Skarb Państwa

Skarb Państwa jest to instytucja reprezentująca państwo jako właściciela majątku państwowego w stosunkach cywilno-prawnych. Pojęcie Skarbu Państwa jest zróżnicowane w poszczególnych krajach pod względem pozycji prawnej, organizacyjnej i kompetencyjnej. Skarb Państwa może funkcjonować jako ministerstwo lub część ministerstwa finansów.

TL;DR

Skarb Państwa jest instytucją reprezentującą państwo jako właściciela majątku państwowego. W Polsce Skarb Państwa jest zarządzany przez Ministerstwo Skarbu Państwa i Prokuraturę Generalną Skarbu Państwa. Skarb Państwa posiada różne rodzaje majątku, a jego działania podlegają kontrolom. Minister Skarbu Państwa ma zadania związane z prywatyzacją i zarządzaniem majątkiem. Skarb Państwa publikuje sprawozdanie o stanie mienia.

Geneza

Skarb Państwa wywodzi się z rozróżnienia w starożytnym Rzymie majątku publicznego (aerarium, fiscus) i prywatnego majątku cesarza. W Polsce rozdzielenie Skarbu Królewskiego i publicznego nastąpiło w 1590 roku.

Skarb Państwa - podmiot cywilnoprawnych (w tym majątkowych) praw państwa, z reguły osoba prawna reprezentująca państwo jako właściciela majątku, z wyłączeniem części pozostających we władaniu innych państwowych osób prawnych (m.in. funduszów celowych, przedsiębiorstw i banków państwowych, jednostek samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych).

Jako osoba prawna w obrocie prawnym jest równoprawna z innymi osobami prawnymi i fizycznymi (w przeciwieństwie do uprawnień władczych państwa).

Skarb państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych jednostek gospodarczych będących osobami prawnymi samodzielnie gospodarującymi częścią mienia ogólnonarodowego (są to np. przedsiębiorstwa państwowe i spółki skarbu państwa), podobnie jak one nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania skarbu państwa. Skarb państwa odpowiada głównie za jednostki budżetowe.

Skarb Państwa w Polsce

Skarb Państwa może być zarządzany przez odrębną instytucję, bądź reprezentowany przez różnych urzędników. W Polsce Skarb Państwa w zakresie ochrony majątku i interesów zastępuje Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa, a w zakresie prywatyzacji Minister Skarbu Państwa.

Ponadto istnieją wydzielone agencje gospodarujące mieniem Skarbu Państwa (m.in. Agencja Mienia Wojskowego, Agencja Nieruchomości Rolnych). Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstw państwowych i innych państwowych osób prawnych. Jako podmiot praw i obowiązków skarb państwa dysponuje zasobami finansowymi [[[budżet państwa]]|budżetu państwa]. W Polsce Skarb Państwa ma rangę ministerstwa, na czele którego stoi Minister Skarbu. Do kompetencji Ministra należy inicjowanie polityki państwa w zakresie gospodarowania mieniem Skarbu Państwa oraz państwowych osób prawnych, w tym prywatyzacji. Z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa pochodzą przychody budżetu państwa i budżetów jednostek [[[samorząd terytorialny]]|samorządu terytorialnego], które stanowią część środków publicznych Skarb Państwa odpowiada całym majątkiem za zobowiązania wynikające z wyemitowanych lub wystawionych skarbowych papierów wartościowych.

Działania Skarbu Państwa podlegają kontrolom. [[[Kontrola]]] taka może być wewnętrzna, zewnętrzna i zarządcza. Dokumentacja z przebiegu i efektów kontroli oraz wszelkie opinie podmiotów ją przeprowadzających są publikowane przez Ministerstwo Skarbu Państwa w Biuletynie Informacji Publicznej.

Zadania Ministra Skarbu Państwa

• przygotowania projektów rocznych kierunku prywatyzacji,
• prowadzenia ewidencji majątku,
• zarządzania [[[majątek]]|majątkiem] Skarbu Państwa.

Kontrolę nad stanem długu Skarbu Państwa sprawuje Minister Finansów. Opracowuje on również czteroletnią strategię zarządzania długiem Skarbu Państwa. Minister Finansów realizuje także zadania związane z zarządzaniem [[[dług]]|długiem] Skarbu Państwa.

