Parytet siły nabywczej

Za pomocą parytetu siły nabywczej (PPP - purchasing power parity) przelicza się waluty w taki sposób, aby ustalić ich rzeczywistą siłę nabywczą. PSN jest też często nazywany prawem jednej ceny. Wynika to z sugestii, że kursy wymiany walut kreują się na takim poziomie, tak aby ceny tych samych dóbr nie odbiegały od siebie w różnych krajach. Dla przykładu, jeśli para butów kosztuje w Stanach Zjednoczonych 100 dolarów, a w tym samym czasie w Wielkiej Brytanii 50 funtów, to biorąc pod uwagę PSN to jeden funt powinien kształtować się na poziomie 2 dolarów. Wynika z tego fakt, że konsument mógłby albo kupić tą parę butów w Wielkiej Brytanii za 50 funtów albo dokonać wymiany waluty i w Stanach Zjednoczonych zakupić tą samą parę butów za 100 dolarów. Jednak nie zawsze będzie to ta sama cena. Ważne jest, że PSN nie uwzględnia kosztów transakcyjnych ani też kosztów związanych z transportem. Zakłada również brak ograniczeń importowych, które mogłyby w znaczący sposób utrudnić przesyłanie produktów między krajami. Skoro więc konsument musi zapłacić różne sumy pieniędzy, wynika to z faktu, że PSN nie został zachowany (powyższe założenia bardzo często nie odzwierciedlają rzeczywistości). PSN nie bierze też pod uwagę możliwości, że dane dobra w różnych krajach mogą być różnej jakości, a więc również w różnej cenie. Dlatego, podczas analizy PSN są poszukiwane dobra o takiej samej jakości. Porównując różne ceny (pamiętając o kursach wymiany walut) można dojść także do wniosku, że lokalna waluta jest niedowartościowana lub przeszacowana [E. Brigham, J. Houston 2015, s. 715-718]

Parytet siły nabywczej różni się od kursu walutowego - może być od niego wyższy lub niższy.

Głównymi przyczynami zróżnicowania kursu walutowego i wartości waluty według parytetu siły nabywczej są:

• różnice cen towarów i usług w porównywanych krajach, wyrażające różnice kosztów poszczególnych czynników wytwórczych, w tym kosztów pracy
• polityka kursu walutowego w porównywanych krajach (celowe zawyżanie lub zaniżanie kursu),
• różnice kosztu dóbr publicznych i zakresu korzystania z nich.

Założenie, że ceny towarów, usług, aktywów finansowych osiągają ten sam poziom na konkurujących ze sobą rynkach, jest wynikiem w znacznym stopniu z międzynarodowego arbitrażu na rynkach walutowych bieżącym i terminowym. Dewizą arbitrażu międzynarodowego jest znane od dawna stwierdzenie: kupić taniej, sprzedać drożej. Ma ono zastosowanie w przypadku, kiedy cena dobra w danym kraju rośnie w stosunku do zagranicy. W takim wypadku, opłaca się importować to dobro po niższej cenie i sprzedawać drożej w kraju. Taka transakcja, przy założeniu, że mamy do czynienia z wolnym rynkiem, prowadzi do kształtowania się jednakowych cen w kraju i poza jego granicami oraz wyrównywanie się kursu walut na poziomie relacji PSN. [E. Najlepszy 2013, s. 52,56]

TL;DR

Parytet siły nabywczej (PSN) to metoda przeliczania walut w celu ustalenia ich rzeczywistej siły nabywczej. PSN opiera się na założeniu, że ceny dóbr i usług powinny być podobne w różnych krajach. Jednak PSN nie uwzględnia kosztów transakcyjnych, ograniczeń importowych ani różnic w jakości towarów. Kurs walutowy może różnić się od PSN ze względu na różnice cen towarów, politykę kursu walutowego i kosztów publicznych dóbr. Kalkulacja PSN opiera się na danych dotyczących cen produktów. Teoria PSN może być użyteczna do przewidywania reakcji kursów walutowych na szoki. PSN jest jednak koncepcją teoretyczną i nie uwzględnia wszystkich czynników wpływających na kurs walutowy.

Kalkulacja

Podstawą do przeprowadzenia kalkulacji parytetu siły nabywczej jest zebranie danych o cenach zagregowanej listy produktów. Ważne jest aby sporządzić listę produktów i usług porównywalnych i reprezentatywnych dla gospodarek analizowanych krajów.

Parytety są średnimi ważonymi relacji cen. W bazie danych OECD te relacje cenowe są przekształcane w taki sposób, by wyrażały siłę nabywczą poszczególnych krajów, tj. aby dana suma pieniędzy w dolarach USA po zamianie na różne waluty w jednostkach parytetu siły nabywczej tworzyła ten sam koszyk dóbr i usług.

Wykorzystanie

Teoria PPP może być także pomocna przy przewidywaniu, jak kursy walut zareagują na zjawiska o charakterze szoku. Np. niech między Niemcami a Ameryką występuje równowaga przy 2,5 marki za 1 dolar. Niech teraz Amerykanie podwoją wszystkie ceny przez wewnętrzne inflacyjne zwiększenie podaży pieniądza, natomiast niech Niemcy utrzymują podaż pieniądza w taki sposób, by poziom cen był stabilny. Następnie, przyjmując, że pozotałe okoliczności nie ulegają zmianie (np. zatrudnienie, wynalazki, załamania w rolnictwie, cła, gusta konsumentów), nowe przecięcie się krzywej podaży i popytu nastąpi w punkcie odpowiadającym podwojeniu danego kursu, przy 1,25 marki równej 1 dolarowi, z dolarem ulegającym deprecjacji w tym samym stopniu, w jakim wzrasta poziom cen.

Przyczyny tego zjawiska są następujące: gdy wszystkie płace i ceny podwajają się, jesteśmy w stanie, przy nowym kursie waluty, zaimportować fizycznie dokładnie tyle samo, co poprzednio, jak również tyle samo, co poprzednio, wyeksportować.

Należy pamiętać, że parytet siły nabywczej waluty jest koncepcją teoretyczną, która pozwala na ustalenie, czy zmiany kursu określonej waluty w stosunku do innych walut następują zgodnie ze zmianami cen.

Parytet siły nabywczej — artykuły polecane

Realny kurs walutowy — Stopa inflacji — Ceny stałe — Siła nabywcza pieniądza — Produkt krajowy brutto — Deflator PNB — Deprecjacja — Inflacja krocząca — Cena maksymalna

Bibliografia

• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Błaszczyński A. (1995), Słownik pojęć ekonomicznych Glossary of Economic Terms, Szkoła Zarządzania Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
• Brigham E., Houston J. (2015), Zarządzanie finansami, PWN, Warszawa
• Dyhdalewicz A. (2011), Wybór metod ustalania cen w przedsiębiorstwach handlowych, Zeszyty naukowe uniwersytetu Szczecińskiego, nr 625
• Najlepszy E. (2013), Finanse międzynarodowe przedsiębiorstw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Salamaga M. (2009), Próba weryfikacji teorii parytetu siły nabywczej na przykładzie kursów wybranych walut, Ekonometria, nr 26
• Samuelson P., Nordhaus W., (2007), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Wejner P. (2008), Parytet siły nabywczej jako wyznacznik realnego kursu walutowego. Ewolucja w kierunku nieliniowych modeli autoregresyjnych, Materiały i Studia, Zeszyt nr 223, NBP

Autor: Szymon Kułakowski, Monika Pęcek