Europejska Karta Samorządu Regionalnego

Europejska Karta Samorządu Regionalnego
Polecane artykuły
Wspólnoty europejskie Rada Nordycka Traktat Rzymski Rada Europy OECD Komisja Europejska Traktat Paryski Światowa Organizacja Handlu Rada Europejska

Europejska Karta Samorządu Regionalnego przyznaje regionom uprawnienia do prowadzenia współpracy transgranicznej podobne do zawartych w Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego uprawnień dla społeczności lokalnych. Według zapisów Karty region to podmiot samorządowy prowadzący własną politykę i współpracę międzynarodową. Regiony powinny posiadać uprawnienia do tworzenia własnego ustawodawstwa w ramach określonych ustawami poszczególnych krajów członkowskich.

Wybrane artykuły Europejskiej Karty Samorządu Regionalnego:

"Artykuł 2 Podstawa samorządu regionalnego

1. Zasada samorządności regionalnej powinna być uznana w konstytucji w możliwie najszerszym zakresie.
2. Zakres samorządności regionalnej powinien być określony tylko przez konstytucję, statuty regionów lub przepisy prawa wewnętrznego lub międzynarodowego.
3. Przepisy ustawowe, określające zakres samorządu regionalnego, powinny w miarę możliwości zapewniać regionom ochronę ich samorządności, wynikającą z procedur lub warunków ich wprowadzania.

Artykuł 3 Zasada

1. Samorząd regionalny oznacza prawo i zdolność największych terytorialnych jednostek władzy w obrębie każdego państwa, mających wybieralne organy, administracyjnie umieszczonych między rządem centralnym i samorządem lokalnym, i posiadających prerogatywy, albo wynikające z samoorganizacji albo typu zwykle przypisywanego rządowi centralnemu, do zarządzania na własną odpowiedzialność i w interesie mieszkańców zasadniczą częścią spraw publicznych, zgodnie z zasadą subsydiarności.
2. Zgodnie z zaleceniami niniejszej Karty, zakres działania samorządu regionalnego powinien być określany przez ustawodawstwo wewnętrzne każdego państwa według warunków ustalonych w artykule 2, par. 2".

TL;DR

Europejska Karta Samorządu Regionalnego (EKSR) przyznaje regionom uprawnienia do prowadzenia współpracy transgranicznej i tworzenia własnego ustawodawstwa. Polityka regionalna skupia się na celach ekonomicznych, społecznych i ekologicznych. Historia powstania EKSR sięga lat 50. XX wieku, a obecnie Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy jest głównym organem reprezentującym samorządy w Europie. Kongres ma wpływ na sytuację samorządów, a EKSR jest międzynarodową konwencją określającą miejsce i rolę samorządu terytorialnego.

Cele i zasady polityki regionalnej

Polityka regionalna skupia się wokół trzech szczegółowych celów: ekonomicznych, społecznych i ekologicznych. Pierwszorzędnym zadaniem polityki regionalnej jest optymalne wykorzystanie zlokalizowanych na danym obszarze zasobów i koordynacja wszystkich zjawisk i procesów mających charakter gospodarczy. Działania podejmowane w ramach polityki regionalnej mają na celu tworzenie warunków życia i pracy zapewniających mieszkańcom całego kraju równe szanse egzystencji w dobrobycie. Sprawne działanie oraz konsekwentne działania władz Unii Europejskiej a zwłaszcza Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych Europy zapobiegają sytuacjom konfliktowym spowodowanych stopniem bezrobocia, polaryzacji warunków życia i patologii społecznej. Wielką rolę przywiązuje się sytuacji środowiska naturalnego poprzez zachowanie zasobów przyrody, tworzenia norm i ram które człowiek powinien przestrzegać podczas kontaktu z przyrodą.Podsumowując, polityka regionalna to suma działań władz lokalnych, regionalnych i krajowych mających stymulować rozwój społeczny i gospodarczy poszczególnych regionów. Polityka regionalna jest nieodłączną częścią polityki gospodarczej kraju członkowskiego jak i całej Unii Europejskiej, która wpływa na rozwój regionów, ich pozycję na szczeblu lokalnym i międzynarodowym.

