Regionalne izby obrachunkowe

Regionalne izby obrachunkowe
Polecane artykuły
Urząd wojewódzki Najwyższa Izba Kontroli Prezes Rady Ministrów Monitor Polski Opłata skarbowa Izba celna Urząd celny Prezes Narodowego Banku Polskiego Administracja rządowa

Regionalne izby obrachunkowa (RIO) – państwowy, zewnętrzny i niezależny organ kontroli i nadzoru jednostek samorządu terytorialnego oraz innych podmiotów określonych w ustawie, w zakresie gospodarki finansowej (budżetu) i zamówień publicznych.

Regionalne izby obrachunkowe (RIO) są państwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki finansowej podmiotów. Izby sprawują nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego w zakresie spraw finansowych określonych w art. 11 ust. 1 oraz dokonują kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych: jednostek samorządu terytorialnego, związków metropolitalnych, związków międzygminnych, stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów, związków powiatów, związków powiatowo-gminnych, stowarzyszeń powiatów, samorządowych jednostek organizacyjnych w tym samorządowych osób prawnych oraz innych podmiotów w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetu jednostek samorządu terytorialnego. (Ustawa o regionalnych izbach obrachunkowych z dnia 7 października 1992r. art. 1)

Regionalne izby obrachunkowe opracowują raporty, analizy i opinie w sprawach określonych ustawami. W zakresie objętym nadzorem i kontrolą prowadzą działalność informacyjną, szkoleniową oraz instruktażową. W przypadku działalności informacyjnej i szkoleniowej, mogą być one prowadzone odpłatnie, dochody z tego tytułu są dochodami budżetu państwa. (Ustawa o regionalnych izbach obrachunkowych z dnia 7 października 1992r. art. 1)

Obecnie RIO posiada 16 siedzib, po jednej w każdym województwie. Siedziby te znajdują się w następujących miastach: Warszawie, Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Katowicach, Kielcach, Krakowie, Łodzi, Lublinie, Olsztynie, Opolu, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie, Wrocławiu oraz w Zielonej Górze. Działalność regionalnych izb obrachunkowych nadzorowana jest przez Ministra Administracji i Cyfryzacji.

Najważniejszymi aktami prawnymi regulującymi funkcjonowanie regionalnych izb obrachunkowych są:

• Ustawa z dnia 7 października 1992r. o regionalnych izbach obrachunkowych.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
• Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2004 roku w sprawie siedzib i zasięgu terytorialnego regionalnych izb obrachunkowych oraz szczegółowej organizacji izb, liczby członków kolegium i trybu postępowania.
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 23 kwietnia 2004r. w sprawie szczegółowych warunków przeprowadzania konkursu na członków kolegium regionalnej izby obrachunkowej.

Regionalne izby obrachunkowe są państwowymi jednostkami budżetowymi. Gospodarują środkami publicznymi zgodnie z zasadą budżetowania brutto. Oznacza to, że swoje wydatki pokrywają bezpośrednio z budżetu państwa. Ich ewentualne dochody natomiast wpływają do budżetu państwa. Do źródeł finansowania RIO zalicza sie: grzywny, mandaty i inne kary pieniężne od osób prawnych, dochody z najmu i dzierżawy składników majątkowych, wpływy z usług, wpływy ze sprzedaży wyrobów oraz składników majątkowych, pozostałe odsetki (głównie odsetki na rachunku bankowym). (P. Laskowski 2015, s. 180)

TL;DR

Regionalne izby obrachunkowe są państwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Mają siedziby w każdym województwie i działają pod nadzorem Ministra Administracji i Cyfryzacji. Ich zadania obejmują nadzór, kontrolę, wydawanie opinii, szkolenia oraz przeprowadzanie kontroli finansowych. Izby są finansowane z budżetu państwa i mają prawo do pobierania opłat za usługi.

Historia powstania

Pierwsze informacje dotyczące powstania regionalnych izb obrachunkowych pojawiły się w ustawie z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie terytorialnym. Jednostka jednak nie powstała od razu - przez pierwsze dwa lata po uruchomieniu gmin nadzór nad ich finansami sprawował wojewoda za pośrednictwem pełnomocnika. (J. Szołno-Koguc 2011, s. 110)

Regionalne izby obrachunkowe powstały w momencie wejścia w życie ustawy z dnia 7 października 1992 roku o regionalnych izbach obrachunkowych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1992 roku w sprawie siedzib i zasięgu terytorialnego regionalnych izb obrachunkowych oraz szczegółowej organizacji izb i trybu postępowania.

