Koszty

Koszty
Polecane artykuły
Koszt Koszty uzyskania przychodów Rodzajowy układ kosztów Koszty działalności gospodarczej Rachunek zysków i strat Koszt a wydatek Nakłady Pozostałe przychody i koszty operacyjne Zdarzenie gospodarcze

Koszty definiowane są jako kategorią ekonomiczną, która oznacza celowe i uzasadnione zużycie czynników produkcji takich jak zasoby, materiały, maszyny oraz wartość pracy ludzkiej wyrażone w mierniku pieniężnym. Zużycie może być uznane za koszt jeżeli dotyczy określonego przedziału czasowego. Zazwyczaj jest to okres sprawozdawczy - miesiąc lub rok obrotowy. Koszty ponoszone są w celu wytwarzania wyrobów, świadczenia usług i sprawowania funkcji. Istotą kosztów jest wykorzystanie różnych czynników związanych z prowadzoną działalnością przedsiębiorstwa, które są wyrażone w jednostkach wartościowych. Kosztem nazywamy jedynie zużycie powstałe w związku ze zwykłą, normalną działalnością przedsiębiorstwa, na którą składają się takie fazy procesu gospodarczego jak: zaopatrzenie, produkcja, sprzedaż i zarządzanie. Do kosztów nie zaliczamy więc zużycia spowodowanego zdarzeniami losowymi, zaniechanie lub zawieszenie pewnego rodzaju działalności, zużycie związane z utrzymaniem nieczynnych zakładów lub wydziałów, które są stratami nadzwyczajnymi. W Ustawie o Rachunkowości koszty definiuje się jako “uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli”.

Koszt, a wydatek

Wydatek to każdy rozchód środków pieniężnych, bez względu na cel tego rozchodu. Każdy koszt jest związany z wydatkiem, ale nie każdy wydatek jest kosztem. Przykłady wydatków niebędących kosztami:

• rozchód środków pieniężnych o charakterze strat nadzwyczajnych,
• spłaty rat kapitałowych kredytów,
• wpłaty do budżetu podatków nie mających charakteru kosztów (podatek dochodowy, wpłaty wynagrodzeń ponad normę),
• wypłaty pożyczek i zaliczek.

Koszt może wystąpić zarówno wcześniej, równolegle jak i później niż wydatek. Przykładem wydatku, który nastąpił w okresie wcześniejszym niż został poniesiony koszt może być zakup środka trwałego. Przy zawarciu transakcji zakupu do czynienia mamy z wydatkiem, natomiast koszt rozłożony jest pomiędzy okresy późniejsze jako amortyzacja środka trwałego. Spłata odsetek od pożyczki bankowej stanowi przykład równoczesnego wystąpienia wydatku oraz kosztu (w danym przykładzie kosztu finansowego). Zużycie materiałów zakupionych na kredyt kupiecki jest przykładem sytuacji kiedy koszt poprzedza wydatek.

Obiekty odniesienia kosztów

Obiekty odniesienia kosztów są to jednostki, które zostały wyodrębnione w przedsiębiorstwie na podstawie określonych kryteriów. Dla nich gromadzi się i ustala koszty w systemie ewidencyjnym rachunkowości. Pomiędzy tymi jednostkami, a kosztami zachodzą związki przyczynowo skutkowe. Dzięki wyodrębnieniu wielu obiektów odniesienia kosztów możliwe jest przypisanie poszczególnych składników kosztów konkretnym wielkościom. Są one bezpośrednimi przyczynami powstawania kosztów. Obiekty odniesienia kosztów wyodrębnia się pod względem: rodzajowym, funkcjonalnym, podmiotowym, przedmiotowym lub czasowym. Obiekty te można szeregować zgodne ze strukturą hierarchiczną. I tak najwyżej w hierarchii może znajdować się przedsiębiorstwo jako całość, a najniżej np. wytworzone produkty i czynniki produkcji. "Wskazanie obiektów odniesienia kosztów jest podstawą podziału ogółu kosztów przedsiębiorstwa na określone składniki”. (E. Nowak, 2008, s. 168).

