Cena dualna

Cena dualna (inaczej kalkulacyjna, hipotetyczna, rozrachunkowa lub społeczna) to pojęcie z dziedziny zarządzania i ekonomii, które odnosi się do szacowanych cen, które nie występują w rzeczywistości na rynku. Są one obliczane na podstawie analizy społecznych kosztów i korzyści projektu inwestycyjnego, gdy nie można wycenić nakładów czy efektów według cen rynkowych, które albo nie istnieją, albo nie odzwierciedlają rzeczywistej wartości. Cena dualna wskazuje, o ile zmieni się stopień osiągnięcia celu przy rozluźnieniu bądź zacieśnieniu pewnego ograniczenia.

Zastosowania

Wykorzystywanie ceny dualnej jest szczególnie istotne w kontekście oceny projektów gospodarczych. Pozwala ona na uwzględnienie niedoskonałości rynku, które często wiążą się z brakiem możliwości ustalenia rzeczywistych, rynkowych cen nakładów czy efektów. Dzięki otrzymaniu estymowanej ceny dualnej, menedżerowie oraz decydenci mogą dokonać oceny opłacalności i skuteczności różnych przedsięwzięć inwestycyjnych, mając na uwadze społeczne koszty i korzyści tych projektów.

Jednym z przykładów zastosowania ceny dualnej jest ocena przedsięwzięcia inwestycyjnego dotyczącego rolnictwa. W takim przypadku, cena dualna ziemi może być określana przez wielkość spodziewanych przyszłych dochodów, jakie z danego obszaru rolnego można uzyskać. Mając takie informacje, możliwe jest oszacowanie opłacalności przedsięwzięcia oraz podjęcie decyzji, czy inwestycja powinna być realizowana.

Obliczanie ceny dualnej

Cena dualna określonego zasobu obliczana jest jako przyrost wartości funkcji celu związany ze zwiększeniem o jednostkę nakładu danego czynnika. Aby obliczyć cenę dualną, można skorzystać z metody zwanej analizą czułości lub analizą wrażliwości.

Analiza czułości polega na zmienianiu wartości jednego z czynników (np. nakładu) o jednostkę i obserwowaniu, jak to wpływa na wartość funkcji celu. Przyrost wartości funkcji celu, który wynika ze zwiększenia o jednostkę nakładu, jest interpretowany jako cena dualna tego zasobu.

Przykładowo, zakładając, że funkcja celu mierzy zysk przedsiębiorstwa, a nakładem jest ilość danej surowca użytego do produkcji, można obliczyć cenę dualną dla danego surowca, zwiększając jego ilość o jednostkę i obliczając przyrost zysku. Ten przyrost zysku będzie równoważny cenie dualnej dla tego surowca.

Warto zauważyć, że wartość ceny dualnej może się różnić dla różnych zasobów i zależeć od kontekstu i celu analizy. Dlatego istotne jest dokładne określenie, jakie czynniki są uwzględniane w analizie i jaka jest funkcja celu.

Korzyści i ograniczenia

Korzyści wynikające z wykorzystania ceny dualnej polegają na uwzględnieniu społecznych kosztów i korzyści przy ocenie projektów inwestycyjnych. Daje to możliwość dokonania bardziej kompleksowej analizy, która pozwala na podjęcie lepiej uzasadnionych decyzji biznesowych. Ponadto, cena dualna może pomóc uniknąć niepożądanych zachowań menedżerskich, takich jak niepodejmowanie współpracy w realizacji kontraktów, gdy są one postrzegane jako zagrażające realizacji celów marżowych centrów zysku.

Ograniczenia związane z zastosowaniem ceny dualnej wynikają głównie z trudności w dokładnym oszacowaniu społecznych kosztów i korzyści. Odpowiednie dane są często niedostępne lub trudne do uzyskania, co może prowadzić do nieprecyzyjnych wyników analiz. Ponadto, interpretacja i porównywanie uzyskanych estymacji ceny dualnej może być trudne, gdyż różne badania mogą prowadzić do różnych rezultatów.

Powiązane pojęcia

• Cena rynkowa to cena, która wyraża rzeczywistą wartość jakiegoś dobra i jest ustalana na podstawie popytu i podaży na rynku. W przeciwieństwie do ceny dualnej, cena rynkowa może być ustalana na giełdzie, poza giełdą lub w transakcjach prywatnych. Państwo nie ma wpływu na jej ustalanie, a cena rynkowa zależy od mechanizmów rynkowych. Cena rynkowa występuje w prywatnej analizie korzyści i kosztów, gdzie uwzględnia się dostępne na rynku ceny dobra czy usługi.
• Cena kosztów marginalnych to pojęcie, które odnosi się do kosztu dodatkowego związanej z produkcją jednostki dobra czy usługi. Wykorzystywanie ceny kosztów marginalnych pozwala na oszacowanie minimalnej ceny, z jaką producent musi sprzedawać swoje produkty, aby pokryć koszty. Również cena kosztów marginalnych może zostać oszacowana, gdy występuje brak rynkowych informacji o rzeczywistych kosztach lub gdy nie można ich precyzyjnie ustalić.
• Cena equilibrium jest ceną, która kształtuje się na rynku w momencie równowagi między popytem a podażą na dany towar czy usługę. Jest to cena, przy której popyt równa się podaży i nie ma tendencji do dalszych zmian. Odpowiednie mechanizmy rynkowe sprawiają, że cena equilibrium zmienia się w zależności od zmian w popycie lub podaży. W przypadku gdy występują ograniczenia rynkowe, takie jak brak konkurencji, cena equilibrium może być inaczej ustalana.

Cena dualna — artykuły polecane

Wolny rynek — Cena maksymalna — Mechanizm rynkowy — Dyskryminacja cenowa — Nadwyżka — Popyt sztywny — Cena minimalna — Elastyczność cenowa popytu — Efekt zewnętrzny

Bibliografia

• Kurowski L. (2004), Ocena projektów gospodarczych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław
• Samuelson W. (2009), Ekonomia menedżerska, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa