Dobrobyt

Dobrobyt - to stopień, w jakim dana osoba czuje się szczęśliwa lub zadowolona z życia (N.G. Markiw, M.P. Taylor 2015, s.266). Jego istotnym elementem jest ocena poziomu dobrego samopoczucia z dostępnych warunków gospodarczych, kulturowych, politycznych i środowiskowych.

W publikacji brytyjskiego ministerstwa skarbu z 2008 roku zdefiniowane dwa typu dobrobytu ekonomicznego - dobrobyt subiektywny i obiektywny. Dobrobyt subiektywny określa w jakim stopniu ludzie czują się szczęśliwi - w tym bierze się pod uwagę jak oceniają swoją pracę i możliwości spędzania wolnego czasu. Natomiast dobrobyt obiektywny wiąże się z oceną jakości życia przy użyciu rozmaitych wskaźników np. poziom wykształcenia, miary standardu życia (N.G. Mankiw, M.P. Taylor 2015, s.266).

Dobrobyt (well-being) uwzględnia następujące główne wielkości (S. Marciniak i in. 2013, s.274):

• materialny standard życia (dochód, konsumpcja i bogactwo, zamożność, majątek);
• zdrowie;
• edukacja;
• aktywność indywidualna obejmująca pracę;
• działalność polityczna i rządowa;
• społeczne koneksje i relacje;
• środowisko naturalne (obecne i przyszłe warunki);
• niepewność (zagrożenia) ekonomiczna i natury fizycznej

Wymienione wyżej czynniki kształtują ludzki dobrobyt. W konwencjonalnym pomiarze dochodu często pomija się jednak część z nich. Tak naprawdę jakość życia zależy zarówno od zdrowia ludzi, aktywności - w tym prawo do pracy, zapewniającej przyzwoite warunki życia, a także od udziału w działalności politycznej, społecznej. Na jakość ma także wpływ środowisko naturalne oraz czynniki kształtujące jego osobiste i ekonomiczne bezpieczeństwo. Pomiar tych cech wymaga zarówno danych obiektywnych, jak i subiektywnych.

Wyróżnia się następujące rodzaje dobrobytu:

• gospodarczy - opisuje za pomocą form ekonomicznych w jakim stopniu ludzie zaspokajają swoje potrzeby (z punktu widzenie ekonomii mówiąc o dobrobycie ma się na myśli dobrobyt majątkowy)
• społeczny - opisuje w jakim stopniu ludzie zaspokajają ogół swoich potrzeb, również potrzeb w zakresie oświaty, opieki medycznej, bezpieczeństwa itp. Nie jest on jednak możliwy do zmierzenia, gdyż taki pomiar odnosi się do jednostek lub większych zbiorowości, a dobrobyt społeczny nie jest suma dobrobytów jednostkowych.
• dobrobyt ekonomiczny netto - miernik produktu narodowego korygujący niektóre ograniczenia miernika PKB

Funkcja dobrobytu społecznego - reprezentuje dobrobyt społeczeństwa w zależności od indywidualnych użyteczności

Wyznacznik dobrobytu - wg Adama Smitha wyznacznikiem dobrobytu jest wzrost bogactwa narodu czyli PNB

TL;DR

Dobrobyt to stopień, w jakim ludzie czują się szczęśliwi i zadowoleni z życia. Składa się on z wielu różnych czynników, takich jak zdrowie, edukacja, praca, życie społeczne i środowisko naturalne. Istnieją różne rodzaje dobrobytu, takie jak gospodarczy i społeczny. Dobrobyt ekonomiczny jest kluczowy dla dobrobytu społecznego, ale także może mieć na niego wpływ. Ekonomia dobrobytu jest podstawą polityki społeczno-gospodarczej i analizuje sposób organizacji gospodarki, system podatkowy i optymalne zróżnicowanie dochodów.

Dobrobyt ekonomiczny i społeczny

W gospodarce rynkowej uznaje się, że do osiągnięcia i utrzymania dobrobytu ekonomicznego są niezbędne następujące warunki:

• stabilizacja gospodarki i trwałe występowanie warunków do długookresowego jej rozwoju;
• zapewnienie warunków wzrostu gospodarczego;
• wprowadzanie pożądanych zmian strukturalnych;
• uwzględnienie w rozwoju ekonomicznym granic ekologicznych;
• dokonywanie korekt w podziale bogactwa.

Dobrobyt ekonomiczny warunkuje dobrobyt społeczny (S. Marciniak i in. 2013, s.64). Bez dobrej gospodarki niemożliwe będzie osiągnięcie odpowiedniego poziomu dobrobytu społecznego. Jednak dobrobyt społeczny może mieć pozytywny bądź nawet hamujący wpływ a kształtowanie się dobrobytu ekonomicznego.

Elementy dobrobytu społecznego to:

• wolność m.in. słowa, krytyki, druku, wyboru: światopoglądu, wyznania, zawodu, stowarzyszeń orientacji politycznej czy przynależności państwowej i brak przejawów dyskryminacji;
• sprawiedliwość, co oznacza m.in. jednakowe w stosunku do wszystkich stosowanie norm prawnych i obyczajowych oraz rzetelne, nie stronnicze, rozstrzyganie konfliktów;
• bezpieczeństwo wewnętrzne, co oznacza maksymalne ograniczenie jakichkolwiek zagrożeń w obrębie wspólnoty państwowej, oraz bezpieczeństwo zewnętrze, które oznacza maksymalnie możliwe ograniczenie jakichkolwiek zagrożeń społeczeństwa i państwa ze strony otoczenia zagranicznego;
• postęp naukowy, techniczny, edukacyjny, kierowniczo-zarządczy oraz moralny wnoszony przez społeczeństwo do ogólnoświatowego dorobku cywilizacyjnego.