Ministerstwo Skarbu Państwa

Struktura organizacyjna Ministerstwa Skarbu Państwa:

• Departament Zarządzania Strategicznego i Rozwoju,
• Departament Nadzoru Właścicielskiego,
• Departament Spółek Strategicznych,
• Departament Przekształceń Własnościowych,
• Departament Restrukturyzacji i Pomocy Publicznej,
• Departament Mienia Skarbu Państwa,
• Departament Prawny,
• Departament Prawno-Procesowy,
• Departament Rynków Kapitałowych,
• Departament Budżetu i Finansów,
• Biuro Ministra,
• Biuro Dyrektora Generalnego,
• Biuro Komunikacji Społecznej,
• Biuro Audytu i Kontroli,
• Biuro Kadr.

Rola Skarbu Państwa

W Polsce Skarb Państwa w zakresie ochrony majątku i interesów zastępuje Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa, a w zakresie prywatyzacji Minister Skarbu Państwa. Ponadto istnieją wydzielone agencje gospodarujące mieniem Skarbu Państwa (m.in. Agencja Mienia Wojskowego, Agencja Nieruchomości Rolnych). Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za [zobowiązania] przedsiębiorstw państwowych i innych państwowych osób prawnych.

Własność Skarbu Państwa

Własnością Skarbu Państwa są wszystkie mienia państwowe, które nie zostały wcześniej wyodrębnione dla innych państwowych osób prawnych, tj.:

• mienie publiczne,
• mienie administracyjne,
• mienie gospodarcze,
• prawa majątkowe otrzymane w zamian za mienie państwowe.

Wyceny własności Skarbu Państwa dokonują jednostki ewidencji podmiotowej i przedmiotowej. Do wyceny można stosować identyczne metody i udokumentowane dane, jakie są stosowane do określania wartości pieniężnej podmiotów gospodarczych i ich mienia.

Zbiorcza ewidencja majątku Skarbu Państwa

Zbiorcza ewidencja majątku Skarbu Państwa to zbiór informacji z zestawionymi danymi ze sprawozdań okresowych sporządzanych przez jednostki ewidencji podstawowej oraz informacjami składanymi Ministrowi Skarbu Państwa. W jej skład wchodzi:

• dobra kultury narodowej,
• zasoby archiwalne,
• zasoby naturalne,
• grunty,
• urządzenia infrastruktury,
• budynki i budowle,
• Finansowe składniki majątku trwałego Skarbu Państwa,
• Składniki majątku obrotowego,
• Rezerwy państwowe gospodarcze,
• Uprawnienia wynikające z wniesienia wkładu majątkowego do przedsiębiorstw państwowych,
• Uprawnienia w stosunku do majątku innych państwowych osób prawnych,
• Ustanowione ustawą monopole.

W ewidencji zbiorczej uwzględnia się także zobowiązania i obciążenia publiczno-prawne Skarbu Państwa.

Prowadzona jest ona w ujęciu:

• rzeczowym,
• wartościowym - szacunkowym,
• wartościowym - księgowym,
• wartościowym - rynkowym.

Każdego roku Minister Skarbu Państwa sporządza Sprawozdanie o stanie mienia Skarbu Państwa. Jest ono opracowywane na podstawie danych zawartych w ewidencji zbiorczej. Sprawozdanie jest następnie przedkładane Radzie Ministrów a potem Sejmowi. Publikowane jest również na stronie internetowej Ministerstwa.

Skarb Państwa — artykuły polecane

System finansów publicznych — Beneficjent — Budżet — Jednostka sektora finansów publicznych — Rachunkowość podatkowa — Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa — Przedsiębiorstwo państwowe — Rachunkowość finansowa — Główny księgowy

Bibliografia

• Alińska A., Woźniak B. (2015), Współczesne finanse publiczne, Difin, Warszawa
• Bieniek G. (2004), Reprezentacja Skarbu Państwa i Jednostek Samorządu Terytorialnego, LexisNexis, Warszawa
• Bożyk P., Misala J., Puławski M. (2002), Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Malinowska-Misiąg E., Misiąg W. (2006), Finanse publiczne w Polsce, Lexis Nexis, Warszawa
• Owsiak S. (2013), Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Sawulski J. (2015), Audyt (nie)przejrzystości finansów publicznych w Polsce, Instytut badań strukturalnych
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych Dz.U. 2009 nr 157 poz. 1240
• Wójtowicz W. (red) (2014), Zarys finansów publicznych i prawa finansowego, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Sebastian Kasperczyk, Jacek Brodzik, Katarzyna Gubernat

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.