Instytucja finansowa

Instytucja finansowa - to podmiot zajmujący się przyjmowaniem zobowiązań finansowych, a także przejmowanie takich zobowiązań od różnych podmiotów. Są one bardzo ważnymi elementami gospodarki, które traktuje się jako współtwórców polityki finansowej na arenie międzynarodowej. (Śliwa J. 2011, s.96)

TL;DR

Artykuł omawia definicję i klasyfikację instytucji finansowych. Instytucje finansowe są ważnymi podmiotami w gospodarce i mają różne cele i charakter działalności. W artykule przedstawiono także porównanie różnych instytucji finansowych pod względem zasilania kapitałem i zasięgu działalności.

Instytucja finansowa w rozumieniu prawa handlowego

Według Kodeksu Spółek Handlowych "przez instytucję finansową rozumie się:

• bank
• fundusz inwestycyjny
• towarzystwo funduszy inwestycyjnych lub powierniczych
• zakład ubezpieczeń
• zakład reasekuracji
• fundusz powierniczy
• towarzystwo emerytalne
• fundusz emerytalny
• dom maklerski

mające siedzibę w Rzeczpospolitej Polskiej lub w państwie należącym do Organizacji Wspólnoty Gospodarczej i Rozwoju (OECD)". (Art.4 §1 pkt 7 KSH)

Instytucja finansowa w rozumieniu prawa bankowego

Instytucja finansowa jest to podmiot niebędący bankiem ani instytucją kredytową. Jego podstawowa działalność generująca większość przychodów polega na wykonywaniu następującej działalności gospodarczej:

1. Nabywanie i zbywanie udziałów lub akcji
2. Udzielanie pożyczek ze środków własnych
3. Udostępnianie składników majątkowych na podstawie umowy leasingu
4. Usługi w zakresie nabywania i zbywania wierzytelności
5. Usługi transferu środków pieniężnych
6. Emisja i zarządzanie instrumentami płatniczymi
7. Udzielanie gwarancji bankowej, poręczeń lub zaciąganie innych zobowiązań nie ujmowanych w bilansie,
8. Obrót na rachunek własny lub rachunek osoby fizycznej, prawnej bądź jednostki organizacyjnej mającej zdolność prawną terminowymi operacjami finansowym, instrumentami rynku pieniężnego oraz papierami wartościowymi
9. Uczestnictwo w emisji papierów wartościowych lub świadczenie usług z nią związanych
10. Usługi w zakresie zarządzania aktywami
11. Usługi w zakresie zarządzania finansowego, w tym inwestycyjnego
12. Świadczenie usług brokerskich na rynek pieniężny|rynku pieniężnym. (roz. 1 art. 4 pkt 7 Prawa bankowego)

Warto zauważyć, że z definicji instytucji finansowej zostały wyłączone banki i instytucje kredytowe. Jest to zabieg poprawny biorąc pod uwagę dyrektywę 2006/48/WE, która dotyczy instytucji kredytowych i ich charakteru działalności, dlatego ma swoje zastosowanie w ustawie o prawie bankowym, jednak nie należy tej definicji traktować legalnie dla każdej ustawy (Drwiłło A., Maśniak D. 2015, s.169)

Klasyfikacja instytucji finansowych

Podstawowa klasyfikacja instytucji finansowych w sektorze finansowym obejmuje:

• instytucje monetarne - ich działalność koncentruje się na podejmowaniu depozytów i ich zamienników od instytucji niebędących instytucjami monetarnymi, a także na przyznawaniu kredytów i lokowaniu pieniędzy w papierach wartościowych. Do tej kategorii zaliczamy banki (w tym także Narodowy Bank Polski), spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, fundusze rynku pieniężnego
• instytucje niemonetarne - zajmują się pośrednictwem finansowym (zaciąganiem zobowiązań innych niż gotówkowych, podejmowaniem depozytów i ich zamienników u podmiotów innych niż instytucje monetarne. Są to m.in. przedsiębiorstwa leasingu finansowego, przedsiębiorstwa faktoringowe, domy maklerskie, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, podmioty gospodarcze założone w celu sekularyzacji aktywów i pomocnicze instytucje finansowe, które nie działają jako pośrednicy, lecz zapewniają warunki do pośrednictwa (brokerzy, agenci , doradcy ubezpieczeniowi i emerytalni). (Szelągowska A. 2007, s.15-16)

