Fundusz powierniczy

W myśl zapisów ustawy z dnia 22 marca 1991 r. (Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych) fundusz powierniczy stanowił wyodrębnioną finansowo wspólną masę majątkową uczestników, o zmiennej wartości i stałym przeznaczeniu gospodarczym, zarządzaną przez towarzystwo funduszy powierniczych. Tytułem do udziału w aktywach netto funduszu stanowiła jednostka uczestnictwa, która charakteryzowała się niezbywalnością i brakiem oprocentowania, mogła zaś być dziedziczona. Fundusz powierniczy mógł być utworzony przez towarzystwo funduszy powierniczych wyłącznie w formie spółki akcyjnej z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Podmiot ten został zobowiązany przez ustawodawcę do działania w najlepiej pojętym interesie swoich uczestników.

Polski fundusz powierniczy może być określany jako typ umowny, publiczny, otwarty oraz nie posiadający osobowości prawnej. Brak osobowości wskazuje na umowność funduszy, ponieważ w typie korporacyjnym fundusz jest zazwyczaj spółką prawa handlowego, która jest wyposażona w podmiotowość prawną. Wszyscy uczestnicy, którzy przystąpili do funduszu ponoszą ryzyko za decyzje podejmowane przez fundusz powierniczy. Jeśli natomiast fundusz dobrze i sprawnie prosperuje uczestnicy otrzymują wszelkie dochody z jego działalności. Dochody, jakich można spodziewać się z uczestnictwa w funduszu są wyższe aniżeli dochody z lokat bankowych, pomimo że są bardziej ryzykowne. Komisja Papierów wartościowych reguluje i kontroluje fundusze powiernicze. Przed rozpoczęciem sprzedaży uczestnictwa funduszu należy zarejestrować go w Komisji

Formalnie fundusze powiernicze dziś już nie istnieją - zostały one zastąpione przez fundusze inwestycyjne w wyniku wprowadzenia ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o funduszach inwestycyjnych (obecnie działalność funduszy inwestycyjnych reguluje ustawa z dnia 27 mają 2004 r. o funduszach inwestycyjnych). Od momentu wejścia w życie tej ustawy, tj. 21 lutego 1998 r. fundusze powiernicze mogły prowadzić działalność na opisanych wyżej zasadach jeszcze przez 3 lata, później zaś mogły być przekształcone w fundusz inwestycyjny otwarty w trybie określonym przez nowe prawo.

TL;DR

Fundusze powiernicze były wyodrębnioną masą majątkową zarządzaną przez towarzystwo funduszy powierniczych. Były umowne, publiczne i nie miały osobowości prawnej. Uczestnicy ponosili ryzyko, ale mogli otrzymywać wyższe dochody niż z lokat bankowych. Po wprowadzeniu ustawy o funduszach inwestycyjnych fundusze powiernicze zostały zastąpione przez fundusze inwestycyjne. Fundusze powiernicze mogły lokować środki w papierach wartościowych, ale podlegały określonym ograniczeniom. Istniały różne rodzaje funduszy powierniczych, takie jak fundusze wzrostu, obligacji czy hipoteczne. Pierwszym polskim funduszem powierniczym był fundusz "PIONEER", który był funduszem inwestycyjnym papierów wartościowych.

Przedmiot działalności

Zgodnie z art. 90 wymienionej wyżej ustawy przedmiotem działalności funduszu powierniczego mogło być wyłącznie:

• lokowanie środków pieniężnych w papierach wartościowych w interesie i na wspólny rachunek uczestników funduszu,
• zarządzanie jednym lub wieloma funduszami.

Kapitał funduszu powierniczego

Wysokość kapitału akcyjnego towarzystwa, który powinien być w całości pokryty wkładami pieniężnymi, została określona w zależności od tego, jaką liczbą funduszy zarządzało dane towarzystwo:

• w przypadku zarządzania jednym funduszem kapitał wynosił 4.000.000 PLN
• wraz ze zwiększaniem liczby zarządzanych przez siebie funduszy kapitał powinien wzrastać o 50% minimalnego kapitału akcyjnego wymaganego dla jednego funduszu na każdy dodatkowy fundusz powierniczy.

