Socjologia pracy

Socjologia pracy jest jednym z działów socjologii, zajmujących się opisem i wyjaśnianiem zachowań społecznych ludzi w procesie pracy, podczas produkcji dóbr i usług. To dziedzina nauki, która zajmuje się (…) społecznym charakterem pracy, czyli społecznymi uwarunkowaniami pracy ludzkiej, narzędzi, technologii, produkcji i stosunków produkcyjnych, przeobrażeniami w tym zakresie oraz ich wpływem na całokształt życia społecznego. Odnosi się również do stosunków interpersonalnych zachodzących wewnątrz organizacji, takich jak: sytuacje konfliktowe, walka, współdziałanie. Znajomość socjologii pracy i rezultatów jej badań, pomaga w zrozumieniu zagadnień oraz rozwikłaniu sytuacji trudnych, współzależnych między innymi z gospodarką zasobami ludzkimi. Socjologia pracy, jest ściśle powiązana z zagadnieniami i przedmiotem badań socjologii przemysłu.

TL;DR

Socjologia pracy to dziedzina nauki zajmująca się zachowaniami społecznymi ludzi w procesie pracy. Badania socjologii pracy pomagają zrozumieć zagadnienia związane z gospodarką zasobami ludzkimi. Funkcje socjologii pracy obejmują m.in. diagnozowanie, prognozowanie i wywieranie wpływu na postępowanie ludzi. Metody badawcze socjologii pracy to m.in. obserwacja, wywiad i ankieta. Socjologia pracy korzysta również z innych dziedzin nauki, takich jak psychologia pracy, zarządzanie czy ekonomia. Główne problemy badane przez socjologów pracy to m.in. wartość pracy, konflikty w miejscu pracy i brak motywacji do pracy. Przedstawicielami socjologii pracy w Polsce byli m.in. F. Znaniecki, J. Szczepański i J. Sztumski.

Praca w ujęciu socjologicznym

Samo pojęcie pracy - przedstawiane przez socjologów - praca to każda zamierzona, wykonywana czynność, która niesie korzyści i użyteczność dla społeczeństwa. Wykonywanie określonej pracy asygnuje pozycję w społeczeństwie. Wobec tego, praca to czynność społeczna. Dzięki niej człowiek zaspokaja swoje ambicje i potrzeby. Z. Wiatrowski formułuje tezę, że praca jest szczególną wartością, dzięki której powstają i funkcjonują społecznie wszystkie inne wartości. Chcąc wykonać pracę, społeczeństwo musi ze sobą współpracować. Z perspektywy socjologii pracy wielce istotne są okoliczności pracy oraz następstwa, które czyni w strukturze i postępowaniach populacji. .

Funkcje socjologii pracy

Do najważniejszych funkcji socjologii pracy zaliczamy:

• Funkcja poznawcza - polega na określeniu adekwatności schematów jakie kierują kształtowaniem się rozmaitych mechanizmów w zakładzie pracy,
• Funkcja diagnostyczna - zajmuje się weryfikowaniem kazusów oraz procesów w odniesieniu do teorii,
• Funkcja socjotechniczna - jest zbiorem wytycznych do wykorzystania w egzystencji, wyróżniamy trzy rodzaje:

1. Klasyczna (eksplorator stawia twierdzenie),
2. Kliniczna (eksplorator stawia twierdzenie oraz sprawuje piecze nad przeprowadzeniem zmian),
3. Interwencyjno-eksperymentalna (eksplorator stawia twierdzenie oraz ma czynny wkład w zmiany),

• Funkcja prognostyczna - socjologia rozwiązuje kwestie następstw działań, na podstawie których zostało przeprowadzone rozpoznanie,
• Funkcja humanistyczna - to wyraz humanistycznego nurtu w kontroli cyklu pracy, tudzież metodach i normach kierowania nimi,
• Funkcja inżynierii społecznej - polega na wywieraniu wpływu na postępowanie i decyzje ludzi. Charakteryzuje się posłusznym wykonywaniem woli osoby, która realizuje trafne techniki sugestii.