Inna klasyfikacja dzieli instytucje ze względu na charakter ich działalności i wyróżnia:

• instytucje będące pośrednikami finansowymi (banki, biura maklerskie, zakłady ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne, firmy leasingowe o factoringowe, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe)
• instytucje pomagające w działalności podmiotów finansowych i obniżające ryzyko techniczne i finansowe (Fundusz Gwarancyjny, TUW, fundacje, Krajowa Iza Rozliczeniowa)
• instytucje nadzorujące różne segmenty rynku finansowego (Komisja Nadzoru Bankowego, Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń). (Jakubowska A. 2009, s.161)

Wymienione wyżej klasyfikacje są jedynie teoretyczną próbą ujęcia poszczególnych instytucji w mniejsze kategorii, jednakże każde państwo, w swoich wewnętrznych prawach, ma prawo ustanowić swój własny podział instytucji, który ma za zadanie ułatwić ich nadzór i kontrolę.

Porównanie instytucji finansowych

A. Jakubowska zestawiła najważniejsze instytucje finansowe porównała je pod względem celu istnienia instytucji (czy on zarobkowy), charakteru instytucji koncentrując się na zasięgu działalności oraz charakteru zasilania podmiotów w kapitał pieniężny (Jakubowska A. 2009, s.163)

	Rodzaj instytucji	Charakter zasilania podmiotów w kapitał pieniężny	Charakter instytucji	Cel istnienia instytucji
1.	Banki komercyjne	bezpośredni	ponadlokalny	zarobkowy
2.	Banki spółdzielcze	bezpośredni	lokalny	zarobkowy
3.	Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe (SKOK)	bezpośredni	lokalny	niezarobkowy
4.	Firmy leasingowe	bezpośredni	ponadlokalny	zarobkowy
5.	Firmy factoringowe	pośredni	ponadlokalny	zarobkowy
6.	Pośrednicy i brokerzy usług finansowych	pośredni	ponadlokalny	zarobkowy
7.	Fundusze inwestycyjne i fundusze emerytalne	bezpośredni	ponadlokalny	zarobkowy
8.	Towarzystwa ubezpieczeniowe	bezpośredni	ponadlokalny	zarobkowy
9.	Domy i biura maklerskie	pośredni	ponadlokalny	zarobkowy
10.	Fundusze poręczeń kredytowych	pośredni	lokalny i ponadlokalny	w większości instytucje niezarobkowe

Cele instytucji finansowych

Instytucje finansowe spełniają określone cele. Najważniejsze z nich to:

• uczestniczenie w procesie udoskonalania systemu transakcyjnego
• zapewnianie warunków obniżonego ryzyka przy podejmowaniu decyzji
• udział w kreowaniu popytu
• poszukiwanie źródeł i możliwości pozyskania kapitału
• zapewnianie warunków bezpieczeństwa (Smyczek S., 2007, s.104-105)

Instytucja finansowa — artykuły polecane

Pośrednictwo finansowe — Instytucje finansowe — Bank inwestycyjny — Kasa oszczędnościowa — Rynek finansowy — Emisja obligacji — Towarzystwo ubezpieczeniowe — Bank uniwersalny — Dom maklerski

Bibliografia

• Drwiłło A., Maśniak D. (2015), Leksykon prawa finansowego, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa
• Jakubowska A. (2009), Instytucje finansowe podmiotami zasilającymi uczestników rynku w kapitał pieniężny (na wybranych przykładach), Katedra Mikroekonomii Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin
• Smyczek S. (2007). Modele zachowań konsumentów na rynku usług finansowych, Prace Naukowe / Akademia Ekonomiczna w Katowicach nr 348, Katowice
• Szelągowska A. (red.) (2007), Instytucje rynku finansowego w Polsce, CeDeWu, Warszawa
• Śliwa J. (2011), Finanse. Podręcznik dla studentów studiów licencjackich, Wszechnica Polska Szkoła Wyższa TWP, Warszawa
• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe. Dz.U. nr 140 poz. 939

Autor: Krzysztof Dylewski, Dominika Skura