Administracja

Administracja państwowa określana jest jako system podmiotów utworzonych i wyposażonych przez ustawę w kompetencję do prowadzenia organizatorskiej i kierowniczej działalności na podstawie ustaw w kierunku wewnętrznym oraz zewnętrznym, przy czym zarówno przebieg i skutki działalności zewnętrznej przypisywane są zawsze państwu.

Powyższe określenie ukazuje administrację państwową jako splot organizacyjnych i normatywnych elementów, wielką i złożoną instytucję realizującą na podstawie ustaw pewne cele za pomocą działań. Działania te posiadają kierowniczy i organizujący charakter. Rdzeniem tej instytucji są organy administracji państwowej i powiązane z nimi zakłady państwowe. Działają one poprzez jednostki organizacyjne (różniące się pod względem stopnia rozbudowania), zwane ogólnie urzędami administracyjnymi (np. Urząd wojewódzki, Urząd Regulacji Energetyki). Instytucja ta jest częścią aparatu państwowego, a jej działalność zasadniczo polega na organizowaniu wykonania zadań państwa

TL;DR

Administracja państwowa jest systemem podmiotów z uprawnieniami do prowadzenia działalności organizatorskiej i kierowniczej na podstawie ustaw. Charakteryzuje się aktywnością, inicjatywą i działaniem na rzecz interesu publicznego. Wyróżnia się trzy typy organów administracji państwowej: naczelne (np. Prezydent, Rada Ministrów), centralne (np. inspekcje, urzędy regulacyjne) i terenowe (np. wojewoda, organy samorządu terytorialnego). Każdy z nich ma określone uprawnienia i odpowiedzialności, a ich działalność jest regulowana przez ustawy.

Cechy administracji państwowej

Wyróżniane są trzy podstawowe cechy administracji państwowej: "Po pierwsze administracja jest zjawiskiem społecznym. Zajmuje się ona sprawami wspólnoty i członkami tej wspólnoty, inaczej mówiąc ukierunkowana jest na interes publiczny. Po drugie administrację cechuje aktywność, inicjatywa, działalność ukierunkowana na przyszłość, cecha ta występuje w pełni gdy administracja wykonuje ustawy. Po trzecie administracja podejmuje konkretne środki do uregulowania spraw jednostkowych i urzeczywistniania określonych przedsięwzięć. Jest to cecha stanowiąca o różnicy między administracją a ustawodawstwem, które ukierunkowane jest na wydawanie generalnych i abstrakcyjnych uregulowań.

"Szersze ilościowo ujęcie cech administracji:

• działanie w imieniu państwa i na rachunek państwa lub innego odrębnego od państwa podmiotu władzy publicznej, któremu państwo przekazało część swojej władzy
• możność działania w formach władczych zabezpieczonych możliwością zastosowania przymusu państwowego
• działanie w interesie publicznym (w imię interesu społecznego)
• polityczny charakter - cele jej działania i jego rezultaty ocenia się w kategoriach politycznych, wpływają one na kształtowanie się stosunku obywateli do podmiotów administracji
• działanie na podstawie ustaw i w granicach przez nie określonych (z tego względu w odniesieniu do administracji publicznej nie ma zastosowania zasada <co nie jest zabronione jest dozwolone>
• aktywność, zwrócenie ku przyszłości, możność podejmowania działania z własnej inicjatywy
• działanie w sposób ciągły i stabilny
• oparcie się z reguły na zawodowym personelu
• charakter monopolistyczny (administracja działając w ramach powierzonych jej kompetencji występuje jako wyłączny gospodarz w określonej kategorii spraw) i bezosobowo w ramach jej struktur działają rożne podmioty, lecz decyzje wydaje nie ktoś pełniący np. Funkcje wojewody ale organ administracji noszący tę nazwę.

Organy administracji państwowej

Organy administracji państwowej ze względu na terytorialny zasięg działania można podzielić na:

• organy naczelne,
• organy centralne,
• organy terenowe.

Organy naczelne administracji państwowej

Organy naczelne mają następujące cechy:

• są powoływane przez Prezydenta (bezpośrednio lub po wyborze przez Sejm),
• są organami zwierzchnimi wobec innych organów,
• ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną i polityczną.

Naczelne organy administracji stanowią:

1. Prezydent:

• reprezentuje państwo na zewnątrz,
• pełni funkcję naczelnego organu administracji państwowej,
• na podstawie ustaw i w celu ich wykonania wydaje rozporządzenia i zarządzenia,
• może wprowadzać stan wojenny i stan wyjątkowy,
• ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe,
• nadaje ordery, odznaczeni i tytułu honorowe,
• może zwoływać i przewodniczyć Radzie Ministrów,
• wydaje decyzje w zakresie nadawania i zwalniania z obywatelstwa,
• stosuje prawo łaski,
• powołuje Prezesa Rady Ministrów, Radę Ministrów.

"Organem pomocniczym Prezydenta RP jest Kancelaria Prezydenta RP. Prezydent nadaje jej statut oraz powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej. Organem doradczym Prezydenta RP w zakresie wewnetrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego". 2. Rada Ministrów:

• jest organem wykonawczym,
• w skład Rady wchodzą: Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów, ministrowie, przewodniczący określonych w ustawach komitetów,
• najważniejszym zadaniem Rady Ministrów jest prowadzenie na bieżąco polityki państwa i rządzenie państwem,
• prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną,
• zapewnia wykonanie ustaw,
• wydaje rozporządzenia,
• koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,
• chroni interesy Skarbu Państwa,
• uchwala projekt budżetu państwa,
• zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,
• zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,
• sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju,
• zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe.
• jest organem równorzędnym w relacji do Prezydenta RP

3. Prezes Rady Ministrów:

• "jest konstytucyjnym, w pełni samodzielnym, centralnym organem administracji rządowej
• jest organem jednoosobowym, w podwojnej roli - po pierwsze przewodniczącego organu kolegialnego z samodzielnymi zadaniami i kompetencjami, po drugie wystepuje jako odrębny jednoosobowy organ konstytucyjny z własnym zakresem zadań i kompetencji
• jest to organ kierowniczy administracji rządowej"
• reprezentuje Radę Ministrów,
• kieruje pracami Rady Ministrów,
• wydaje rozporządzenia,
• zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,
• koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,
• sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach,
• jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.

