Innowacje finansowe

Podmioty, które oferują bądź wprowadzają innowacyjne usługi w sektorze finansowym, stanowią w ostatnich latach bardzo dużą konkurencję dla tradycyjnych instytucji finansowych.

Innowacja finansowa nazywana w ostatnich latach terminem fintech stała się wiodącym czynnikiem transformacji sektora finansowego w skali globalnej. Zmiany technologiczne stwarzają szanse rozwoju zarówno dla nowych podmiotów (start-upy fintech), jak i dla dojrzałych instytucji (np. tradycyjnych banków), pozwalając obniżyć koszty, zwiększyć zasięg czy wykreować nowe modele biznesowe, a przede wszystkim wzbogacić pozytywne doświadczenia klientów w trakcie zaspokajania potrzeb finansowych.

TL;DR

Innowacje finansowe, zwane FINTECH, wprowadzają wiele zmian w sektorze finansowym, stwarzając konkurencję dla tradycyjnych instytucji. Istnieją różne definicje innowacji finansowych, które obejmują nowe rozwiązania w instrumentach finansowych i w systemie finansowym. Determinanty innowacji finansowych to zmiany na rynku, regulacje, popyt i nowe technologie. Istnieje wiele barier hamujących rozwój innowacji finansowych w Polsce. Przykłady innowacji finansowych to płatności mobilne, technologia blockchain, kryptowaluty, crowdfunding, banki internetowe i narzędzia automatyzacji w audycie finansowym.

Definicje innowacji finansowych

Innowacje finansowe:

• w wąskim ujęciu - definiowane są jako nowe rozwiązania w zakresie instrumentów finansowych (całkowicie nowe instrumenty, kombinacje kilku tradycyjnych instrumentów, modyfikacje tradycyjnych instrumentów, nowe zastosowania istniejących instrumentów, nowe techniki finansowe, nowe usługi finansowe itp.),
• w szerokim ujęciu - obejmują nowe rozwiązania w którymkolwiek z elementów systemu finansowego (w obrębie rynków, instytucji, instrumentów, operacji i regulacji finansowych).

Historia innowacji finansowych

Rozwój innowacji finansowych ma długą historię. Można założyć, że każdy instrument finansowy (poza akcjami zwykłymi i obligacjami o stałym oprocentowaniu), każda instytucja finansowa (poza tradycyjnymi bankami) oraz każdy rynek finansowy (poza tradycyjnymi rynkami akcji i obligacji) w pewnym okresie historii mógł być traktowany jako innowacja finansowa. W XVII i XVIII w. wykorzystano nowe instrumenty finansowe - kontrakty dłużne' notowane na płynnych rynkach finansowych w celu zgromadzenia kapitału potrzebnego do sfinansowania transoceanicznych ekspedycji handlowych. Następnie, w XIX w. powstały nowe instytucje finansowe - [[bank inwestycyjny|banki inwestycyjne']] stosujące nowe metody rachunkowości, a ich pierwotnym zadaniem było określenie rentowności przedsiębiorstw kolejowych i dostarczenie im funduszy niezbędnych na rozbudowę sieci kolei. Z kolei w XX w. powstały fundusze Private Equity zajmujące się analizą i finansowaniem projektów w obszarze wysokich technologii. Na początku XXI w. obserwowany jest rozwój nowych form firm inwestycyjnych - pojawiają się korporacje farmaceutyczne opracowujące analizy i dostarczające funduszy dla sfinansowania innowacyjnych rozwiązań biotechnologicznych. To tylko wybrane przykłady nowych rozwiązań wskazujące na istotność innowacji finansowych dla rozwoju technologicznego i gospodarczego. Innowacje finansowe nie są więc nowym zjawiskiem, jednak ich znaczenie systematycznie wzrasta, gdyż od połowy lat 90 XX w. obserwowany jest ich dynamiczny rozwój.

Determinanty innowacji finansowych

Analiza zewnętrznych przyczyn innowacji finansowych prowadzi do wyodrębnienia czterech głównych grup determinant:

• rynek - zmiany w środowisku finansowym,
• regulacje - deregulacja i re-regulacja,
• popyt - zmiany oczekiwań klientów,
• technologia - nowe rozwiązania technologiczne.

