Szkoła neoklasyczna

Szkoła neoklasyczna, znana też jako szkoła ortodoksyjna, jest jedną ze szkół w historii myśli ekonomicznej, której początki sięgają lat siedemdziesiątych XIX wieku, a jej koncepcje są rozwijane po teraźniejszość. Nurt ten jest inaczej nazywany marginalizmem i stał się dominującym nurtem w dziedzinie mikroekonomii.

TL;DR

Szkoła neoklasyczna to jedna z głównych szkół myśli ekonomicznej, dominująca w dziedzinie mikroekonomii. Jej przedstawiciele, m.in. Carl Menger, Leon Walras i William Stanley Jevons, opublikowali książki, które miały duży wpływ na rozwój ekonomii ortodoksyjnej. Ojcem nowoczesnej ortodoksyjnej teorii mikroekonomicznej uważa się Alfreda Marshalla. Szkoła neoklasyczna zakłada, że jednostki działają racjonalnie, podejmując decyzje w celu maksymalizacji użyteczności lub zysku. Badania ekonomii neoklasycznej opierają się na analizie zachowania jednostek i poszukują równowagi na rynku. Metoda neoklasyczna opiera się na budowaniu abstrakcyjnych modeli i wykorzystaniu matematyki i statystyki.

Przedstawiciele i ich dzieła

Do najważniejszych przedstawicieli szkoły neoklasycznej można zaliczyć takie osoby jak: Carl Menger (1840-1921), Leon Walras (1834-1910), William Stanley Jevons (1835-1882). Pomiędzy rokiem 1871 a 1874 wydali oni trzy książki, które wywarły wpływ na rozwój ekonomii ortodoksyjnej. "Theory of Political Economy" (W. Jevons), "Grundsatze der Volkswirtschaftslehre" (C. Menger), "Elements de l'economie pure" (L. Waleras).

Za ojca nowoczesnej ortodoksyjnej teorii mikroekonomicznej uważa się jednak Alfreda Marshalla (1842-1924), profesora z Uniwersytetu w Cambridge. W pracy pod tytułem Zasady ekonomiki podjął on próbę zrekonstruowania poglądów głoszonych przez klasyków nauk ekonomicznych. Marshall przyjął założenie, że ekonomia powinna skupić się na analizowaniu zbiorowości społecznych i gospodarczych patrząc na nie pod względem zachowania jednostek znajdujących się w tych zbiorowościach. Zauważył także, że jednostki podejmują decyzje na rynku biorąc pod uwagę wszelkie ewentualne korzyści i koszty wynikające z określonych działań. Jednak w odróżnieniu od klasyków myśli ekonomicznej przyjął on, że jednostki w gospodarce dążą przede wszystkim do maksymalizacji użyteczności, a nie bogactwa.

Główne założenia szkoły neoklasycznej

• Jednostki zawsze działają w sposób racjonalny
• Decyzje podejmowane są na podstawie pełnej i sprawdzonej informacji, istnieją nieograniczone możliwości analizowania tych informacji
• Celem podejmowania określonych decyzji jest osiągnięcie maksymalnej oczekiwanej użyteczności (dla konsumentów) lub osiągnięcie maksymalnego zysku (dla przedsiębiorstw)
• Wszystkie działania podejmowane są w celu zaspokojenia własnych potrzeb, bez uwzględniania użyteczności innych podmiotów działających na rynku
• Posiadają wspólne preferencje, które zgadzają się z modelem wykładniczo dyskontowanej użyteczności
• Decyzje podejmowane są przy uwzględnieniu reguły wnioskowania Bayesowskiego
• Dochody i zasoby traktowane są zamiennie - oznacza to że nie są one oznaczone jeśli chodzi o ich pochodzenie i cel przeznaczenia (A. Solek 2010, s. 21-34).