Przedmiot i metody badań socjologii pracy

Główne elementy analizowane przez socjologów pracy to:

• definicja pracy, kategoryzacja systemu i cech pracy, zakres efektywnego i biegłego wykonywania pracy,
• eksploracja rezultatów pracy, klasyfikacja i modernizacja narzędzi pracy,
• analiza elementów oddziałujących na motywację pracowników, skuteczność pracy oraz operatywność przedsiębiorstwa,
• badanie okoliczności wpływających na rozpoznanie korzyści i zadań pracowników wykonywanych dla osiągnięcia interesów i misji zakładu pracy,
• zgłębianie zjawiska biurokracji pracy i skutków społecznych jakie wywołuje,
• badanie mechanizmów, oraz etapów destabilizacji organizacji przedsiębiorstwa. Jaki wpływ wywiera na wykonywanie pracy oraz funkcjonowanie zakładu pracy,
• analiza relacji między podwładnymi, a przełożonymi. Zgłębianie czynników oraz technik skutecznego kierowania kadrą,
• eksploracja oddziaływania pracy na osobowość człowieka, grup zawodowych i tego jak zawód i sprawowana funkcja kształtują pozycję jednostki w społeczeństwie.

Do najczęstszych metod, stosowanych przez badaczy problematyki socjologii pracy należą:

1. obserwacja,
2. wywiad,
3. ankieta,
4. pomiar socjometryczny,
5. testy i skale,
6. analiza dokumentów (metoda mieszana),
7. badania ekspertów (metoda mieszana),
8. podejście problemowe (metoda mieszana).

Socjologia pracy w nauce

Socjologia pracy, w swych badaniach korzysta z zasobów innych dziedzin nauki, między innymi:

• Psychologi pracy (wyjaśnia zjawiska psychologiczne zachodzące w środowisku pracy. Pomaga we właściwym doborze tudzież selekcji pracowników, diagnozowaniu problemów z motywacją),
• Fizjologi pracy (określa wpływ pracy na zdrowie, bierze udział, w szacowaniu zdolności organizmu człowieka do określonych warunków pracy, wskazuje prawidłowy),
• Teorii organizacji i zarządzania (analiza organizacji skoncentrowana na systemie, problematyce władzy i mechanizmach podejmowania decyzji),
• Ergonomii (określa przystosowanie maszyn i narzędzi pracy do zdolności psychofizycznych człowieka),
• Ekonomi ogólnej (angażuje się w badanie systemów produkcji, klasyfikacji, transakcji i konsumpcji środków zaspokojenia ambicji i potrzeb ludzkich)
• Ekonomi przemysłu (dokonuje analizy działalności instytucji przemysłowych z perspektywy ich efektywności i potencjału ekonomicznego
• Socjologi przemysłu (bada wpływ przemysłu na inne organizacje i kręgi społeczne. Określa rolę przemysłu w społeczeństwie i systematyzuje organizację przemysłu).

Główne problemy występujące w badaniach socjologii pracy

Najczęstsze problemy, jakie napotykają badacze socjologi pracy, według J.Sztumski stanowią:

• wartość pracy w mechanizmach życia zbiorowego,
• społeczne problemy i konflikty w miejscu zatrudnienia,
• socjologiczny sposób ujęcia zarządzania kadrą,
• powszechne położenie zawodu i struktury zawodowej,
• brak motywacji do pracy,
• wydarzenia i proces dysharmonii w gronie pracowniczym.

Prekursorzy socjologii

Do najważniejszych przedstawicieli i eksploratorów socjologii pracy w Polsce, należy zaliczyć:

• Przed drugą wojną światową: F. Znaniecki, L. Krzywicki, K. Adamiecki, S. Rychliński
• Po drugiej wojnie światowej: J. Szczepański, A. Sarapata, A. Matejko, J. Balcerek, J. Kulpińska, A. Stojak, F. Krzykała, K. Doktor, S. Czajka, S. Wiolerszpil, S. Czajka, R. Dyoniziak, W. Markiewicz, J. Sztumski

Zobacz także: Praca Ekonomia Metody integracji pracowników

Socjologia pracy — artykuły polecane

Teoria zarządzania — Teoria cech — Humanizacja pracy — Socjologia — Teoria systemów — Aleksandr Aleksandrowicz Bogdanow — Socjotechnika — Mechanizm obronny — Interdyscyplinarność ergonomii

Bibliografia

• Encyklopedia popularna PWN (2017), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Gitling M. (2013), Człowiek i jego praca, Uniwersytet Rzeszowski
• Matejko A. (2017), Rola socjologa i socjologii w zakładach pracy, Repozytorium
• Matuszak G. (2017), Socjologia wykłady, Starzaki
• Sztumski J. (1981), Socjologia pracy w zarysie, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa
• Sztumski J. (1992), Społeczeństwo i wartości, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice
• Sztumski J. (2010), Wstęp do metod i technik badań społecznych, Wydawnictwo Śląsk, Katowice
• Wiatrowski Z. (2007), Praca jako wartość uniwersalna i jako problem XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów
• Wilsz J. (2009), Teoria pracy, Wydawnictwo Impuls, Kraków

Autor: Aleksandra Krasoń