Mineralizacja: Różnice pomiędzy wersjami
m (cleanup bibliografii i rotten links) |
m (cleanup bibliografii i rotten links) |
||
(Nie pokazano 4 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
Mineralizacja - chemiczny rozkład substancji organicznych na proste substancje nieorganiczne m.in. wodę, dwutlenek węgla, azot, chlor, fosfor, siarkę [B. Petrozolin-Skowrońska i in. 1997, s. 232]. W analizie chemicznej usuwanie substancji organicznych z próbki przez jej prażenie lub utlenianie. Mineralizacja może być połączona z przeprowadzeniem próbki do roztworu oraz z zagęszczeniem składników śladowych [J. Aerts i in. 1993, s. 455]. Mineralizacja może być przeprowadzona metodami utleniającymi lub redukującymi, na drodze suchej lub mokrej, w układzie dynamicznym lub statycznym, w warunkach zbliżonych do adiabatycznych lub izotermicznych [J. Bińkowski i in. 1984, s. 91]. | Mineralizacja - chemiczny rozkład substancji organicznych na proste substancje nieorganiczne m.in. wodę, dwutlenek węgla, azot, chlor, fosfor, siarkę [B. Petrozolin-Skowrońska i in. 1997, s. 232]. W analizie chemicznej usuwanie substancji organicznych z próbki przez jej prażenie lub utlenianie. Mineralizacja może być połączona z przeprowadzeniem próbki do roztworu oraz z zagęszczeniem składników śladowych [J. Aerts i in. 1993, s. 455]. Mineralizacja może być przeprowadzona metodami utleniającymi lub redukującymi, na drodze suchej lub mokrej, w układzie dynamicznym lub statycznym, w warunkach zbliżonych do adiabatycznych lub izotermicznych [J. Bińkowski i in. 1984, s. 91]. | ||
* Mineralizacja na mokro - spalanie (utlenianie) produktów za pomocą kwasów w temperaturze wrzenia roztworu, np. za pomocą kwasu siarkowego lub azotowego; powoduje to przeprowadzenie substancji organicznych w związki mineralne. Mineralizacja na mokro jest zazwyczaj wstępnym etapem przy: oznaczaniu, np. azotu (białka), zarówno w artykułach spożywczych, jak i przemysłowych lub przy ilościowym i jakościowym oznaczaniu niektórych pierwiastków mineralnych [I. Duda 1995, s. 101]. Mineralizacje na mokro można prowadzić sposobem otwartym - w zlewkach, parownicach, tyglach lub zamkniętym - w kolbach z chłodnicą. Mineralizacje ciśnieniową prowadzoną w bombie teflonowej za pomocą kwasów lub ich mieszanin zalicza się do mineralizacji na mokro sposobem zamkniętym [J. Aerts i in. 1993, s. 455]. | * Mineralizacja na mokro - spalanie (utlenianie) produktów za pomocą kwasów w temperaturze wrzenia roztworu, np. za pomocą kwasu siarkowego lub azotowego; powoduje to przeprowadzenie substancji organicznych w związki mineralne. Mineralizacja na mokro jest zazwyczaj wstępnym etapem przy: oznaczaniu, np. azotu (białka), zarówno w artykułach spożywczych, jak i przemysłowych lub przy ilościowym i jakościowym oznaczaniu niektórych pierwiastków mineralnych [I. Duda 1995, s. 101]. Mineralizacje na mokro można prowadzić sposobem otwartym - w zlewkach, parownicach, tyglach lub zamkniętym - w kolbach z chłodnicą. Mineralizacje ciśnieniową prowadzoną w bombie teflonowej za pomocą kwasów lub ich mieszanin zalicza się do mineralizacji na mokro sposobem zamkniętym [J. Aerts i in. 1993, s. 455]. | ||
