Epistemologia

Epistemologia - jest to dział nauki o poznaniu człowieka, np. analizowanie i poznanie rzeczywistości, własnego bytu, odróżnienie prawdziwości od mistyfikacji. Często stosuje się w takich naukach jak psychologia, socjologia poznania albo psychofizjologia. W filozofii oprócz terminu epistemologia tez często się używają takie terminy jako: " teoria poznania", "metafizyka poznania", "noetyka", " kryteriologia" i tak dalej.

TL;DR

Epistemologia jest dziedziną nauki zajmującą się poznaniem człowieka i rozróżnianiem prawdziwości od mistyfikacji. Nie jest nauką empiryczną, ale bada warunki i granice nauk empirycznych. Epistemologia analizuje formy poznania, takie jak poznawanie przez zmysły i poznawanie intelektualne. Zajmuje się także teoriami prawdy i wiedzy oraz problemem percepcji.

Czym jest epistemologia

Epistemologia nie jest nauką empiryczną, ponieważ ma na celu samodzielnie i krytycznie badać warunki, szansę i granice nauk empirycznych. Na dzień dzisiejszy teoria poznania przeobraziła się w teorię wiedzy, czyli zaczęła badać warunki, wpływające na rozwój/osobowość człowieka i możliwości naukowego poznania. Teoria opiera się na tym, że (Kubalica T., 2007, s.12):

• Szuka odpowiedzi na pytania o właściwy stosunek człowieka do otoczenia i świata, czy człowiek ogółem może poznawać świat na drodze poznania. Dla przykładu klasycznym problemem epistemologii jest taka kwestia jak wolność woli. W skrócie to pojęcie stanowi kluczowy element obrazu świata w którym żyjemy.
• Daje możliwość człowiekowi brać odpowiedzialność za swoje czyny dlatego, aby samodzielnie dokonywać wybór i realizować swoje cele i pomysły. Mówi o tym, że nasze sukcesy jak i porażki należą do nas i nią są tylko czymś co się przytrafiło
• Ogólnie zajmuje się strukturą, systemami i językiem nauk. Odtwarza nowe sposoby myślenia i poznawania rzeczywistości, jej funkcjonowanie w społeczeństwie i wykorzystanie w praktyce. Typowymi tematami dla teorii poznania są kwestie społeczne, psychologiczne albo historyczne, które uwarunkowane są działalnością kognitywną człowieka. Oprócz tego uwaga epistemologii jest także skupiona i na źródłach i przedmiotach uzasadniania wiedzy (Marzenna M., 2012, s. 74).

Formy poznania

Teoria poznania bada przede wszystkim przedmiot poznania w postaci prawdziwości. Porównuje między sobą różne formy wpływu aspektów zewnętrznych na człowieka. W pewnym stopniu współpracuje z innymi naukami, aby dojść do najlepszego skutku. Analizuje działanie różnorodnych aspektów na mózg człowieka. Czasami wpatruje się w historię, aby zbadać to, jak człowiek potrafi akceptować informacje i społeczeństwo.

W pojęciu epistemologia da się odznaczyć dwie podstawowe formy poznania (Sienkowski M., 2014, s. 69-73):

1. Poznanie sensualistyczne - głosi, że wiedza jest wynikiem wrażeń zmysłowych, ponieważ ludzie postrzegają świat wokół siebie przez zmysły, te wrażenia są z kolei przeanalizowane przez umysł i w ten sposób rodzi się wiedza.
2. Typy poznania - czyli idealistyczne, racjonalistyczne czy intelektualistyczne. Zmierzają do otrzymania informacji o jakimś zdarzeniu albo uchwycenia właściwości czegoś. Są to procesy, który polegają na poznawaniu przedmiotu albo przesłanego komunikatu, a więc nie jest to akt jednorazowy.

Głowne zagadnienia

Wiadomo, że epistemologia jest ściśle związana jak z psychologią, tak i filozofią, które zajmują się przebiegiem poznawczym i analizują daną informację z możliwością traktowania jako prawdę i fałsz. Głównymi oraz wspomagającymi zagadnieniami epistemologii są takie teorię jako (Woleński J., 2014):

• Teoria prawdy - polega na badaniach, które potwierdzają istnienie prawdy i mówią, czy jest ona poznawalna. Jest to pojęcie bazujące dla całej filozofii, ponieważ wiedza opiera się na prawdzie.
• Teoria wiedzy - analizuje drogę, proces dostrzegania informacji, problemy związane ze sposobem poznania wiedzy. Dzieli się na dwie kategorii, gdzie pierwsza mówi, że źródłem wiedzy jest doświadczenie, a druga, że - rozum.
• Problem percepcji - ma na celu dostarczyć informację do poznania człowieka. Sam problem polega na tym, że 'poznanie' włączą się dopiero po przemyśleniu dostarczanego komunikatu, który formuje materiał percepcyjny do postaci pewnego mniemania. Uchylenie od różnego rodzaju relacji i problemów przez myślenie jest fundamentalne dla percepcji zmysłowej, ponieważ stwarza warunki zmuszające człowieka 'włączyć" procesy myślenia i na tej podstawie stwarzać pewne kategorię, schematy i pojęcia (Judycki S., 2012, s. 2)

Epistemologia — artykuły polecane

Psychologia społeczna — Psychologia poznawcza — Introspekcja — Relatywizm kulturowy — Test Murraya — Mechanizm obronny — Test inteligencji — Empatia — Procesy poznawcze

Bibliografia

• Judyski S. (2012), Percepcja zmysłowa, Uniwersytet Gdański, Gdańsk
• Kubalica T. (2007), Teoria poznania od Kartezjusza do Wittgensteina, WAM, Kraków
• Marzenna M. (2012), Epistemologiczny kontekst pedagogiki, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra
• Sieńkowski M. (2020), Wiara a inne typy poznania, Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin
• Woleński J. (2014), Epistemologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Tetiana Duplii