Konsensus Waszyngtoński

Konsensus Waszyngtoński jest to dokument stworzony przy współpracy Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku światowego, zawierający dziesięć dyrektyw, tworzących jednocześnie neoliberalny model rozwoju gospodarczego (red. Kłosiński, Czarnacki 2013, s. 7). Postanowienia Konsensusu były rekomendowaną przez amerykański rząd drogą poprawy sytuacji ekonomicznej w krajach rozwijających się. Powstał on z myślą w szczególności o regionie Ameryki Łacińskiej, którego państwa w latach 80. XX wieku pogrążone były w kryzysie zadłużeniowym wskutek zaciągniętych wcześniej tanich kredytów po tzw. szoku naftowym. Z czasem reformy te proponowano także innym krajom borykającym się z trudnościami gospodarczymi czy zapóźnieniem. Dyrektywy Konsensusu stosowały również państwa postawione przed koniecznością transformacji ustrojowej, w tym Polska, dzięki czemu jego założenia weszły do kanonu światowej polityki gospodarczej.

Konsensus Waszyngtoński, jako program reform w duchu neoliberalnym, zakłada przede wszystkim ograniczenie interwencjonizmu państwa w gospodarce i otwarcie się na kontakty gospodarcze z innymi krajami, w tym zaakcentowanie roli aktywnej wymiany handlowej w budowaniu prosperity (red. Kłosiński, Czarnacki 2013, s. 35). Nazwa ta (org. The Washington Consensus) została zaproponowana pod koniec lat 80. XX wieku przez angielskiego ekonomistę, Jamesa Williamsona, pracownika Instytutu Gospodarki Światowej - think-tanku z siedzibą w Waszyngtonie (red. Kłosiński, Czarnacki 2013, s. 36).

Konsensus Waszyngtoński opierał się początkowo na 10 podstawowych dyrektywach.

TL;DR

Konsensus Waszyngtoński to dokument stworzony w latach 80. XX wieku, który promował neoliberalny model rozwoju gospodarczego. Zakładał on m.in. ograniczenie roli państwa w gospodarce, liberalizację handlu, prywatyzację przedsiębiorstw państwowych i ochronę praw własności. W kolejnych latach wprowadzono zmiany w dyrektywach Konsensusu, m.in. dotyczące zwiększenia oszczędności, reformy systemu podatkowego i wzmocnienia nadzoru bankowego.

Dyrektywy pierwszej wersji Konsensusu Waszyngtońskiego

I. Utrzymanie dyscypliny fiskalnej - polegało głównie na utrzymaniu niskiego deficytu budżetowego i niskiej stopie inflacji

II. Nowe priorytety w wydatkach publicznych - przeznaczanie środków finansowych na cele prorozwojowe, a więc takie które gwarantują wysoką efektywność poniesionych nakładów i przyczyniają się do poprawy podziału dochodów (edukacja, ochrona zdrowia, rozbudowa infrastruktury), a nie jak dotychczas na subsydiowanie pewnych sektorów i wspieranie programów publicznych

III. Reformy podatkowe ukierunkowane na obniżenie krańcowych stóp podatkowych i poszerzanie bazy podatkowej - podjęcie reformy podatkowej polegającej na obniżeniu stawek podatkowych, zwłaszcza od podatków dochodowych, na rzecz podatków od towarów i usług IV. Liberalizacja handlu - polegająca na znoszeniu różnego rodzaju ograniczeń, w tym ilościowych jak i obniżenia ceł i osiągnięcie jednej taryfy celnej na średnim poziomie około 10%

V. Liberalizacja przepływów zagranicznych inwestycji bezpośrednich - zniesienie barier wejścia zagranicznych firm na rynek i różnego ich traktowania w porównaniu z przedsiębiorstwami państwowymi

VI. Liberalizacja rynków finansowych - stworzenie rynkowych stóp procentowych i wyeliminowanie preferencyjnych stóp dla wybranych odbiorców

VII. Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych - aby sektor prywatny był bardziej efektywny należy sprywatyzować sektor państwowy. Do prywatyzacji należy dopuścić zagranicznych inwestorów