* Mineralizacja na sucho - spalanie (utlenianie) produktów w wysokiej temperaturze, najczęściej w piecu muflowym (550-600 C) co powoduje przeprowadzenie substancji organicznych w związki mineralne [I. Duda 1995, s. 101]. Można ją również prowadzić w rurze kwarcowej z elementem grzejnym w strumieniu powietrza lub tlenu, czasem z dodatkiem soli (np. KNO3, Mg (NO3)2) [J. Aerts i in. 1993, s. 455]. Mineralizacja na sucho jest zazwyczaj przeprowadzona, np. dla oznaczenia tzw. popiołu w produktach zarówno spożywczych, jak i przemysłowych, dla ustalenia typu mąki, itp., oraz przy oznaczaniu ilościowym lub jakościowym niektórych pierwiastków mineralnych [I. Duda 1995, s. 101]. | * Mineralizacja na sucho - spalanie (utlenianie) produktów w wysokiej temperaturze, najczęściej w piecu muflowym (550-600 C) co powoduje przeprowadzenie substancji organicznych w związki mineralne [I. Duda 1995, s. 101]. Można ją również prowadzić w rurze kwarcowej z elementem grzejnym w strumieniu powietrza lub tlenu, czasem z dodatkiem soli (np. KNO3, Mg (NO3)2) [J. Aerts i in. 1993, s. 455]. Mineralizacja na sucho jest zazwyczaj przeprowadzona, np. dla oznaczenia tzw. popiołu w produktach zarówno spożywczych, jak i przemysłowych, dla ustalenia typu mąki, itp., oraz przy oznaczaniu ilościowym lub jakościowym niektórych pierwiastków mineralnych [I. Duda 1995, s. 101]. | ||
Procesem mineralizacji jest np. przekształcenie (trawienie) przez zwierzęta i bakterie wielkocząsteczkowych związków organicznych pochodzących z organizmów roślinnych (węglowodanów, białek, tłuszczów) na prostsze, do mineralnych włącznie. Błonnik ulega w procesie mineralizacji przekształceniu na próchnice, itd [B. Halica i in. 1972, s. 158]. Mineralizacje przeprowadza się np. przed wykonaniem elementarnej związków organicznych [B. Petrozolin-Skowrońska i in. 1997, s. 232]. | Procesem mineralizacji jest np. przekształcenie (trawienie) przez zwierzęta i bakterie wielkocząsteczkowych związków organicznych pochodzących z organizmów roślinnych (węglowodanów, białek, tłuszczów) na prostsze, do mineralnych włącznie. Błonnik ulega w procesie mineralizacji przekształceniu na próchnice, itd [B. Halica i in. 1972, s. 158]. Mineralizacje przeprowadza się np. przed wykonaniem elementarnej związków organicznych [B. Petrozolin-Skowrońska i in. 1997, s. 232]. | ||
Linia 31: | Linia 15: | ||
Mineralizacja na mokro jest jedną z najczęściej stosowanych technik mineralizacji. Polega ona na podgrzewaniu próbki w roztworze kwasowym lub zasadowym, co prowadzi do rozkładu substancji organicznych i przekształcenia pierwiastków mineralnych w formy rozpuszczalne. Mineralizacja na sucho polega natomiast na podgrzewaniu próbki w wysokiej temperaturze w środowisku beztlenowym, co prowadzi do termicznego rozkładu substancji organicznych i przekształcenia pierwiastków mineralnych w formy nielotne. Mineralizacja mikrofalowa jest nowoczesną techniką, która wykorzystuje energię mikrofalową do podgrzewania próbki, co skraca czas mineralizacji i zwiększa [[efektywność]] procesu. | Mineralizacja na mokro jest jedną z najczęściej stosowanych technik mineralizacji. Polega ona na podgrzewaniu próbki w roztworze kwasowym lub zasadowym, co prowadzi do rozkładu substancji organicznych i przekształcenia pierwiastków mineralnych w formy rozpuszczalne. Mineralizacja na sucho polega natomiast na podgrzewaniu próbki w wysokiej temperaturze w środowisku beztlenowym, co prowadzi do termicznego rozkładu substancji organicznych i przekształcenia pierwiastków mineralnych w formy nielotne. Mineralizacja mikrofalowa jest nowoczesną techniką, która wykorzystuje energię mikrofalową do podgrzewania próbki, co skraca czas mineralizacji i zwiększa [[efektywność]] procesu. | ||
<google>n</google> | |||
==Zastosowanie mineralizacji w oznaczaniu pierwiastków mineralnych== | ==Zastosowanie mineralizacji w oznaczaniu pierwiastków mineralnych== | ||
Linia 57: | Linia 43: | ||
