Krzywa obojętności

Krzywa obojętności przedstawia wszystkie kombinacje dwóch dóbr dające konsumentowi taką samą całkowitą użyteczność, ponieważ w każdej z tych kombinacji jakiekolwiek zmniejszenie ilości jednego dobra zostaje zrekompensowane odpowiednim zwiększeniem ilości drugiego dobra (B.Oyrzanowski 1995, s. 64).

Istnieje pewne podobieństwo pomiędzy linią budżetową a krzywą obojętności. Podobnie jak linia budżetowa łączy punkty odpowiadające koszykom o równej dostępności dla konsumenta przy założonym dochodzie i cenach dóbr, tak krzywa obojętności łączy punkty odpowiadające koszykom dóbr o takiej samej użyteczności dla konsumenta. Użyteczność koszyków na krzywej obojętności jest taka sama dla każdego z nich, to konsumentowi jest obojętne który nich będzie konsumował - przy każdym z nich poziom jego satysfakcji jest taki sam (D.Begg 1997, s. 147).

Zbiór krzywych obojętności, ukazujące funkcję użyteczności konsumenta, gdzie każda z krzywych obojętności obrazuje inny poziom całkowitej użyteczności, nazywamy mapą krzywych obojętności (P. Krugman, R. Wells, 2012, s. 487)

Teoria krzywych obojętności

Ekonomista Vilfredo Pareto oraz ekonomiści Roy G. D. Allen i John Richard Hicks opracowali teorię krzywych obojętności. Jest to bardziej precyzyjna teoria wartości, która ukazuje więcej zależności. Opiera się ona na 3 założeniach:

• wszyscy konsumenci są świadomi, które sytuacje oceniają jako lepsze dla siebie samych, i wiedzą, która z przedstawionych alternatyw jest dla nich najbardziej korzystna,
• teoria ta bazuje na tzw. transywitywności, czyli jeżeli A jest większe niż B, zaś B jest większe niż C, to wówczas A jest większe od C,
• większa ilość danego dobra stwarza lepszą sytuację niż mniejsza jego ilość(B.Oyrzanowski 1995, s. 63).

Właściwości krzywych obojętności

Rys. 1 Krzywa obojętności

• im krzywa obojętności leży dalej od początku układu współrzędnych, tym wyższy poziom użyteczności reprezentuje, gdy zakładamy, im więcej, tym lepiej,
• mają nachylenie ujemne, ponieważ aby zwiększyć ilość jednego dobra, należy zredukować ilość drugiego,
• mają kształt paraboli wygiętej w stronę układu współrzędnych, własność ta, jest wywołana malejącą użytecznością krańcową, czyli za każdą dodatkową jednostkę wyrobu X, jesteśmy gotowi oddać mniej wyrobu Y,
• krzywe obojętności nie mogą się przecinać, ponieważ koszyki konsumpcyjne odpowiadają wyłącznie jednemu poziomowi użyteczności (P. Krugman, R. Wells, 2012, s. 489)

Jednostka użyteczności - utyle

Mapa krzywych obojętności dostarcza nam wystarczających informacji, aby wybrać odpowiedni koszyk konsumpcyjny. Ważne jest, że krzywa obojętności UC₃ ma wyższą użyteczność od UC₂, ale nie ma znaczenia jaka jest różnica w poziomach użyteczności. Nie musimy stosować utyli jako miary użyteczności, aby zrozumieć wybór konsumenta. Jednak znacznie łatwiej można zrozumieć podstawy racjonalnego wyboru, gdy używamy tej właśnie miary (P. krugman, R. Wells, 2012, s. 487)

Zastosowanie krzywych obojętności w analizie preferencji konsumenta

Krzywe obojętności pozwalają na zrozumienie preferencji konsumenta poprzez przedstawienie różnych kombinacji dwóch dóbr, które dają mu taką samą satysfakcję. Im dalej od początku osi znajduje się krzywa obojętności, tym większa jest satysfakcja konsumenta. Na podstawie krzywych obojętności można określić, które kombinacje dóbr są preferowane przez konsumenta, a które nie. Ponadto, analiza krzywych obojętności pozwala zrozumieć, jak zmiany w dostępności i cenach dóbr wpływają na preferencje konsumenta i jakie wybory konsumpcyjne podejmuje.