Klasyfikacja kosztów

Koszty bezpośrednie a koszty pośrednie Za koszty bezpośrednie uważa się te koszty, które można bezpośrednio przypisać do jednostki produktu posługując się dokumentami księgowymi. Do tej grupy kosztów należą między innymi robocizna bezpośrednia oraz materiały bezpośrednie. Koszty pośrednie są to koszty, których nie można rozliczyć między jednostki produktu przy użyciu dokumentów księgowych. Przykłady kosztów pośrednich: amortyzacja, czynsz Koszty stałe a koszty zmienne Pod pojęciem koszty stałe rozumie się koszty, których wysokość nie zależy od wielkości produkcji (muszą one być poniesione nawet w sytuacji zerowej produkcji). Do tego rodzaju kosztów należą między innymi płace zarządu, amortyzacja, czynsz. Koszty zmienne zmieniają się proporcjonalnie do zmiany wielkości produkcji. Za przykład kosztów zmiennych mogą posłużyć materiały bezpośrednie.

Układy kosztów

Układ rodzajowy kosztów

Układ rodzajowy kosztów ukazuje obraz kosztów ze względu na ich klasyfikację rodzajową. W tym układzie nie ma znaczenia miejsce powstawania kosztów. Koszty w układzie rodzajowym ewidencjonuje się na kontach zespołu 4 zakładowego planu kont. Poniesione koszty księguje się po stronie debetowej, a po stronie kredytowej wszelkie inne zmniejszenia. Układ rodzajowy kosztów obejmuje następujące pozycje:

• Zużycie materiałów i energii – kategoria obejmująca koszty związane ze zużyciem zasobów
• Wynagrodzenia – obejmują płace zatrudnianych pracowników
• Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników – w skład tej kategorii wchodzą płacone przez pracodawcę składki na rzecz obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, świadczenia urlopowe, koszty szkoleń oraz koszty powiązane z higieną i bezpieczeństwem pracy
• Amortyzacja – ściśle związana z umorzeniem środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych; stanowi koszt zużycia tych grup aktywów
• Usługi obce – kategoria obejmująca koszty związane z zadaniami zleconymi innym jednostkom np. ochrona mienia, prace remontowe
• Podatki i opłaty – w skład tej kategorii wchodzą koszty związane z podatkami od nieruchomości, środków transportu, rolnego i leśnego.*
• Pozostałe koszty – do tej kategorii zaliczane są wszystkie koszty, które nie wchodzą w skład innej rodzajowej kategorii kosztów, np. koszty delegacji, reprezentacji czy reklamy.

*Uwaga! Podatek dochodowy i podatek VAT dla podmiotów będących podatnikami VAT nie są zaliczane do kosztów. W przypadku jednostek niebędących podatnikami VAT, podatek ten uznawany jest za koszt.

Układ kalkulacyjny

Układ ten pozwala określić związek pomiędzy kosztami, a poszczególnymi produktami wytwarzanymi w jednostce gospodarczej. W tym przypadku można koszty podzielić na koszty bezpośrednie i pośrednie. W układzie kalkulacyjnym wyróżniane są następujące rodzaje kosztów:

• koszty produkcji podstawowej – związane bezpośrednio z procesem produkcyjnym
• koszty produkcji pomocniczej – związane z produkcją pomocniczą
• koszty wydziałowe – związane pośrednio z procesem produkcyjnym, koszty wydziałowe to koszty produkcji, których nie można rozliczyć na jednostkę produktu na podstawie dokumentacji lub pomiaru
• koszty ogólnego zarządu – związane z funkcjonowaniem firmy jako całości, koszty działania zarządu oraz administracji
• koszty sprzedaży – związane ze sprzedażą, dystrybucją i transportem produktów

Bibliografia

• Dębska-Rup A. (2009)., Rachunkowość finansowa, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne sp. z o.o., Kraków
• Dziuba-Burczyk A. (2003)., Podstawy rachunkowości w świetle międzynarodowych standardów, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne sp. z o.o., Kraków
• Gierusz B. (2016)., Podręcznik samodzielnej nauki księgowania, ODDK, Gdańsk
• Kołosowska B. (1995)., Klasyfikacja i ewidencja kosztów, w: Podstawy rachunkowości, red. S. Sojak i J. Stankiewicz, TNOIK, Toruń
• Micherda B. (2007)., Rachunkowość zarządcza i controlling, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Nowak E (2008)., Rachunkowość, kurs podstawowy, PWE, Warszawa
• Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. - stan prawny na dzień 1 stycznia 2016 r. (Dz.U. 2013, poz. 330)

Autor: Anna Baran, AS

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.