Historia

Powstanie władz lokalnych i regionalnych jest wynikiem 40-letniej ewolucji, początki której sięgają lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku. W 1952 roku powstała Komisja do spraw Gmin i Regionów (od 1968 r. przemianowana na Komisję Zagospodarowania Przestrzennego i Samorządu Terytorialnego). Z inicjatywy komisji w 1957 r. powołano pierwsze i jedyne w Europie zgromadzenie przedstawicielskie samorządów terytorialnych wzorowane na Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy, w skład którego wchodziła identyczna ilość członków (początkowo do RE należało 10 państw założycielskich, obecnie liczy w swoich szeregach 47 państw) z siedzibą w Strasburgu. Pod koniec lat pięćdziesiątych Komisja ds. Gmin i Regionów zmieniła nazwę na Europejską Konferencję Władz Lokalnych, od 1961 roku pełni rolę organu pomocniczego Rady Europy. W 1972 roku Konferencja otworzyła się bardziej pod wpływem przyspieszonej regionalizacji w Europie modyfikując swoją nazwę na Konferencję Władz Lokalnych i Regionalnych Europy aby w 1983 zmienić swoją nazwę po raz trzeci na Stałą Konferencję Władz Lokalnych i Regionalnych Europy (Conference Permanente des Pouvoirs Locaux et Regionaux de l’Europe).

Od 1972 Konferencja Władz Lokalnych i Regionalnych (KWLiR) zaczęła organizować spotkania, na których omawiano problematykę związaną z regionami europejskimi (transgraniczną, alpejską, pirenejską, górską, wyspiarską, śródziemnomorską, bałtycką). Dzięki wieloletniej pracy KWLiR oraz wsparciu Zgromadzenia Parlamentarnego RE w 1985 roku przyjęto Europejską Kartę Samorządności Terytorialnej, która jest międzynarodową konwencją określającą miejsce i rolę samorządu terytorialnego w krajach, które ją ratyfikowały.

Nowa sytuacja polityczna

Rozpad komunizmu, nowa mapa Europy, nowe potrzeby wymagały nowych sformułowanych celów. W październiku 1993 roku Rada Europy po raz pierwszy zwołała konferencję w skład której weszli szefowie państw i rządów krajów członkowskich w Wiedniu. Na konferencji podjęto decyzje o przekształceniu "grupy ekspertów do spraw samorządności” na prawdziwego reprezentanta samorządów europejskich. 14 stycznia 1994 roku decyzją Komitetu Ministrów RE utworzono Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy (Congres Permanente des Pouvoirs Locaux et Regionaux de l’Europe – CPLRE), który od 1994 roku zastąpił Stałą Konferencję Władz Lokalnych i Regionalnych Europy. W skład Kongresu wchodzą dwie izby, Izba Władz Lokalnych oraz Izba Regionów, członkowie których wywodzą się z grona radnych lub urzędników bezpośrednio przed nimi odpowiedzialnych. Kongres jest trzecią siłą obok Komitetu Ministrów i Zgromadzenia Parlamentarnego - organem rady Europy. Uzyskał prawo do bezpośredniego przedstawiania własnych projektów Komitetowi Ministrów (organ decyzyjny).

Tak jak i Stała Konferencja, Kongres pełni funkcję konsultacyjne lecz posiada wyższy stopnień reprezentatywności na szczeblu lokalnym i regionalnym. Aktualnie Kongres liczy 281 członków reprezentowanych ponad 150 tys. społeczności terytorialnych Europy i posiada klauzulę kompetencyjną. Ze względu na ograniczony zakres możliwości prawnych i normatywnych Rady Europy (która za zadanie ma opracowywanie konwencji międzynarodowych wymagających ratyfikowania przez kraje członkowskie) CPLRE posiada większy i wyraźniejszy wpływ na sytuację samorządów europejskich. W Unii Europejskiej obowiązuje zasada, że organizacja terytorialna w państwach stanowiących ją jest sprawą ich własnego ustawodawstwa, w którą prawo europejskie nie ingeruje.

Pierwszorzędne cele działalności Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych Europy (CPLRE)

• udział społeczności lokalnych i regionalnych w realizacji idei zjednoczonej Europy,
• tworzenie propozycji Komitetowi Ministrów promujących samorządność lokalną i regionalną,
• promowanie społecznościom lokalnym i regionalnym współpracy zagranicznej,
• komplementarność działań poprzez ścisłą współpracę z Komitetem Regionów Unii Europejskiej.

W wyniku prac Kongresu zostały przyjęte przez obie izby dwa dokumenty, pierwszy: O europejską kartę samorządności regionalnej oraz Zagospodarowanie przestrzenne w nowej Europie. Pierwszy dokument doprowadził do przygotowania Europejskiej Karty Samorządu Regionalnego, przyjęty w czerwcu 1997 roku.

Bibliografia

• Irena Pletrzyk, Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w państwach członkowskich, Wydawnictwo naukowe PWN SA Warszawa 2000
• Europejska Karta Samorządu Regionalnego, [w:] Rocznik "Małopolska”, tom VI, 2003
• Irena Fierla, Geografia ekonomiczna Unii Europejskiej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa 2007

Autor: Markian Jaremko

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.