Wykorzystanie mineralizacji w recyklingu substancji organicznych wiąże się z pewnymi wyzwaniami i perspektywami. Jednym z wyzwań jest efektywne przeprowadzenie procesu mineralizacji, aby uzyskać jak największe [[wydajność]] i [[jakość]] produktów. Innym wyzwaniem jest zapewnienie odpowiednich warunków procesu mineralizacji, takich jak odpowiednia temperatura, pH czy czas trwania procesu. Jednak perspektywy związane z wykorzystaniem mineralizacji w recyklingu są obiecujące, ponieważ pozwalają na odzyskanie wartościowych substancji, redukcję ilości odpadów i zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko. | Wykorzystanie mineralizacji w recyklingu substancji organicznych wiąże się z pewnymi wyzwaniami i perspektywami. Jednym z wyzwań jest efektywne przeprowadzenie procesu mineralizacji, aby uzyskać jak największe [[wydajność]] i [[jakość]] produktów. Innym wyzwaniem jest zapewnienie odpowiednich warunków procesu mineralizacji, takich jak odpowiednia temperatura, pH czy czas trwania procesu. Jednak perspektywy związane z wykorzystaniem mineralizacji w recyklingu są obiecujące, ponieważ pozwalają na odzyskanie wartościowych substancji, redukcję ilości odpadów i zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko. | ||
{{infobox5|list1={{i5link|a=[[Maderyzacja]]}} — {{i5link|a=[[Biokatalizatory]]}} — {{i5link|a=[[Poli (metakrylan metylu)]]}} — {{i5link|a=[[Inhibitory]]}} — {{i5link|a=[[Fermentacja]]}} — {{i5link|a=[[Polistyren]]}} — {{i5link|a=[[Klarowność]]}} — {{i5link|a=[[Polietylen]]}} — {{i5link|a=[[Flotacja]]}} }} | |||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<noautolinks> | <noautolinks> | ||
* Czarnecka-Żołek E. i in. (red.) (1993), ''Encyklopedia Techniki. Chemia.'' Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa | * Czarnecka-Żołek E. i in. (red.) (1993), ''Encyklopedia Techniki. Chemia.'' Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa | ||
* Duda I. (red.) (1995), ''Słownik pojęć towaroznawczych'', Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków | * Duda I. (red.) (1995), ''Słownik pojęć towaroznawczych'', Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków | ||
* | * Halicz B. (red.) (1972), ''Mały słownik biologiczny'', Wiedza Powszechna, Warszawa | ||
* Milewska-Burczykowa I. (red.) (1984), ''Słownik chemii analitycznej'', Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa | |||
* PWN (2004), ''Nowa encyklopedia powszechna PWN'', Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa | * PWN (2004), ''Nowa encyklopedia powszechna PWN'', Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa | ||
</noautolinks> | </noautolinks> | ||
{{a|Kamil Strzelecki}} | {{a|Kamil Strzelecki}} | ||
[[Kategoria:Towaroznawstwo]] | [[Kategoria:Towaroznawstwo przemysłowe]] | ||
{{#metamaster:description|Mineralizacja to proces rozkładu substancji organicznych w substancje nieorganiczne. Stosowana do oznaczania pierwiastków w żywności.}} | {{#metamaster:description|Mineralizacja to proces rozkładu substancji organicznych w substancje nieorganiczne. Stosowana do oznaczania pierwiastków w żywności.}} |
Aktualna wersja na dzień 22:48, 5 gru 2023
Mineralizacja - chemiczny rozkład substancji organicznych na proste substancje nieorganiczne m.in. wodę, dwutlenek węgla, azot, chlor, fosfor, siarkę [B. Petrozolin-Skowrońska i in. 1997, s. 232]. W analizie chemicznej usuwanie substancji organicznych z próbki przez jej prażenie lub utlenianie. Mineralizacja może być połączona z przeprowadzeniem próbki do roztworu oraz z zagęszczeniem składników śladowych [J. Aerts i in. 1993, s. 455]. Mineralizacja może być przeprowadzona metodami utleniającymi lub redukującymi, na drodze suchej lub mokrej, w układzie dynamicznym lub statycznym, w warunkach zbliżonych do adiabatycznych lub izotermicznych [J. Bińkowski i in. 1984, s. 91].