4. Ministrowie:

Do najważniejszych funkcji ministra należy:

• kierowanie określonymi działami administracji lub wypełnianie zadań wyznaczonych przez Prezesa Rady Ministrów,
• wydawania rozporządzeń i zarządzeń,
• wydawanie decyzji administracyjnych,
• kierowanie resortem,
• inicjowanie i opracowywanie polityki rządu w zakresie swojego działania,
• kierowanie, nadzorowanie i kontrolowanie podległych organów, urzędów i jednostek organizacyjnych,
• współdziałanie z innymi ministrami w zakresie opracowywania i realizowania polityki rządu,
• współdziałanie z jednostkami samorządu terytorialnego, organizacjami zawodowymi, stowarzyszeniami społecznymi,
• pełnienie funkcji szczególnych wynikających ze specjalnego statusu ministra w określonej sprawie.

Organy centralne administracji państwowej

Organy centralne administracji (inaczej urzędy centralne) działają na podstawie właściwych ustaw czy statutów nadawanych przez Prezesa Rady Ministrów w drodze rozporządzenia i regulaminów organizacyjnych nadawanych przez kierownika urzędu w drodze zarządzenia. Głównie organy te działają w jednakowej dziedzinie spraw publicznych Za najbardziej typowe urzędy centralne uważa się:

• inspekcje, prowadzące kontrolę przestrzegania ustanowionych standardów w określonej dziedzinie działalności,
• urzędy regulacyjne, wydające licencje na prowadzenie różnego typu działalności i sprawdzające poprawność wykonywania warunków tych licencji,
• urzędy standaryzacyjne i certyfikacyjne,
• urzędy nadzorcze nad pewnymi sferami działalności,
• urzędy wykonujące specjalne zadania publiczne,
• urzędy świadczące usługi publiczne.

Funkcje urzędów centralnych:

• współtworzenie polityki rządowej,
• wydawanie aktów prawnych,
• rozstrzyganie konkretnych spraw w drodze aktów administracyjnych,
• sprawowanie kontroli i nadzoru,
• programowanie rozwoju dziedzin, z zakresu których urzędy centralne wyznaczają kierunki działania

Organy terenowe administracji państwowej

Terenową administrację na terenie województwa sprawują:

• organy zespolone województwa (wojewoda i działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży np. Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny, Komendant Wojewódzki Policji, Kurator Oświaty, Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego), wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach w imieniu wojewody, z ustawowego upoważnienia lub własnym, jeżeli ustawy tak stanowią,
• organy administracji niezespolonej, podporządkowane właściwemu ministrowi lub centralnemu organowi administracji rządowej, np. szefowie sztabów wojskowych, dyrektorzy izb celnych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej, regionalni dyrektorzy ochrony środowiska
• organy samorządu terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań administracji wynika z ustawy lub z zawartego porozumienia,
• działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży np. Komendant Powiatowy Policji, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach,
• organy innych samorządów, jeżeli wykonanie zadań administracji następuje na podstawie ustawy lub porozumienia

Na szczeblu wojewódzkim administracją kieruje wojewoda, który:

• jest przedstawicielem Rady Ministrów w województwie,
• jest organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego,
• jest reprezentantem Skarbu Państwa w zakresie określonym w odrębnych ustawach.

Przypisy

Administracja — artykuły polecane

Administracja rządowa — Wojewoda — Starostwo powiatowe — Administracja publiczna — Europejski Trybunał Sprawiedliwości — Prezes Rady Ministrów — Administracja niezespolona — Organy administracji publicznej — Najwyższa Izba Kontroli

Bibliografia

• Cieślak Z. (red.) (2017). "Nauka administracji", Wolters Kluwer, Warszawa
• Czyżak M. (2016). "Podstawy organizacji i funkcjonowania administracji publicznej", Wydawnictwo PRYM Bogdan Bugdalski, Warszawa
• Hausner J., "Administracja publiczna", Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2003, 2005
• Kasiński M. (2011). "Współczesne problemy rozwoju administracji publicznej w Polsce", "Annales. Etyka w życiu gospodarczym" vol. 14, nr 1/2011
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
• Kowalski J. (red.) (2013). "Administracja Publiczna i prawo administracyjne w zarysie", Polskie Wydawnictwo Prawnicze IURIS, Warszawa-Poznań
• Nawojczyk M. (2015). "Nowoczesne formy zarządzania w administracji publicznej", "ZN WSH Zarządzanie" nr 2/2015
• Stahl M. (red) (2013). "Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie", Wolters Kluwer, Warszawa
• Szmulik B., Serafin S., Miaskowska-Daszkiewicz K. (2017). "Zarys prawa administracyjnego", Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa
• Wajgner M., "Prawo i postępowanie administracyjne", Wydawnictwo REA, Warszawa 2003
• Wierzbowski M. (red.) (2017), Prawo administracyjne, Wolters Kluwer, Warszawa
• Zieliński E. (2001), Administracja rządowa w Polsce, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa
• Zieliński E. (2013), Administracja Rządowa i Samorządowa w Polsce, Wyższa Szkoła Administracyjno-Społeczna, Warszawa

Autor: Justyna Płonka, Aleksandra Kanicka