Strategia inwestycyjna

Środki funduszu powierniczego, zgodnie z ww. ustawą, mogły być inwestowane w papierach wartościowych z uwzględnieniem następujących zasad:

• co najmniej 90% wartości środków funduszu powierniczego musiało być lokowane w papierach wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu,
• do 10% wartości środków funduszu powierniczego mogło być lokowane w innych papierach,
• nie więcej niż 5% wartości środków funduszu mogło być lokowane w tych samych papierach wartościowych jednego emitenta, 10% zaś w przypadku, gdy były to różne papiery wartościowe tego samego emitenta.

Ograniczenia te nie dotyczyły jednak papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski, głównie ze względu na minimalne ryzyko emitenta. Ustawa określała także konieczność utrzymywania wysokich rezerw gotówkowych (10%).

Korzyści z udziału w funduszu powierniczym

• płynność
• profesjonalne zarządzanie
• dywersyfikacja

Rodzaje funduszy powierniczych

• Fundusze o agresywnym wzroście - fundusz inwestuje w papiery wartościowe przynoszące maksymalnie wysokie zyski kapitałowe,
• Fundusze o zrównoważonym wzroście - portfel takiego funduszu zawiera papiery wartościowe firm z różnych sektorów gospodarki,
• Fundusze obligacji przedsiębiorstw - skupiają się na obligacjach emitowanych przez przedsiębiorstwa,
• Fundusze o zmiennym portfelu inwestycyjnym - fundusze te inwestują całość swoich aktywów w akcje, obligacje lub w instrumenty rynku pieniężnego,
• Globalne fundusze obligacyjne - inwestujące w papiery dłużne zarówno w kraju, jak i na świecie,
• Globalne fundusze akcyjne
• Fundusze hipotecznych papierów wartościowych - inwestujące tylko w papiery wartościowe, które emitowane są pod zastaw hipoteczny,
• Fundusze wzrostu - inwestują w akcje zwykłe,
• Fundusze obligacji wysoko dochodowych
• Fundusze inwestycyjne na rynku pieniężnym - uzyskują dochody poprzez lokaty na rynku pieniężnym,
• Fundusze lokujące w skarbowe papiery wartościowe.
• Fundusze lokujące w obligacje municypalne

Pierwszy Polski Fundusz Powierniczy "PIONEER"

"PIONEER" - na polskim rynku finansowym funkcjonuje od 28 lipca 1992 roku. Jest to fundusz inwestycyjny papierów wartościowych. W swoim portfelu posiada zarówno akcje, jak i obligacje. Jest więc funduszem mieszanym W każdej chwili można nabyć lub zrezygnować z jednostki uczestnictwa. Wskazuje to na otwartość funduszu. Ze względu na uczestnictwo inwestora w dochodach funduszu PIONEER jest funduszem tezauracyjnym (inaczej akumulacyjnym). PIONEER jest również funduszem publicznym, ponieważ jego udziałowcem może zostać każdy inwestor

Fundusz powierniczy — artykuły polecane

Fundusz inwestycyjny — Ustawa o funduszach inwestycyjnych — Fundusz emerytalny — Fundusz inwestycyjny otwarty — Certyfikat inwestycyjny — Akcje — Obligacje skarbowe — Giełda Papierów Wartościowych — Aggio

Bibliografia

• Antkiewicz S. (2007), Fundusze hedgingowe jako innowacyjne fundusze inwestycyjne dla zamożnych osób fizycznych. Wizje i rzeczywistość, nr 4
• Dziawgo D., Dziawgo L. (1994), Fundusze powiernicze, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa, Toruń
• Gabryelczyk K. (2006), Fundusze inwestycyjne, Oficyna Ekonomiczna, Kraków
• Górski M. (2013), Rynkowy system finansowy, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Jaworski W., Krzyżkiewicz Z., Puławski M., Walkiewicz R. (2006), Leksykon bankowo-giełdowy, Poltext, Warszawa
• Karkowska R., Niewińska K. (2013), Analiza zmienności stóp zwrotu funduszy inwestycyjnych w Polsce, Zarządzanie i finanse
• Kościelniak G. (1998), Fundusze powiernicze, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków
• Kwiatkowski J. (1999), Bayesowska analiza modeli ARFIMA i persystencji na przykładzie kursu jednostek uczestnictwa funduszu Pioneer. Dynamiczne modele ekonometryczne
• Mieluch B., Nietrzepka E., Orlik T. (1993), Fundusze powiernicze-zbiorowy inwestor na rynku kapitałowym, Twigger, Warszaw

Autor: Michał Gruca, Paulina Curyło