- Mineralizacja na mokro - spalanie (utlenianie) produktów za pomocą kwasów w temperaturze wrzenia roztworu, np. za pomocą kwasu siarkowego lub azotowego; powoduje to przeprowadzenie substancji organicznych w związki mineralne. Mineralizacja na mokro jest zazwyczaj wstępnym etapem przy: oznaczaniu, np. azotu (białka), zarówno w artykułach spożywczych, jak i przemysłowych lub przy ilościowym i jakościowym oznaczaniu niektórych pierwiastków mineralnych [I. Duda 1995, s. 101]. Mineralizacje na mokro można prowadzić sposobem otwartym - w zlewkach, parownicach, tyglach lub zamkniętym - w kolbach z chłodnicą. Mineralizacje ciśnieniową prowadzoną w bombie teflonowej za pomocą kwasów lub ich mieszanin zalicza się do mineralizacji na mokro sposobem zamkniętym [J. Aerts i in. 1993, s. 455].
- Mineralizacja na sucho - spalanie (utlenianie) produktów w wysokiej temperaturze, najczęściej w piecu muflowym (550-600 C) co powoduje przeprowadzenie substancji organicznych w związki mineralne [I. Duda 1995, s. 101]. Można ją również prowadzić w rurze kwarcowej z elementem grzejnym w strumieniu powietrza lub tlenu, czasem z dodatkiem soli (np. KNO3, Mg (NO3)2) [J. Aerts i in. 1993, s. 455]. Mineralizacja na sucho jest zazwyczaj przeprowadzona, np. dla oznaczenia tzw. popiołu w produktach zarówno spożywczych, jak i przemysłowych, dla ustalenia typu mąki, itp., oraz przy oznaczaniu ilościowym lub jakościowym niektórych pierwiastków mineralnych [I. Duda 1995, s. 101].
Procesem mineralizacji jest np. przekształcenie (trawienie) przez zwierzęta i bakterie wielkocząsteczkowych związków organicznych pochodzących z organizmów roślinnych (węglowodanów, białek, tłuszczów) na prostsze, do mineralnych włącznie. Błonnik ulega w procesie mineralizacji przekształceniu na próchnice, itd [B. Halica i in. 1972, s. 158]. Mineralizacje przeprowadza się np. przed wykonaniem elementarnej związków organicznych [B. Petrozolin-Skowrońska i in. 1997, s. 232].
Metody mineralizacji w analizie chemicznej
Mineralizacja jest jednym z kluczowych procesów stosowanych w analizie chemicznej do przygotowania próbki przed oznaczaniem składu pierwiastkowego. Istnieją różne metody mineralizacji, takie jak mineralizacja poprzez prażenie i mineralizacja poprzez utlenianie próbki. Każda z tych metod ma swoje własne cechy i zastosowania.
Mineralizacja poprzez prażenie polega na poddaniu próbki wysokiej temperaturze w środowisku obojętnym lub redukującym. W wyniku tego procesu dochodzi do termicznego rozkładu substancji organicznych i przekształcenia związków mineralnych w formy lotne lub nielotne. Z kolei mineralizacja poprzez utlenianie próbki polega na utlenieniu substancji organicznych za pomocą silnych utleniaczy, co prowadzi do przekształcenia ich w formy lotne lub nielotne.
Mineralizacja jest szeroko stosowana w analizie środowiskowej do oznaczania zawartości pierwiastków mineralnych w próbkach gleby, wody, powietrza itp. Ponadto, mineralizacja jest również wykorzystywana w kontroli jakości produktów spożywczych do oznaczania zawartości składników mineralnych, takich jak witaminy czy pierwiastki śladowe. Badania naukowe korzystają z mineralizacji do analizy składu pierwiastkowego różnych materiałów, takich jak minerały, substancje organiczne czy materiały przemysłowe.