Aksjomaty szkoły neoklasycznej

Według przedstawicieli szkoły neoklasycznej analiza gospodarki powinna być oparta o trzy aksjomaty:

1. Oparcie badań ekonomicznych na indywidualizmie metodologicznym - należy przeprowadzić analizę dotyczącą działań jednostek, a następnie pogrupować ich zachowania do analizy zjawisk i procesów społecznych.
2. Preferencje jednostek determinują ich działanie na rynku - wszelkie preferencje są jawne, a każde działanie podejmowane przez dane jednostki jest działaniem mającym na celu zaspokojenie odczuwanych przez nią potrzeb.
3. Gospodarka musi posiadać punkt równowagi - z założenia wszelkie działania agentów są koordynowane, co sprawia, że ich zbiorowe działania stają się regularne i przewidywalne, co pozwala na sporządzenie prognoz. Dlatego nurt neoklasyczny propaguje utworzenie funkcji użyteczności, która opisuje ich ograniczenia. Zakłada się, że wszystkie działania jednostek na rynku orbitują wokół analitycznego punktu równowagi (K. Grzesiuk 2014 s. 253-288).

Zakres badań

Ekonomia neoklasyczna nawiązując do klasycznego dorobku ekonomii klasycznej, twierdzi, że pomiędzy poszczególnymi czynnikami działalności gospodarczej istnieje ścisła współzależność. Ponadto, w procesie gospodarczym dochodzi do harmonijnego dopasowania się poszczególnych wielkości, co prowadzi do zapewnienie równowagi przy założeniu pełnego wykorzystania czynników produkcji. Tym samym cena na rynku jest wielkością wyznaczaną przez popyt i podaż.

W latach dziewięćdziesiątych neoklasycy przy udziale analizy marginalnej rozwijali koncepcję krańcowej produktywności czynników wytwórczych. Nowa analiza dotyczyła głównie sposobu podziału rzadkich zasobów pomiędzy alternatywne zastosowania na rynku. Do innych kluczowych pojęć tamtego okresu możemy zaliczyć także: malejąca użyteczność krańcowa, maksymalizacja użyteczności, międzyosobowe porównywanie użyteczności. Przy założeniu chęci do maksymalizacji zysku/użyteczności budowano modele teoretyczne dotyczące gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, jak na tamte czasy wysoce abstrakcyjne. O ile powstające modele dotyczyły głównie strony popytowej gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, tak podaż nie odnalazła dużego zainteresowania w konstrukcjach teoretycznych.

Metoda

Rozpowszechnianie analizy marginalnej nie odbywało się szybko, gdyż wiązało się kontrowersjami wokół nowej techniki. Pomimo iż wcześni neoklasycy kładli nacisk na różnice pomiędzy swoimi poglądami a poglądami klasycznej ortodoksji, to w późniejszym okresie zdali sobie sprawę, że owe różnice polegały na zastosowanej metodzie, bazującej na budowaniu abstrakcyjnych modeli. Zastosowanie matematyki, statystyki i ekonometrii w rozważaniach doprowadziło do uzmysłowienia ekonomistom siły ich modeli.

Najważniejsze pojęcia tej epoki

Ekonomia pozytywna, ekonomia normatywna, równowaga cząstkowa, okres rynkowy, okres krótki, dobro niższego rzędu, dobro giffena, elastyczność cenowa, cena elastyczne/nieelastyczne, efekt dochodowy/substytucyjny, quasi renta, użyteczność krańcowa, paradoks wody i diamentu.

Szkoła neoklasyczna — artykuły polecane

Ekonomia neoklasyczna — Vilfredo Pareto — John Richard Hicks — Alfred Marshall — Ekonomia klasyczna — Teoria wyboru publicznego — Adam Smith — Neoklasyczna teoria przedsiębiorstwa — Ekonomia

Bibliografia

• Famielec J. (2014), W poszukiwaniu ładu gospodarki zrównoważonej, Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae, nr 1
• Grzesiuk K. (2014), Powstanie i ewolucja modelu homo economicus, Roczniki Ekonomii i Zarządzania, Tom 6(42), nr 2
• Landreth H., Colander D. (2005), Historia myśli ekonomicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Milewski R., Kwiatkowski E. (red.) (2016), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Solek A. (2010), Ekonomia behawioralna a ekonomia neoklasyczna, Zeszyty Naukowe Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, nr 8

Autor: Przemysław Mroczek, Michał Kurowski