Dobrobyt ekonomiczny i dobrobyt społeczny łącznie składają się na koncepcję ekonomii dobrobytu (S. Marciniak i in. 2013, s.65).

Główne założenia ekonomii dobrobytu:

• dobrze funkcjonowanie gospodarki;
• pożądany poziom dobrobytu ekonomicznego i społecznego;
• efektywna alokacja ograniczonych zasobów;
• sprawiedliwy podział bogactwa.

Dobrobyt w historii myśli ekonomicznej

Dla Adama Smitha, Davida Ricarda i Johna Milla wzrost dobrobytu oznaczał przeważnie wzrost wytworzonego produktu.

Autorzy wierni tradycji użytecznościowej traktowali dobrobyt jako sumę użyteczności gospodarstw domowych, a alokacja maksymalizująca tak pojmowany dobrobyt opisywana była jako optymalna alokacja zasobów np. Jeremy Bentham zakładał, że dobrobyt łączny jest arytmetyczną sumą dobrobytów indywidualnych i że można je porównywać.

Istotnym narzędziem analizy ekonomii dobrobytu była teoria renty konsumenta sformułowana przez Alfreda Marshalla. Według Marshalla przyrosty tej renty, która może być pewną miarą satysfakcji konsumentów, a więc dobrobytu społecznego, są mniejsze przy wysokich dochodach, niż przy dochodach niskich. Stąd jego teza, że bardziej równomierny podział dochodu narodowego musi prowadzić do zwiększenia ogólnych rozmiarów renty konsumenta, a więc do maksymalizacji dobrobytu społecznego. Związana była z tym polityka progresywnego opodatkowania dochodów i pomoc dla biednych).

W.D. Nordhaus i J.Tobin podjęli próbę skonstruowania nowego miernika dobrobytu. Do obliczonego tradycyjnie produktu narodowego netto dodali szacunkowe wielkości wyrażające równowartość:

• czasu wolnego;
• produkcji nierejestrowanej;
• infrastruktury publicznej;
• prywatnych dóbr trwałego użytku

oraz odjęli

• szacunkowe wartości związane z zanieczyszczeniem środowiska
• szacunkowe wydatki na obronę narodową;
• szacunkowe wydatki na dojazd do pacy.

W rezultacie tego otrzymali tzw. miarę dobrobytu ekonomicznego, która potem zaczęto określać jako wskaźnik dobrobytu ekonomicznego netto (R. Milewski 2013, s.347).

W historii myśli ekonomicznej uznany jest podział na:

• "starą" ekonomię dobrobytu opartą na utylitarystycznej podstawie (m.in. Jeremy Bentham, John S. Mill, Francis Edgeworth, Arthur Pigou);
• "nową" ekonomię dobrobytu, która przyjęła zasady analizy Pareta.

Współcześnie ekonomia dobrobytu welfare economics określona jest jako podstawa polityki społeczno-gospodarczej państwa, czyli ekonomia normatywna. Zagadnienia rozważane w jej ramach to m.in.: sposób zorganizowania sprawnie funkcjonującej gospodarki, konstrukcja właściwego systemu podatkowego, metoda najbardziej optymalnego zróżnicowania dochodów. Ekonomia dobrobytu w wymiarze teoretycznym definiuje kryteria wyboru społecznego, a na poziomie praktycznym stosuje te kryteria do oceny gospodarek opartych na różnych instytucjach (rządzie, rynku) w celu identyfikowania wyboru najbardziej pożądanego. Nową gałąź wysoce abstrakcyjnej ekonomii dobrobytu, zwaną nową ekonomią polityczną, teorią wyboru publicznego, stworzyła praca Kennetha Arrowa o paradoksie głosowania. Zagadnienie ekonomii dobrobytu rozważa również Amartya Sen.

Dobrobyt — artykuły polecane

Wartości określające jakość życia — Nierówności społeczne — Rozwój gospodarczy — Ekonomia społeczna — Skłonność do konsumpcji — Polityka gospodarcza — Etatyzm — Polityka społeczna — Ubóstwo — Tablica Kamishibai

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Czapiński J. (2008), Kapitał ludzki i kapitał społeczny a dobrobyt materialny. Polski paradoks, Zarządzanie Publiczne nr 2(4)
• Czarny E. (2006), Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Dela M. (2015), Czasokres ochrony patentowej w świetle teorii dobrobytu społecznego, Kwartalnik Prawo-Społeczeństwo-Ekonomia, Nr 3
• Kośny M. (2007), Podatki a dobrobyt społeczny, Wrocław
• Kundera A. (red.) (2004), Słownik historii myśli ekonomicznej, Oficyna Ekonomiczna, Kraków
• Mankiw N., Taylor M. (2015), Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Marciniak S. (red.) (2013), Makro i mikro ekonomia. Podstawowe problemy współczesności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Milewski R., Kwiatkowski E. (red.) (2016), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Samuelson P., Nordhaus W., (2007), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Marina Zakrzewska, Artur Gawor, Magdalena Kucypera