Metody mineralizacji stosowane w analizie chemicznej różnią się w zależności od rodzaju próbki. Na przykład, próbki organiczne mogą być mineralizowane na mokro, czyli w roztworach kwasowych lub zasadowych. Natomiast próbki nieorganiczne mogą być mineralizowane na sucho, czyli poddane wysokiej temperaturze bez dodatku roztworów. Inną popularną metodą mineralizacji jest mineralizacja mikrofalowa, która polega na podgrzewaniu próbki w specjalnym piekarniku mikrofalowym.
Mineralizacja na mokro jest jedną z najczęściej stosowanych technik mineralizacji. Polega ona na podgrzewaniu próbki w roztworze kwasowym lub zasadowym, co prowadzi do rozkładu substancji organicznych i przekształcenia pierwiastków mineralnych w formy rozpuszczalne. Mineralizacja na sucho polega natomiast na podgrzewaniu próbki w wysokiej temperaturze w środowisku beztlenowym, co prowadzi do termicznego rozkładu substancji organicznych i przekształcenia pierwiastków mineralnych w formy nielotne. Mineralizacja mikrofalowa jest nowoczesną techniką, która wykorzystuje energię mikrofalową do podgrzewania próbki, co skraca czas mineralizacji i zwiększa efektywność procesu.
Zastosowanie mineralizacji w oznaczaniu pierwiastków mineralnych
Mineralizacja jest niezwykle ważnym procesem w oznaczaniu pierwiastków mineralnych w różnych substancjach. Istnieją różne metody mineralizacji stosowane do oznaczania konkretnych pierwiastków mineralnych, takich jak azot, chlor, fosfor, siarka itp. Przykłady zastosowania mineralizacji można znaleźć w analizie pierwiastków w różnych substancjach, takich jak żywność, gleba, woda czy materiały przemysłowe.
W zależności od pierwiastka mineralnego, istnieją różne metody mineralizacji stosowane do jego oznaczania. Na przykład, azot może być oznaczany poprzez mineralizację próbki w moczniku lub kwasie siarkowym. Chlor może być oznaczany poprzez mineralizację próbki w kwasie azotowym. Fosfor jest często oznaczany poprzez mineralizację próbki w kwasie siarkowym lub azotowym. Siarka natomiast może być oznaczana poprzez mineralizację próbki w kwasie siarkowym lub nadtlenku wodoru.
Mineralizacja jest szeroko stosowana w analizie pierwiastków w różnych substancjach. Na przykład, w analizie żywności mineralizacja jest wykorzystywana do oznaczania zawartości składników mineralnych, takich jak żelazo, magnez, cynk czy miedź. W analizie gleby mineralizacja jest stosowana do oznaczania zawartości pierwiastków mineralnych, takich jak potas, fosfor, wapń czy siarka. W analizie wody mineralizacja jest wykorzystywana do oznaczania zawartości pierwiastków śladowych, takich jak ołów, rtęć czy chrom. W analizie materiałów przemysłowych mineralizacja jest stosowana do oznaczania zawartości metali, takich jak aluminium, żelazo czy miedź.
Mineralizacja odgrywa kluczową rolę w badaniach naukowych dotyczących obecności i ilości pierwiastków mineralnych w różnych materiałach. Dzięki mineralizacji możliwe jest rozkładanie substancji organicznych i przekształcanie pierwiastków mineralnych w formy, które można łatwo oznaczać. Badania naukowe wykorzystują mineralizację do analizy składu pierwiastkowego minerałów, substancji organicznych, materiałów przemysłowych czy próbek archeologicznych.
Po mineralizacji próbki, analiza pierwiastków mineralnych może być przeprowadzana za pomocą różnych technik, takich jak spektrometria atomowa, spektrometria masowa, chromatografia jonowa czy elektrochemia. Te techniki umożliwiają oznaczanie zawartości poszczególnych pierwiastków mineralnych w próbce.
Wybór odpowiedniej metody mineralizacji ma istotny wpływ na dokładność i precyzję oznaczania pierwiastków mineralnych. Różne metody mineralizacji mogą prowadzić do różnych stopni utlenienia pierwiastków, co może wpływać na wyniki analizy. Ponadto, niektóre metody mineralizacji mogą prowadzić do utraty niektórych pierwiastków, co może wpływać na dokładność oznaczeń. Dlatego ważne jest, aby dobrać odpowiednią metodę mineralizacji w zależności od rodzaju próbki i oczekiwanych wyników analizy.
