest posiadanie przez dłużnika i wierzyciela rachunku płatniczego lub bezgotówkowego instrumentu płatniczego. Ważnym kryterium podziału rozliczeń bezgotówkowych jest rodzaj stron rozliczenia. Zarówno płatnikiem, jak i beneficjentem mogę być bowiem osoby fizyczne, przedsiębiorstwa i instytucje publiczne. Z tego punktu widzenia najczęściej występującymi rozliczeniami są transakcje pomiędzy konsumentem (osobą fizyczną) a przedsiębiorstwem. Występują one w naszym codziennym życiu, są to bowiem płatności kartą czy płatności za zakupy w sklepie internetowym. Transakcje te charakteryzują się niską lub średnią wartością. Z kolei rozliczenia bezgotówkowe międzybankowe, czyli rozliczenia pomiędzy instytucjami finansowymi realizowane są przy użyciu systemu wysokokwotowego SORBNET.

Rozliczenia przy użyciu kart płatniczych

Z uwagi na specyfikę rozliczeń przy użyciu kart płatniczych, a więc wykorzystywaniu skomplikowanej infrastruktury teleinformatycznej, która ciągle się rozwija, obszar ten zaliczany jest do najbardziej innowacyjnych wśród rozliczeń bezgotówkowych. Do uczestników rynku kart płatniczych zaliczyć można:

• konsumentów - osoby dokonujące zapłaty za określone dobra lub usługi przy użyciu kart płatniczych
• akceptantów - sprzedawców przyjmujących zapłatę za określone dobra lub usługi przy użyciu kart płatniczych
• agentów rozliczeniowych - są to centra rozliczeniowe mające podpisaną umowę z akceptantami o przyjmowanie zapłaty kartami płatniczymi
• wydawców kart płatniczych - podmioty (najczęściej banki) wydające klientom karty płatnicze umożliwiające późniejsze dokonanie zapłaty tym właśnie bezgotówkowym instrumentem płatności
• organizacje kart płatniczych - skupiają wokół siebie wydawców kart, dbają o odpowiednią infrastrukturę techniczną umożliwiającą autoryzację transakcji, opracowują standardy, zasady funkcjonowania systemu kart płatniczych.

Ze względu na złożoność rynku kart płatniczych wyróżniamy kilka jego modeli. Najpopularniejsze to system trójstronny, gdzie stronami transakcji są konsument, akceptant oraz instytucja centralna, będąca zarówno agentem rozliczeniowym jak i wydawcą karty oraz system czterostronny, gdzie podmiotami są konsument, akceptant, wydawca kart płatniczych oraz centrum rozliczeniowe.

Rozliczenia bezgotówkowe — artykuły polecane

Pieniądz bezgotówkowy — Forma płatności — Epłatności — Kredyt konsumpcyjny — Pieniądz — Karta płatnicza — Kantor internetowy — Instrument płatniczy — Karta magnetyczna

Bibliografia

• Bogacka-Kisiel E., Łyszczak M. (red.) (1999), Finanse i bankowość, zarys problematyki, Wydawnictwo AE im O.Langego we Wrocławiu, Wrocław
• Flejterski S., Świecka B. (red.) (2007). Elementy finansów i bankowości, CeDeWu, Warszawa, s. 265-269
• Iwańczuk A., Kotliński G. (2008). Bankowe rozliczenia pieniężne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań
• Krzyżkiewicz Z. (1995). Podręcznik do nauki bankowości, Biblioteka menedżera i bankowca, Zarządzanie i Finanse - Józef Śmieciński, s. 166
• Krzyżkiewicz Z. (2003). Operacje bankowe. Rozliczenia krajowe i zagraniczne, Poltext, Warszawa, s. 71-72
• Żukowska H., Żukowski M. (red.) (2013), Obrót bezgotówkowy w Polsce, Wydawnictwo KUL, Lublin

Autor: Aleksandra Nowak, Małgorzata Dziedzic