Izby są państwowymi jednostkami budżetowymi. Zostały utworzone jako organy nadzorujące i kontrolujące jednostki samorządu terytorialnego w zakresie gospodarki finansowej i zamówień publicznych. Stanowią specjalnie powołaną instytucje państwową, sprawującą kontrolę zewnętrzną w stosunku do organów i jednostek samorządu terytorialnego.

Podstawy działalności regionalnych izb obrachunkowych w 1997 roku zostały uregulowane w artykule 171 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zmiany regulacji ustawowych dokonane na przestrzeni lat nie wprowadziły kluczowych zmian w ich kształcie.

Zadania regionalnych izb obrachunkowych

Regionalne izby obrachunkowe pełnią następujące funkcje:

• nadzorczą - w zakresie działalności nadzorczej regionalnych izb obrachunkowych Kolegia izb podejmują decyzje w sprawach: procedury uchwalania budżetu i jego zmian, zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego jednostki samorządu terytorialnego przez udzielanie pożyczek, zasad i zakresu przyznawania dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, podatków i opłat lokalnych, do których mają zastosowanie przepisy ustawy - Ordynacja podatkowa, wieloletniej prognozy finansowej i jej zmian.
• kontrolną - polegającą na sprawdzaniu działalności innych jednostek, bez stałej możliwości wpływania na działalność kontrolowanych jednostek poprzez wydawanie poleceń. Kontrola polega na wydawaniu zaleceń jednostkom podlegającym kontroli. W ramach tej funkcji, regionalne izby obrachunkowe przeprowadzają kontrole podmiotów takich jak: jednostki samorządu terytorialnego gmin, powiatów i województw samorządowych, związki międzygminne oraz związki powiatów, stowarzyszenia gmin, powiatów oraz samorządowe jednostki organizacyjne. Kontrole gospodarki finansowej przeprowadzane są na podstawie zgodności z prawem oraz zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym. W zakresie zadań administracji rządowej wykonywanej przez jednostki samorządu terytorialnego na podstawie ustaw, kontrola przeprowadzana jest z uwzględnieniem kryterium celowości, rzetelności i gospodarności. Zgodnie z ustawą izby mają obowiązek przeprowadzić co najmniej raz na 4 lata kompleksową kontrolę w każdej jednostce. Po przeprowadzeniu kontroli sporządza się protokół, który podpisują inspektor i kierownik kontrolowanej jednostki oraz skarbnik lub ich zastępcy.
• opiniodawczą
• informacyjno-szkoleniową

Zakres zadań regionalnych izb obrachunkowych

• orzekanie o nieważności uchwał sprzecznych z prawem,
• dokonywanie oceny legalności uchwał podejmowanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach wymienionych w art. 11 ustawy,
• ustalenie budżetu jednostki samorządu terytorialnego w przypadku nie uchwalenia budżetu do 31 marca roku budżetowego oraz w przypadku unieważnienia uchwały budżetowej,
• przeprowadzanie kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych samorządu sektora finansów publicznych,
• dokonywanie kontroli formalno-rachunkowej sprawozdań budżetowych jednostek samorządu terytorialnego,
• prowadzenie działalności informacyjnej i szkoleniowej w sprawach objętych nadzorem i kontrolą.

Bibliografia

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483)
• Laskowski P.(2015) Prace naukowe. Samorząd terytorialny w Polsce z perspektywy 25-lecia jego funkcjonowania Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości, Wałbrzych
• Regionalne izby obrachunkowe Regionalne izby obrachunkowe
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków przeprowadzania konkursu na członków kolegium regionalnej izby obrachunkowej(Dz.U. 2004 nr 130 poz. 1396)
• Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2004 r. w sprawie siedzib i zasięgu terytorialnego regionalnych izb obrachunkowych oraz szczegółowej organizacji izb, liczby członków kolegium i trybu postępowania (Dz.U. 2004 nr 167 poz. 1747)
• Sejm Rzeczypospolitej Polskiej Leksykon budżetowy
• Szewczyk E. (2012) Studia lubuskie. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Sulechowie, Instytut Prawa i Administracji, Sulechów
• Szołno-Koguc J.(2011) Dylematy skuteczności kontroli finansów publicznych na przykładzie regionalnych izb obrachunkowych. Zeszyty naukowe nr 10, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków
• Ustawa o regionalnych izbach obrachunkowych (Dz.U. 1992 Nr 85 poz. 428)
• Wytrążek W. (2004) Środki nadzoru nad samorządem terytorialnym, Prawo- Administracja - Kościół. Nr 3

Autor: Iga Skrobot

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.