Mineralizacja a recykling substancji organicznych
Mineralizacja ma również zastosowanie w recyklingu substancji organicznych, takich jak odpady spożywcze, biomasa czy osady ściekowe. Wykorzystanie mineralizacji w procesie recyklingu ma wiele zalet i przynosi liczne korzyści dla środowiska.
Mineralizacja jest wykorzystywana w procesie recyklingu substancji organicznych do rozkładu tych substancji i przekształcenia ich w formy, które mogą być dalej wykorzystane. Na przykład, odpady spożywcze mogą być poddane mineralizacji, aby przekształcić je w biogaz lub kompost, który może być wykorzystywany jako źródło energii lub nawóz. Biomasa może być mineralizowana w celu uzyskania biopaliw lub bioproduktów. Osady ściekowe mogą być mineralizowane, aby odzyskać energię lub substancje wartościowe.
Mineralizacja ma wiele zalet w kontekście recyklingu substancji organicznych. Po pierwsze, mineralizacja pozwala na redukcję ilości odpadów, ponieważ substancje organiczne są przekształcane w formy, które mogą być dalej wykorzystane. Po drugie, mineralizacja umożliwia odzyskanie wartościowych substancji, takich jak biogaz, biopaliwa czy nawozy. Po trzecie, mineralizacja przyczynia się do zmniejszenia negatywnego wpływu na środowisko, ponieważ umożliwia wykorzystanie substancji organicznych w sposób zrównoważony.
Przykłady praktycznego zastosowania mineralizacji w procesach recyklingu substancji organicznych można znaleźć w wielu dziedzinach. Na przykład, w przemyśle spożywczym odpady spożywcze mogą być mineralizowane w celu produkcji biogazu, który może być wykorzystywany do wytwarzania energii. W przemyśle rolniczym odpady roślinne mogą być mineralizowane w celu produkcji kompostu, który może być wykorzystywany jako nawóz organiczny. W przemyśle ściekowym osady ściekowe mogą być mineralizowane w celu odzyskania energii lub substancji wartościowych.
W recyklingu substancji organicznych stosowane są różne metody mineralizacji, w zależności od rodzaju substancji i oczekiwanych produktów. Na przykład, w przypadku odpadów spożywczych mineralizacja może być przeprowadzana w procesie fermentacji beztlenowej lub metanizacji. W przypadku biomasy mineralizacja może być przeprowadzana w procesie rozkładu termicznego lub hydrolizy enzymatycznej. W przypadku osadów ściekowych mineralizacja może być przeprowadzana w procesie fermentacji beztlenowej lub pirolizy.
Wykorzystanie mineralizacji w recyklingu substancji organicznych wiąże się z pewnymi wyzwaniami i perspektywami. Jednym z wyzwań jest efektywne przeprowadzenie procesu mineralizacji, aby uzyskać jak największe wydajność i jakość produktów. Innym wyzwaniem jest zapewnienie odpowiednich warunków procesu mineralizacji, takich jak odpowiednia temperatura, pH czy czas trwania procesu. Jednak perspektywy związane z wykorzystaniem mineralizacji w recyklingu są obiecujące, ponieważ pozwalają na odzyskanie wartościowych substancji, redukcję ilości odpadów i zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko.
Mineralizacja — artykuły polecane |
Maderyzacja — Biokatalizatory — Poli (metakrylan metylu) — Inhibitory — Fermentacja — Polistyren — Klarowność — Polietylen — Flotacja |
Bibliografia
- Czarnecka-Żołek E. i in. (red.) (1993), Encyklopedia Techniki. Chemia. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa
- Duda I. (red.) (1995), Słownik pojęć towaroznawczych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
- Halicz B. (red.) (1972), Mały słownik biologiczny, Wiedza Powszechna, Warszawa
- Milewska-Burczykowa I. (red.) (1984), Słownik chemii analitycznej, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa
- PWN (2004), Nowa encyklopedia powszechna PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Autor: Kamil Strzelecki