Kształcenie ustawiczne

Kształcenie ustawiczne w Polsce określane jest jako kształcenie osób dorosłych, czyli takich, które zrealizowały już obowiązek szkolny. Kształcenie osób dorosłych to nie tylko uzyskiwanie wiedzy, ale też zdobywanie dodatkowych kwalifikacji i umiejętności (np. zawodowych). Za tworzenie i rozwój polityki kształcenia ustawicznego w Polsce odpowiedzialne są: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (A. Chłoń-Domińczak i in. 2013, s. 11)

Choć w Polsce wprowadzona do systemu prawnego w nieco węższym zakresie, jak wspomniano powyżej, idea kształcenia ustawicznego rozumianego jako uczenie się przez całe życie (lifelong learning) jest promowane w krajach zachodnich i definiowane jako nieustanne zdobywanie wiedzy i kształcenie się w całych okresie funkcjonowania społecznego, obywatelskiego i zawodowego.

TL;DR

Kształcenie ustawiczne w Polsce to nauka i rozwijanie umiejętności przez osoby dorosłe. Jest promowane przez różne ministerstwa. Kształcenie ustawiczne obejmuje różne formy, takie jak szkolna edukacja dorosłych, kursy zawodowe, e-learning i Uniwersytety Trzeciego Wieku. Lifelong learning to idea uczenia się przez całe życie, dostosowania się do zmieniających się warunków społecznych i kulturowych.

Kształcenie ustawiczne w polskich aktach prawnych

Kształcenie ustawiczne w Polsce rozumiane jest w odniesieniu do definiujących je aktów prawnych, jako kształcenie osób dorosłych. W takim rozumieniu kształcenie ustawiczne opisują fragmenty ministerialnych ustaw określających politykę kształcenia i edukacji.

Definicje kształcenia ustawicznego w polskich aktach prawnych

Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 roku, Art 4, pkt 1.1b: “kształcenie ustawiczne rozumiane jako kształcenie w szkołach dla dorosłych, a także uzyskiwanie i uzupełnianie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w odniesieniu do bezrobotnych, poszukujących pracy pracowników i pracodawców" ("Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, 2004 r"., s. 17)

Konstytucja RP: "Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych" ("Konstytucja RP, 1997 r"., art. 65 ust. 5)

Formy, w jakich prowadzi się kształcenie ustawiczne określa Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 2017 roku:

• kwalifikacyjny kurs zawodowy,
• kurs umiejętności zawodowych,
• kurs kompetencji ogólnych,
• turnus dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników,
• kurs, inny niż wymienione w pkt 1-3, umożliwiający uzyskiwanie i uzupełnianie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych.

("Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 2017 r"., s. 2)

Kształcenie ustawiczne jako lifelong learning

Współczesne definicje pojęcia kształcenia ustawicznego jako lifelong learning promują ideę uczenia się przez całe życie, rozumianą przez konieczność nieprzerwanego zdobywania wiedzy od wieku przedszkolnego aż po wiek poprodukcyjny - wiek emerytalny. Konieczność ta wynikać ma z ciągłej adaptacji człowieka - na każdym etapie życia - celem przystosowania do zmieniających się uwarunkowań społecznych i kulturowych w świecie go otaczającym. Idea lifelong learningu łączy cały wachlarz możliwości zdobywania wiedzy, od szkół i instytucji oświatowych po kursy i szkolenia w instytucjach poza ośrodkami edukacji. Lifelong learning odnosi się także to nieustannego rozwoju człowieka - wszelkiej edukacyjnej aktywności, która na celu ma pogłębiać wiedzę, rozszerzać zakres posiadanych umiejętności i kompetencji, nie tylko w odniesieniu do sfery zawodowej człowieka, ale także w sferach społecznej i obywatelskiej. Taka koncepcja rozwoju wchodzi w konflikt z tradycyjnym podziałem życia człowieka na okres uczenia się i okres pełnej dojrzałości do samodzielnego i świadomego życia zawodowego i społecznego, w którym spożytkowane zostaną rezultaty uprzedniego kształcenia (D. Jegorow 2012, s. 81)

Rodzaje i formy kształcenia ustawicznego

Szkolna edukacja dorosłych potocznie nazywane szkołami dla dorosłych (zarówno publiczne jak i niepubliczne) instytucje oświatowe, które prowadzą naukę dla dorosłych - czyli takich, którzy ukończyli już 18 lat. Ta forma daje możliwość uzupełnienia braków w wypełnieniu obowiązku edukacyjnego oraz zdobycia dyplomu/ świadectwa ukończenia szkoły, niezbędnego w dalszym kształceniu, czy pracy zawodowej.

Kursy zawodowe, kursy kwalifikacji - specjalistyczne kursy kwalifikacji pozwalają dorosłym uzyskać pełen zawód wyszczególniony w klasyfikacji szkolnictwa zawodowego. Kursy zawodowe skupiają się na zajęciach wiedzy teoretycznej oraz zajęciach praktycznych. Aby zdobyć kompletne kwalifikacje do wykonywania zawodu często zdobyć należy kilka kwalifikacji, tym samym ukończyć kilka kursów. Każdy z kursów kończy egzamin kwalifikacji - zarówno teoretyczny, jak i praktyczny, który potwierdza nabyte kwalifikacje i gotowość do rozpoczęcia pracy zawodowej w określonym zawodzie.

E-learning to nauczanie z wykorzystaniem sieci komputerowych i Internetu, pozwalające samodzielnie ukończyć kurs czy szkolenie, a coraz częściej nawet studia wyższe, bez konieczności obecności fizycznej studenta/ ucznia w sali wykładowej. Choć wymagająca samodyscypliny i polegająca na samokształceniu, forma ta cieszy się coraz większym zainteresowaniem także wśród osób dorosłych, pragnących w ten sposób połączyć dokształcenie i rozwój osobisty z aktywnym życiem zawodowym.

Uniwersytety Trzeciego Wieku - najpopularniejszą formą edukacji osób starszych w ostatnich latach stały się Uniwersytety Trzeciego Wieku. Misją Uniwersytetów Trzeciego Wieku jest przede wszystkim aktywizowanie ludzi starszych poprzez, między innymi, rozwijanie ich zainteresowań, aktywne spędzanie wolnego czasu, czy poznawanie nowych ludzi. ("Uniwersytety Trzeciego Wieku - wstępne wyniki badania", 2015 r., s. 2) Nazywane często uniwersytetami dla seniorów oferują zajęcia mające na celu wyposażyć osobę w wieku poprodukcyjnych do życia we współczesnym świecie - uczą nowych technologii czy języków obcych.

Kształcenie ustawiczne — artykuły polecane

Wykluczenie cyfrowe — Urząd pracy — Praktyka zawodowa — Wolontariat — Kurs zawodowy — Doradztwo zawodowe — Szkoła zawodowa — Baby Boomer — Zawód

Bibliografia

• Chłoń-Domińczak A. (red.) (2013), Raport o stanie edukacji 2012, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa
• GUS (2015), Uniwersytety Trzeciego Wieku - wstępne wyniki badania
• Jegorow D. (2012), Edukacja ustawiczna a wyzwania współczesnej gospodarki, Trwałość i efektywność kształcenia dorosłych na przykładzie Lubelszczyzny (Cz.1), Chełm
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych Dz.U. 2017 poz. 1632
• Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy Dz.U. 2004 nr 99 poz. 1001

Autor: Kamil Trembacz