Klasyfikacja innowacji finansowych

Klasyfikacja innowacji finansowych została opracowana przez Bank Rozrachunków Międzynarodowych (BIS). Zgodnie z nią innowacje finansowe podzielono na pięć grup:

1. umożliwiające transfer ryzyka cenowego,
2. umożliwiające transfer ryzyka kredytowego,
3. zwiększające płynność,
4. zwiększające dostępność kapitału obcego,
5. zwiększające dostępność kapitału własnego.

Pierwsza grupa innowacji finansowych dostarcza uczestnikom rynku bardziej efektywnych środków zarządzania ryzykiem cenowym czy ryzykiem kursu walutowego, natomiast instrumenty transferu ryzyka kredytowego pozwalają na realokację ryzyka niedotrzymania warunków umowy przez partnera transakcji. Kolejna grupa - innowacje zwiększające płynność - mogą mieć różne konsekwencje: podnoszą płynność rynku, pozwalają podmiotom deficytowym na poszukiwanie dodatkowych źródeł funduszy oraz umożliwiają uczestnikom rynku omijanie niekorzystnych regulacji prawnych.

Bariery w rozwoju innowacji finansowych

Bariery blokujące rozwój innowacji finansowych w Polsce:

• brak rozwiązań systemowych wspierających rozwój innowacji finansowych w Polsce (wysokie bariery wejścia na rynek dla nowych podmiotów);
• brak zabezpieczenia prawnego w zakresie innowacyjnych rozwiązań (np. crowdfunding, pożyczki społecznościowe);
• potrzeba prowadzenia efektywnego dialogu z organem nadzoru i wymiany informacji;
• zapewnienie przyjaznego środowiska prawno-organizacyjnego w celu testowania innowacyjnych usług finansowych (utworzenie tzw. piaskownicy regulacyjnej);
• nadmierne regulacje krajowe względem przepisów unijnych (tzw. goldplating);
• długość trwania postępowań prowadzonych przez nadzór oraz ich formalizacja;
• wymiana dokumentów w formie papierowej na ich odpowiedniki cyfrowe (istotne dla podmiotów działających wyłącznie w środowisku internetowym);
• wykorzystywanie zaufanych profili identyfikacji elektronicznej (eID) do celów komercyjnych;
• ograniczony dostęp instytucji finansowych do danych w rejestrach publicznych;
• problemy wynikające z restrykcyjnych przepisów dotyczących outsourcingu;
• wykorzystywanie usług przetwarzania w chmurze (cloud computing) w działalności biznesowej;
• ograniczenia wynikające z zasad przetwarzania danych osobowych.

Przykłady innowacji finansowych

Przykładowe innowacje finansowe to:

• Płatności BLIK to system płatności mobilnych dostępnych za pośrednictwem smartfona, który jest oferowany w Polsce od 9 lutego 2015 roku;
• Mobilny wpłatomat to pierwsza w Polsce usługa odbioru gotówki oferowana przez Idea Bank i dostępna bezpłatnie dla jego klientów posiadających aktywne konto i kartę płatniczą. Na potrzeby mobilnego wpłatomatu przerobiono samochody BMW i3, które można wezwać za pomocą aplikacji IdeaBank Money Collection, stworzonej przez firmę iTaxi;
• Blockchain - technologia blockchain nie jest sama w sobie innowacją z zakresu finansów, ale jest narzędziem z zakresu IT, które zostało zastosowane jako fundament wielu innowacyjnych rozwiązań w dziedzinie finansów (bitcoin, ICO); jest to rozproszona, współdzielona i zaufana baza danych w formie łańcucha bloków zarządzana przez rozproszoną sieć równorzędnych uczestników, która zawiera historię wszystkich zweryfikowanych i zaakceptowanych zmian (transakcji);
• Kryptowaluty są formą pieniądza cyfrowego, stanowiąc otwarty rodzaj walut wirtualnych; ich charakterystycznym elementem jest sposób tworzenia ściśle związany z kwestiami technologicznymi; kryptowaluty to oparty na kryptografii rozproszony system księgowy, przechowujący informację o stanie posiadania w umownych jednostkach; najbardziej znaną kryptowalutą jest bitcoin, który jest oparty na technologii blockchain;
• ICO (initial coin offering) jest mechanizmem pozwalającym pozyskać finansowanie przez firmy lub projekty oparte na technologii blockchain. Firma lub projekt otrzymuje finansowanie i w zamian oferuje uczestnikom ICO cyfrowe tokeny. Transakcja ta jest zawierana za pomocą tzw. Inteligentnego kontraktu, który autonomicznie egzekwuje wymianę środków między pomiotem chcącym pozyskać finansowanie, a podmiotami, które tego finansowania udzielają; jest to alternatywne źródło finansowania start-up’ów dla venture capital czy aniołów biznesu;
• Crowdfunding to finansowanie różnych projektów przez społeczność za pomocą portalu internetowego. Oprócz pomysłu, który ma być sfinansowany, trzeba go rozpromować i zbudować wokół niego społeczność. Zainteresowani projektem mogą wesprzeć go jednorazowymi, małymi wpłatami. Finansowanie społecznościowe odbywa się przez Internet poprzez portale crowdfundingowe. Za pośrednictwem portali organizator opisuje swój projekt, promuje go oraz pobiera wpłaty. Organizatorem takiej zbiórki może być zarówno osoba fizyczna, jak i organizacja, zaś finansować można różnorodne przedsięwzięcia kulturalne, biznesowe czy społeczne;
• Banki internetowe to nie tylko bankowość internetowa i mobilna, ale także spójna koncepcja instytucji, która oferuje klientom usługi wyłącznie dzięki wykorzystaniu nowoczesnych technologii, a więc poprzez aplikacje lub strony internetowe. Wykorzystują one najbardziej zaawansowane technologie (kryptografia, sztuczna inteligencja, big data, deep learning). Nie posiadają one stacjonarnych placówek, lub ich liczba jest ograniczona do minimum;
• ATA (automated tools and techniques) to zautomatyzowane narzędzia i techniki są wykorzystywane w audycie na każdym etapie badania sprawozdań finansowych (zwłaszcza do analizy i eksploracji danych). Obecnie większość informacji w środowisku biznesowym jest dostępna elektronicznie. Dzięki zaawansowanym narzędziom może ona podlegać przetwarzaniu, selekcji i analizie i tym samym wesprzeć biegłego rewidenta.

Innowacje finansowe — artykuły polecane

Inkubator przedsiębiorczości — Franchising — Źródła informacji — Bancassurance — Krajowa Izba Rozliczeniowa — Fundusz zalążkowy — Usługa bankowa — Bank komercyjny — Metoda project finance

Bibliografia

• Błach J. (2011), Innowacje finansowe i ich znaczenie we współczesnym systemie finansowym - identyfikacja i systematyzacja problem, e-Finanse vol. 7, nr 3
• Canals J. (1997), Strategie konkurencyjne w europejskiej bankowości, PWN, Warszawa
• Dec P. (2018), Innowacyjne usługi finansowe, [w:] Innowacyjna fala w społeczeństwie i gospodarce, J. W. Pietrewicz, R. Sobiecki, (red.), Warszawa
• Fabozzi F., Modigliani F. (2003), Capital Markets. Institutions and Instruments, Upper Saddle River: Pearson Education International
• Kalińska E., Gabrusewicz T. (2021), Transformacja cyfrowa procesu badania sprawozdań finansowych, [w:] Innowacje finansowe w gospodarce 4.0, K. Perez, (red.), Poznań
• Kołodziejczyk H. (2021), Zastosowania technologii blockchain w finansach, [w:] Innowacje finansowe w gospodarce 4.0, K. Perez, (red.), Poznań
• Majewski M. (2020), Crowdfunding - cechy i typologia, Gospodarka Narodowa, The Polish Journal of Economics, 1(301)
• Marszałek P. (2021), Kryptowaluty jako element systemu pieniężnego, [w:] Innowacje finansowe w gospodarce 4.0, K. Perez, (red.), Poznań
• Milic-Czerniak R. (2019), Rola fintechów w rozwoju innowacji finansowych, Studia BAS, nr 1(57)
• Schmidt-Jessa K. (2021), Bank internetowy (Digital-only bank) - nowy model bankowości, [w:] Innowacje finansowe w gospodarce 4.0, K. Perez, (red.), Poznań
• Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (2017), Status prac Zespołu roboczego ds. rozwoju innowacji finansowych (FinTech) w Polsce, KNF, Warszawa
• Włosik K. (2021), Initial Coin Offering jako nowa forma finansowania i inwestycji, [w:] Innowacje finansowe w gospodarce 4.0, K. Perez, (red.), Poznań

Autor: Aleksandra Woźniak