VIII. Deregulacja rynków w zakresie wchodzenia na rynek i wspierania konkurencji - państwo powinno ograniczyć swoje regulacje tylko do sfer związanych z bezpieczeństwem narodowym, ochroną środowiska i nadzorem nad instytucjami finansowymi. Firmy natomiast mają być nieograniczane, a w swojej działalności mają funkcjonować w oparciu o zasady rynkowe

IX. Ochrona praw własności - gwarancje państwa co do posiadanych własności i zabezpieczenie na wypadek nacjonalizacji

X. Kursy walutowe - utrzymanie jednolitego kursu wymiany, który utrzymany zostanie na poziomie wystarczająco konkurencyjnym aby stymulować eksport Konsensus Waszyngtoński podkreślał bardzo mocno potrzebę liberalizacji handlu i przepływów kapitałowych, ograniczenie roli państwa i prywatyzację. Ponadto zalecał dyscyplinę monetarną (ale nie monetaryzm), reformę i uproszczenia systemu podatkowego oraz ułatwienia w zakładaniu i likwidacji firm (red. Kłosiński, Czarnacki 2013, s. 38)

W kolejnych latach wprowadzano zmiany.

Dyrektywy drugiej wersji Konsensusu Waszyngtońskiego

I. Zwiększenie oszczędności m.in. przez utrzymanie dyscypliny podatkowej

II. Reorientacja wydatków publicznych m.in. na trafnie określone cele społeczne

III. Reforma systemu podatkowego m.in. przez wprowadzenie proekologicznego podatku gruntowego

IV. Wzmocnienie nadzoru bankowego

V. Utrzymanie kursu walutowego na poziomie zapewniającym konkurencyjność, przy jednoczesnym uniknięciu wahań, jak i sztywności

VI. Dążenie do intraregionalnej liberalizacji handlu

VII. Budowanie konkurencyjnej gospodarki rynkowej m.in. w drodze prywatyzacji oraz deregulacji (także rynku pracy)

VIII. Zagwarantowanie wszystkim obywatelom możliwość wejścia w posiadanie jasno zdefiniowanych praw własności

IX. Stworzenie niezależnego banku centralnego, silnego aparat skarbowy, niezależnego i nieprzekupnego sądownictwa oraz agencji promującej przedsięwzięcia rozwojowe

X. Zwiększenie nakładów na edukację, zwłaszcza na poziomie podstawowym i średnim (red. Kłosiński, Czarnacki 2013, s. 39)

Konsensus Waszyngtoński — artykuły polecane

New Deal — NAFTA — Strefa Euro — Liberalizacja handlu — Polityka proeksportowa — GATT — Unia walutowa — Wielki kryzys — Strategia polityki pieniężnej

Bibliografia

• Dach Z. (2011), Rozwój społeczno-gospodarczy w teorii ekonomii, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, nr 872
• Gliniak P. (2016) Konsensus waszyngtoński a doświadczenia Indonezji i Malezji w trakcie azjatyckiego kryzysu finansowego z 1997 roku, "Ekonomia XXI Wieku", Vol. 1, Nr 9
• Kightley M. (2017) Finansowanie Południowokoreańskiego cudu gospodarczego w świetle rekomendacji Konsensusu Waszyngtońskiego, "Zarządzanie Finansami i Rachunkowość" Vol. 1, Nr 5
• Kłosiński K. A. Czarnacki M. (red.) (2013) Ameryka Łacińska. W poszukiwaniu konsensusu. KUL, Lublin
• Osiatyński J. (2006), Finanse publiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Owsiak S. (2013), Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Rynarzewski T. (2013), Refleksje o dylematach wpływu handlu zagranicznego na rozwój gospodarczy krajów słabo zaawansowanych ekonomicznie, Studia Oeconomica Posnaniensia Vol. 1, Nr 250
• Stańczyk Z. (2004), Konsensus waszyngtoński a reformy w krajach postkomunistycznych, Zeszyty Naukowe. Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Nr 2

Autor: Natalia Kargula, Izabela Widła