Krzywe obojętności mają szerokie zastosowanie w praktyce, szczególnie w badaniach rynkowych i planowaniu marketingu. Przykładowo, można wykorzystać krzywe obojętności do zrozumienia preferencji konsumentów w kontekście różnych produktów lub usług. Badania rynkowe mogą polegać na analizie, które kombinacje dwóch dóbr są najbardziej preferowane przez grupę docelową klientów. W planowaniu marketingu krzywe obojętności mogą pomóc w określeniu, jakie cechy produktu lub usługi są najważniejsze dla konsumentów i jakie zmiany w ofercie mogą przynieść większą satysfakcję klientów.

Informacje z krzywych obojętności mogą być wykorzystane przez producentów i marketerów do lepszego dostosowania swoich produktów i strategii marketingowych. Analiza krzywych obojętności pozwala na zidentyfikowanie preferencji konsumentów i określenie, jakie kombinacje dwóch dóbr są najbardziej atrakcyjne dla klientów. Na tej podstawie producenci mogą wprowadzać zmiany w swoich produktach, aby lepiej odpowiadały preferencjom rynku. Marketerzy mogą natomiast wykorzystać informacje z krzywych obojętności do opracowania bardziej skutecznych strategii marketingowych, które będą uwzględniały preferencje i potrzeby konsumentów.

Zastosowanie krzywych obojętności w analizie preferencji konsumenta ma również swoje ograniczenia i jest przedmiotem krytyki. Po pierwsze, krzywe obojętności zakładają, że konsument ma pełną wiedzę i zdolność do oceny różnych kombinacji dóbr. Jednak w rzeczywistości konsument może nie być w pełni świadomy swoich preferencji i nie zawsze będzie w stanie dokładnie ocenić, które kombinacje są mu najbardziej atrakcyjne. Ponadto, krzywe obojętności opierają się na założeniu, że preferencje konsumenta są stabilne, podczas gdy w rzeczywistości mogą się one zmieniać w zależności od wielu czynników. Ograniczenia te należy uwzględnić przy interpretacji i wykorzystaniu krzywych obojętności w analizie preferencji konsumenta.

Efekt substytucji i efekt dochodowy na krzywej obojętności

Efekt substytucji i efekt dochodowy to dwa kluczowe pojęcia związane z analizą krzywych obojętności. Efekt substytucji mówi o tym, jak zmiana ceny jednego dobra wpływa na preferencje konsumenta dotyczące innych dóbr. Efekt dochodowy natomiast opisuje, jak zmiana dochodu konsumenta wpływa na preferencje konsumenta.

Zmiany cen dóbr mają wpływ na krzywą obojętności i preferencje konsumenta poprzez efekt substytucji. Jeśli cena jednego dobra wzrasta, to dobro to staje się dla konsumenta mniej atrakcyjne w porównaniu do innych dóbr. W rezultacie krzywa obojętności przesuwa się w kierunku innych dóbr, które są bardziej atrakcyjne w stosunku do wzrosłej ceny. Zmiany cen dóbr mogą również wpływać na preferencje konsumenta poprzez efekt dochodowy, ponieważ zmiana ceny jednego dobra może wpływać na dostępność innych dóbr, a więc również na preferencje konsumenta.

Zmiany dochodu konsumenta mają wpływ na krzywą obojętności i preferencje konsumenta poprzez efekt dochodowy. Jeśli dochód konsumenta wzrasta, to krzywa obojętności przesuwa się w kierunku kombinacji dóbr, które są bardziej atrakcyjne dla konsumenta przy wyższym dochodzie. Zmiany dochodu mogą również wpływać na preferencje konsumenta poprzez efekt substytucji, ponieważ zmiana dochodu konsumenta może wpływać na preferencje dotyczące różnych kombinacji dóbr.

Przykładem sytuacji, w której można zaobserwować efekt substytucji na krzywej obojętności, jest zmiana ceny kawy. Jeśli cena kawy wzrasta, to konsument może zdecydować się na zakup innych napojów, które są dla niego bardziej atrakcyjne w stosunku do droższej kawy. Przykładem sytuacji, w której można zaobserwować efekt dochodowy na krzywej obojętności, jest wzrost dochodu konsumenta. Jeśli dochód konsumenta wzrasta, to może on zdecydować się na zakup droższych dóbr luksusowych, które wcześniej były dla niego mniej dostępne.

Informacje z efektów substytucji i dochodowego mogą być wykorzystane przez producentów i marketerów do lepszego zrozumienia preferencji konsumenta i dostosowania swoich produktów i strategii marketingowych. Analiza tych efektów pozwala na identyfikację, jakie zmiany w cenach dóbr lub dochodzie konsumenta wpłyną na preferencje konsumenta i jakie kombinacje dóbr będą bardziej atrakcyjne. Na tej podstawie producenci i marketerzy mogą wprowadzać zmiany w swoich produktach i strategiach marketingowych, aby lepiej odpowiadały preferencjom konsumentów i generowały większe zyski.

Optymalny punkt konsumpcji na krzywej obojętności

Optymalny punkt konsumpcji na krzywej obojętności to taki punkt, w którym konsument maksymalizuje swoją użyteczność, czyli otrzymuje największą satysfakcję z dostępnych mu dóbr. Optymalny punkt konsumpcji ma duże znaczenie dla konsumenta, ponieważ pozwala mu na maksymalizację satysfakcji i zaspokojenie swoich potrzeb.

Optymalny punkt konsumpcji na krzywej obojętności można znaleźć, korzystając z linii budżetowej, która przedstawia kombinacje dóbr, które konsument może sobie pozwolić na podstawie swojego budżetu. Optymalny punkt konsumpcji jest punktem, w którym krzywa obojętności jest styczna do linii budżetowej. Oznacza to, że konsument maksymalizuje swoją użyteczność przy danym budżecie.

Optymalny punkt konsumpcji na krzywej obojętności pozwala na maksymalizację użyteczności konsumenta, ponieważ jest to punkt, w którym konsument otrzymuje największą satysfakcję z dostępnych mu dóbr. W optymalnym punkcie konsumpcji krzywa obojętności jest styczna do linii budżetowej, co oznacza, że konsument wykorzystuje swoje dochody w sposób, który daje mu największą satysfakcję. Przesunięcie się od optymalnego punktu konsumpcji może prowadzić do mniejszej satysfakcji i niższej użyteczności konsumenta.

Przykładem sytuacji, w której można znaleźć optymalny punkt konsumpcji na krzywej obojętności, jest wybór kombinacji dóbr spożywczych. Konsument może zdecydować się na różne kombinacje jedzenia i picia, ale tylko jedna z tych kombinacji będzie optymalna, czyli da mu największą satysfakcję przy danym budżecie. Innym przykładem może być wybór kombinacji podróży i rozrywki, gdzie konsument może zdecydować, jakie kombinacje tych dwóch dóbr są dla niego najbardziej atrakcyjne.

Informacje z optymalnego punktu konsumpcji mogą być wykorzystane przez producentów i marketerów do lepszego zaspokajania potrzeb konsumenta i maksymalizacji zysków. Zrozumienie optymalnego punktu konsumpcji pozwala na identyfikację, jakie kombinacje dóbr są najbardziej atrakcyjne dla konsumentów i jakie zmiany w ofercie mogą przynieść większą satysfakcję klientów. Producentom i marketerom pozwala to na dostosowanie swoich produktów i strategii marketingowych do preferencji konsumentów, co może przyczynić się do zwiększenia zysków i konkurencyjności na rynku.

Krzywa obojętności — artykuły polecane

Krańcowa stopa substytucji — Użyteczność krańcowa — Funkcja użyteczności — Linia ograniczenia budżetowego — Krzywa popytu — Prawo malejącego popytu — Prawo Gossena — Teoria gier — Użyteczność całkowita

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Berg E. (2012), Optymalizacja produkcji w zależności od stanu natury w warunkach niepewności, Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, Nr 2
• Hall R., Taylor J. (2004), Makroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Krugman P., Wells R. (2020), Mikroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Milewski R., Kwiatkowski E. (red.) (2016), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Oyrzanowski B. (1996), Mikroekonomia. Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków
• Pollok A. (2007), Teoria wyboru, a decyzje ekonomiczne, Nowe życie gospodarcze, Nr 20
• Szubska-Włodarczyk N. (2014), Analiza popytu na produkty Sprawiedliwego Handlu. Konsumpcja i Rozwój, Nr 4(9)

Autor: Iza Bilińska, Andrzej Juraszek